ԾԻԱԾԱՆ / Մարիամ ԷԴԻԼՅԱՆ

Գարնանային այդ լուսաբացը խոնավ էր, մռայլ, ու մանր անձրև էր շաղում: Մարին և Դիկն արթնացան ընկճված տրամադրու­թյամբ, բայց եղանակը չէր պատճառը: Առօրյա հոգսերի տակ կքած՝ հաճախ չես էլ նկատում, թե դրսում ինչ եղանակ է:
Դիկը մի փոքրիկ գրասենյակ ուներ, որն սկզբում հնարավորություն էր ստեղծել ընտանիքի գոյատևմանը: Բայց հոգով շատ հեռու լինելով բիզնեսմեն լինելուց, իր ծառայությունից երկրորդ անգամ օգտվող մարդուն համարելով արդեն իր ընկերը, վճար չէր վերցնում` ընտանիքին թողնելով օրվա հացը հայթայթելու խղճուկ վիճակի: Մարին ամուսնու հետ էր աշխատում: Երկուսն էլ լավ մասնագետներ էին, բայց ժամանակը դուրս էր եկել շավղից, և կարծես թե աշխարհը նրանց կարիքը չուներ:
Դիկը շտապով գնաց, թեև գործ չկար: Կինը երեխաներին ճանապարհեց դպրոց, մի քիչ դանդաղեց տան գործերով, հետո անշտապ, մոլոր քայլերով հասավ գրասենյակ, միացրեց համակարգիչը:
Դիկը մյուս համակարգչի վրա «գնդիկներ էր գլորում», կինն էլ լուռ միացրեց խաղը, հետևեց ամուսնու օրինակին: Հոգին անձրևի պես մռայլ էր: Լուռ խաղում էին՝ վախենալով բառ փոխանակել: Երկուսն էլ նույն բանի մասին էին խորհում ու ելք չէին գտնում: Աշխատանք չկար, հետևաբար` հացի փող չկար, տանը ուտելու բան չկար, իսկ չորս երեխաները շուտով դպրոցից տուն էին վերադառնալու:
Առաջինը տեղի տվեցին կնոջ նյարդերը: Նա վեր կացավ, սուրճ եփեց ամուսնու համար, հետո ավելի բարկացավ, որ նա չի հարցնում՝ «Դու ինչո՞ւ չես խմում», նստեց տեղը, շրխկացրեց դարակները, փորձելով դրանով գրավել ուշադրությունը, նայեց թշնամանքով և, որպեսզի վեճ չբացի, անջատեց համակարգիչն ու ասաց. «Գնում եմ Լենային տեսնելու»:
Լենան բանաստեղծ էր, միասին էին աշխատում: Քանի օր է` չէր գալիս աշխատանքի. միալար անձրևներից տկար էր զգում: Հեռու չէր ապրում:
Դրսում ցուրտ էր: Զգաց, որ անձրևի կաթիլներն ոսկորներին են հասնում: Սարսռաց: Բայց վերադառնալ չէր կարող. Լենան այդ պահին միակ մարդն էր, ում մոտ կարող էր հույզերին ազատություն տալ:
– Վա՛յ, ինչ լավ արիր, որ եկար: Ես արդեն մեռնում եմ: Շատ վատ եմ:
– Ինչո՞ւ բժշկի չես գնում, որ չբուժեն, գոնե խորհրդով կօգնեն:
– Ի՛հ, խորհրդով դու ավելի լավ կօգնես, բայց արդեն դա էլ է անօգուտ: Քիչ է մնում՝ մարդ թողնի ու մի անվերջ ճանապարհով գնա: Գնա այնքան, մինչև ուժերը վերջանան ու…,- ցավն ու թախիծը կարծես ուզում էին բանաստեղծական տող դառնալ:
