Ձեղնահարկի դուռը չէր բացվում: Տանիքը փլփլված՝ մի կողմի վրա թեքվել ու քանդվելու վախից, ինքն իրեն հենված, անշարժ լռվել էր: Դուռը միակ հենարանն էր տանիքի և տան միջև:
Համիկը փայտե սանդուղքը հենեց ճիշտ դռան դիմաց, որ սահնակը իջեցնելիս հեշտ լինի. մի ձեռքով ցած կքաշեր, տոտիկ-տոտիկ կիջներ:
Պապը սանդուղքի կողքին, հուսահատ ետուառաջ էր անում, տրորում ձեռքերը, հետո, իբր թե` բռնեց սանդուղքը, ավելի ճիշտ` նրան հենված սպասում էր: Համիկը զգուշորեն վեր ելավ, տանիքից նայեց ներքև, պապի գլուխը` աշնան դաշտում ցրտահարված կաղամբի պես, պսպղում էր: Պապը փոքրացավ-փոքրացավ, մնաց ճերմակ մի թուփ:
Տղան վախվխելով, չորեքթաթ վեր ելավ, մոտեցավ դռանը: Հանեց թաթմանը, նայեց շուրջը. ոչ ոք չկար: Տանիքն էլ կարծես իրեն չնկատեց: Հիմա արդեն վախն անցավ: Ոտքի ելավ ու թափով բռնեց դռան բռնակը: Ետ քաշվեց, տանիքի ծակուծուկերից հողը մաղվեց գլխին, դուռը ճռճռաց: Ձեռքը ետ քաշեց, բայց մատները սառած բռնակից չպոկվեցին: Սառցակալած բռնակը շիկացած երկաթի պես այրեց ափը, հետո մատներն անշարժացան:
– Պա՜պ,- ձայնը փորն ընկավ,- պա՜պ, արի՛. մատներս կպել են:
Ներքևից ոչ մի լուր չկար: Պապն ու սանդուղքը կարծես չքացել էին, մնացել այլ աշխարհում: Հիմա ինքն ու ճռճռան դուռն էին իրար դիմաց: Տանիքը, դեռ բանից անտեղյակ, հող էր մաղում ինքն իր վրա, իր համար: Շրջվել չէր կարող, ետ նայել` ևս: Պպզեց ու նորից գոռաց.
– Պա՛պ, մատներս սառել են, տաք շո՛ր բեր:
– Ի՞նչ է եղել, ի՞նչ շոր,- պապի ձայնը ներքևից վերև մի կերպ չորեքթաթ վեր ելավ: Ինքը չէր երևում:
– Մատներս կպել են դռնից, մի բա՛ն արա:
– Ա՛յ բալա, թաթմանն ինչո՞ւ հանեցիր, բա հիմա ես ո՞նց վերև գամ:
Պապի ձայնը ձայն չէր, լաց էր, ողբ ու կական:
– Մութը կընկնի, էն մերդ էնտեղ սպասում է,- պապը լացն ու ձայնը տարավ իր հետ, ներսից դուրս եկավ մի թեյնիկ տաք ջրով, վարդագույն թաց սրբիչով փաթաթված:
– Համի՛կ, էս շորը վեր եմ գցում, ա՛ռ, բռնի՛, փաթաթի՛ ձեռքիդ, մատներդ շարժի՛: Ետ չքաշես, կաշիդ կպլոկվի:
Սրբիչը վարդագույն գնդակի պես թռավ դեպի Համիկն ու ոտքերի մոտ ընկնելով` բացվեց, փլվեց: Մոր լվացած փափուկ սրբիչն էր: Սիրտը լցվեց, բայց ժամանակ չկար, գոլորշին փախչում էր սրբիչի վրայից: Արագ փաթաթեց բռնակը, մի քանի անգամ շարժեց մատները: Սրբիչը գնալով տաքացնում էր ձեռքը, հետո թևը, հետո ջերմությունը հասավ մատներին: Ձեռքն ազատվեց, դռնակը դանդաղ ետ քաշեց: Սահնակը խնամքով փաթաթված էր ցելոֆանով: Սանդուղքի տակ կանգնած պապը ետուառաջ էր անում, վերուվար նայում, վաշ-վուշ անելով օգնում իջեցնելու սահնակը:
Փափուկ, խավոտ ծածկոցը քառածալ արեց, դրեց սահնակի վրա, հետո երկու փոքրիկ, ասեղնագործ բարձերը հարմարեցրեց թիկնակին: Իր փոքրիկ մանկական ներքնակը նստատեղից մի քիչ առաջ եկավ. երկաթալարով ամրացրեց ճաղերին: Վերջում դրեց մայրիկի բրդյա շարֆը: Ձեռնոցներ պետք չէին: Ա՛յ, եթե ծաղիկներ լինեին… Աչքն ընկավ մայրիկի զարդասեղանին: Օծանելիքի սրվակը վերցրեց, շաղ տվեց սահնակի վրա: Սահնակը նմանվեց մանկասայլակի: Համիկն ու պապը իրար չէին նայում: Պապը պտտվում էր նրա շուրջն ու անվստահ մրմնջում:
– Որ տուն բերեիր, տեսնեի, հորդ բարև ուղարկեի…
Խոսքը կիսատ էր թողնում:
– Պա՛պ ջան, ախր արդեն ուշ է, ես չեմ հասցնի, մութը կընկնի, իսկ իրեն պիտի լուսով թաղենք: Մի՛ նեղացիր, ես մենակ պիտի հասցնեմ: Կասեմ իրեն, ամեն ինչ կասեմ: Բոլոր ուսուցիչներին արդեն իրենց տերերը տարել են, ինքը մենակ է մնացել, սպասում է: Դպրոցում էլ մարդ չկա, դարպասը կփակեն:
Պապի օրորվող գլուխը ո՛չ հա էր ասում, ո՛չ` չէ:
Փողոցում սառը քամին դաղեց դեմքը, սահնակը հետևից գալիս էր ծա՜նր-ծա՜նր: Մինչ դպրոցի բակ հասնելը մի քանի ավերակներ պիտի շրջանցեր: Որոշ տեղերում սահնակը գրկած տարավ:
Մոր դեմքը բաց թողեց: Թող նայի երկնքին: Էլի մի քիչ: Ոտքերը սահնակից դուրս մնացին: Մի քանի տախտակի կտորներ ճարեց, երկարացրեց:
– Շիրմատուն մի՛ տար, չես կարող, մեր բակում էլ մի՛ թաղիր: Բան է, թե դու տունը ծախես, թողնես-գնաս, գերեզմանը անտեր կմնա: Լավն էն է, որ մորդ Պաբեդայի այգում թաղես, էնտեղ ո՛չ կքանդեն, ո՛չ էլ` կծախեն: Համի՛կ ջան, իմ վերջին խնդրանքն է սա, դու դեռ փոքր ես, հետո կհասկանաս:
Ճանապարհին զրույցը պապից անցնում էր մորը, հետո անհետ կորած հորը :
– Հո չե՞ս մրսում, գիշերները լավ ծածկվիր:
– Մի՛ վախենա, ես ձեզ հետ եմ, հիմա քո կողքին եմ, տե՛ս, ինչ թեթև է սահնակը: Դու մենակ չես, պապը՝ քեզ օգնական: Գիշերները դարպասը կփակես, վառարանը կվառես, որ չմրսեք: Դու արդեն մեծ ես,- մայրն էր խոսում:
Ագռավների երամը մե՛րթ խռնվում էր ծառերի արանքում, մե՛րթ սուրում քաղաքի երկնքով ու կռավում ավերակների վրա: Հետո սկսեցին հետևել սահնակին:
Տղան թեթև-թեթև քաշում էր սահնակը նույն այն ճանապարհով, որով դպրոց էին գնում ու գալիս մոր հետ:
– Հենց դպրոցները բացվեն, դասի կգնաս, պապին կլսես,- մոր խոսքը կիսատ մնաց:
Դեմքը մռայլվեց, երևի ագռավներից վախեցավ: Տղան կանգ առավ, բրդե շարֆով ծածկեց, փակեց դեմքը:
– Էդ ի՞նչ ես տանում, տղա՛ ջան,- տղամարդու ձայնի մեջ կասկածանք կար,- որ էդպես փաթաթել ես:
– Ինչ չի, մամաս է,- Համիկը գլուխը չբարձրացրեց:
Նրա մանկական մրսած ձեռքերի կողքին ավելացան տղամարդու ուժեղ ձեռքերը: Սահնակի պարանը որոշ ժամանակ քաշում էին անխոս: Համիկը քայլերը հավասարեցրեց տղամարդու քայլերին, նայեց նրան: Երբ մտան զբոսայգի, կանգ առան: Տղամարդը գրկեց տղայի գլուխը, սեղմեց իրեն:
– Դու իսկական տղամարդ ես. սկսենք:
Մի մեծ կեչի գտան, ձյունը փորփրեցին, փոսը շատ խոր չստացվեց: Երբ վերջացրին, անծանոթն ասաց.