– Հեշտ ես ասում, փեշիցդ քաշող չկա,- ասաց Մարին, ու երկուսի լռությունն էլ պատրաստ էր արցունք դարձած հոսելու:
– Ա՜յ, անձրևը կկտրվի, արև դուրս կգա, դու էլ կժպտաս մարդկանց ու աշխարհին, դրանից կթեթևանաս, կանցնի հիվանդու­­թյունդ,- առաջինը խոսեց Մարին:- Հետո ժամանակները կփոխվեն, այսպես չի մնա… Անելիքներ շատ կան, դիմանալ է պետք:- Չգիտես մենախոսում, թե ընկերուհուն մխիթարում էր:
– Ա՛յ Մարի, զարմանում եմ քո վրա: Ուրիշները կարող են մտածել՝ օֆիս ունեն, կարգին գործ ունեն… բայց ես հո գիտեմ՝ ի՜նչ հոգսերի մեջ եք ու ինչ եք վաստակում… Գործ չկար, չէ՞… Ամաչում էլ եմ ձեզնից… Գիտեմ, որ մի կերպ եք յոլա գնում, բայց ես էլ առանց ձեզ չեմ կարող: Փողը չէ, ձեր մարդկային տեսակն է ինձ շատ պետք…
Մարին կանգնել էր երրորդ հարկի փակ պատուհանի մոտ ու կարծես բանտից նայում էր հեռուները, որտեղ երբեմնի անտառի փոխարեն թաց կոճղեր էին փայլում շագանակագույն շողով: Գարնանային փարթամ բուսականությունը առանձնատների կղմի­ն­դ­րե տանիքների հետ ներդաշնակվել էր ու անմեղեդի գեղեցիկ կտավ դարձել: Փողոցներում մարդիկ չկային, լռությունը վերածվել էր ամայի դատարկության, և ոչ մի «գեղեցիկ կտավ» աչք չէր շոյում:
Անձրևը մի պահ կտրվեց:
– Ես գնամ,- առանց շրջվելու, անտարբեր ասաց Մարին, փորձելով փախչել մեջն ալիք տվող հուսահատությունից:
– Գնալու ես՝ ի՞նչ անես: Նստիր, կզրուցենք:
– Չէ, Դիկին ասել եմ՝ շուտ եմ գալու: Համ էլ չեմ կարող նստել, տեղս չեմ գտնում:
Արևը հանկարծ ժպտաց: Բնությունը աչքով արեց: Մի սարդ փայլփլաց իր սարդոստայնի թելից կախված:
Ու հանկարծ երկնքի արդեն կապույտ ֆոնին խաչվեցին երկու ծիածան, որոնք ձգվում էին անձրևող քաղաքի երկայնքով ու լայնքով, ու բնությունը ոչ թե ժպտաց, այլ ծիծաղեց, ծիծաղեց անհոգ, հպարտ իր գոյությամբ: Արևի ոսկին իր դեղինը խառնեց պատուհանից երևացող կանաչին ու կարմրին, ու քաղաքը դարձավ հեքիաթային: Կարճ դադարից հետո անձրևը նորից սկսվեց, այս անգամ՝ կապույտ երկնքից, ասես իր հորդացող կաթիլներով փորձում էր լվանալ-մաքրել ամեն ցավ ու հոգս:
Մարին չհասկացավ՝ ինչ կատարվեց իր հետ: Սիրեց անձրևն ու աշխարհը: Ուրախ էր ու անհոգ, ինչպես ուրախ կլիներ փայլ­փլուն խաղալիք ստացած, աշխարհի լավ ու վատին անտեղյակ երեխան:
– Լենա, շուտ, շուտ, արի ծիածանը տես, տես՝ ինչ փառահեղ պատկեր է:
Ու մինչ Լենան կմոտենար պատուհանին, Մարին արագ շրջվեց.
– Քանի ծիածանը չի անցել, հասնեմ Դիկին, որ նա էլ տեսնի:
Հորդառատ անձրևի տակ վազեց: Անձրևը հարվածում էր դեմքին, զգեստը թրջվել ու կպել էր մարմնին, բայց նա չէր զգում ցուրտն ու խոնավությունը. դարձել էր այդ հրաշք տեսիլքի մի մասնիկն ու վազում էր ամբողջ ուժով. նպատակ ուներ` ամուսինն անպայման պետք է տեսնի ծիածանը…
Դիկը շարունակում էր առավել անհույս «գլորել իր գնդիկները», անձրևի միալար կաթկթոցից ավելի նյարդացած՝ ծխով էր լցրել փոքրիկ սենյակը, երբ Մարին շնչակտուր ներս ընկավ: Չէր կարողանում շունչը տեղը բերել և բառերի փոխարեն կոկորդից անիմաստ վանկեր էին դուրս թռչում:
– Ի՞նչ է պատահել,- կնոջ տեսքից սարսափահար վեր թռավ Դիկը:
– Պա-տու-հանից…- չհասցնելով շունչը տեղը բերել, ձեռքով ցույց տվեց Մարին:
Դիկը ոչինչ չհասկանալով, արագ մոտեցավ պատուհանին, նայեց դուրս, ապա շրջվեց և սպասող անհանգիստ հայացքը հառեց Մարիին:
– Ծիածա՜նը…- ձեռքը դրած կրծքին, կարծես փորձելով պահել դուրս թռչող սիրտը, մի կերպ հասկացրեց Մարին:
Դիկը նորից շրջվեց: Տեսավ անձրևող քաղաքը լուսավորող կապույտ-դեղին-կանաչ ծիածանի երկու խաչվող կամարները…
– Տնաշեն, այդպես կվախեցնե՞ն մարդու: Ես էլ մտածում եմ՝ ինչ դժբախտություն է պատահել…- Բարկացած վերադարձավ ու խոժոռ հայացքով շարունակեց «գլորել գնդիկները»:
Կինը ոսկորները թափանցող ցրտից սարսռաց, կուչ եկավ, փորձեց նստել աթոռին… «Դի՜կ, ախր, ինչո՞ւ, եթե առաջինը դու տեսած լինեիր, կհիանայիր ու ինձ կկանչեիր, չէ՞, ծիածանը տեսնելու. ինչո՞ւ ես այդպիսին դարձել, մի՞թե սխալ բան եմ արել ես»… Ջուրը մազերից արցունքի պես կաթեց համակարգչի ստեղններին: Ուզեց միացնել համակարգիչը: Բայց դեռ չէր սեղմել կոճակը, հիշեց, որ երեխաներն արդեն տուն եկած կլինեն:
Դուրս թռավ ու նորից վազեց՝ այս անգամ դեպի տուն: Չկար հոգու ճիչը, բայց ոգևորությունը մնացել էր:
Երեխաները տանն էին և հարևանի երեխաների հետ խաղում էին:
– Էրեխեք, շուտ, դուրս եկեք, քանի ծիածանը չի մարել…- ասաց Մարին և առաջինը դուրս եկավ բակ: Բակում ծառերը խանգարում էին ամբողջությամբ տեսնելու ծիածանը: Նա երեխաներին դուրս բերեց փողոց, և նրանք քաղաքի համայնապատկերի վերևում տեսան այն, ինչը բնությունը կարող է երբեմն շռայլորեն նվիրել, ինչը միայն մի անգամ կարելի է տեսնել և հիշել ամբողջ կյանքում:
Տեսան… և մանկական հրճվալից «ուռա՛»-ն խառնվեց օրվա հրաշքին՝ դառնալով հեքիաթ նրանց գալիք օրերի համար:
Մարին ինչպես միանգամից ոգևորվել էր, այնպես միանգամից էլ հանգավ: Թողեց անձրևի տակ ուրախ ճիչերով թռչկոտող երեխաներին ու մոլոր քայլերով մտավ տուն. «Ի՞նչ եմ նրանց ուտեցնելու»…