– Տեղը չմոռանաս, ուղիղ կարուսելի դիմացը:
Համիկը մի քանի տաշած քար բերեց մոտակա ավերակից, շարեց ձյունաթմբի շուրջը, ձեռքով տափակեցրեց ձյունը: Էլի մի բան էր պետք: Անծանոթը մի փոքր հեռու կանգնած սպասում էր, դատարկ սահնակը կողքին: Հետո կռացավ, պոկեց սահնակից կարմիր ու կապույտ հենափայտերը, խաչաձև դրեց իրար վրա ու պարանով կապեց: Մեկնեց տղային:
Խաչափայտը ամուր խրեցին ձյան մեջ, բայց այն ճոճվում էր:
– Գարնանը թումբը միասին կսարքենք, մի՛ մտածիր, տեղն ապահով է,- անծանոթը տղայի ուսերը գրկած վեր բարձրացրեց,- վաղը խունկ կճարենք, կվառենք: Ես էս ժամին քեզ էստեղ կսպասեմ:
Համիկը հագավ թաթմանները, մոր բրդե շարֆը փաթաթեց մինչև քիթը, աչքերի թացը լճացավ այտերի վրա, շուրթերի արանքում:
Սահնակը նորից երկուսով էին քաշում, ծա՜նր-ծա՜նր:
– Գնանք մեր տուն, պապիկս սպասում է:
– Մենա՞կ է,- անծանոթը մի ձեռքով տրորեց մազակալած դեմքը:
– Հա՛, մնացինք ես ու պապս:
– Ես էլ լրիվ մենակ մնացի,- տղամարդու ձայնը ձայն չէր, պապի ձայնին նմանվեց,- ոչ մեկին չգտա:
– Վաղը շատ խունկ կբերենք, հիմա գնանք մեր տուն:
Զբոսայգուց դուրս էին եկել: Ամայի փողոցի ծայրից մութը գաղտագողի մտնում էր այգի ու դանդաղ սողում նրանց ետևից: Երբ տեղ հասան, դարպասի մոտ մի խումբ երեխաներ շրջապատեցին նրանց: Ամենահամարձակն առաջ եկավ ու շուտասելուկի պես վրա տվեց.
– Համի՛կ, պապիկն ասաց, որ սահնակը մեզ տաս, խաղանք:
Հետո երեխաներն ուրախ աղմուկով տարան գույնզգույն ճաղերով սահնակը:
Նրանք վազում էին ավերակների վրայով, ու նրանց ետևից` վեր ու վար ցատկոտելով, գնում էր Համիկի դատարկ սահնակը, որ հայրիկի հետ գնել էին անցյալ ձմռանը` իր ծննդյան տարեդարձին:
ՍԱՀՆԱԿԸ/ Շնորհիկ ՇԱՀԻՆՅԱՆ
