Նամակի փոխարեն
Ս -ի լուսե հիշատակին
Прошлое это – стершаяся кинолента,
Мутный призрак, сбивчивая ложь.
Это дом – картонный. Это – рента,
На которую не проживешь.
Эдуардас Межелайтис
Ուղիղ երեսուն տարի է, ինչ մենք չենք հանդիպել: Հետաքրքիր է՝ ծերացե՞լ ես: Երևի վաղուց արդեն տատիկ ես: Տեսնես՝ երեխաներիցդ կամ թոռներիցդ գոնե մեկն ունի՞ քո գեղեցկությունը, խելացի՞ է՝ ինչպես Դու: Այնքան կուզենայի հեռվից նայել Քեզ: Կուզենայի պատահաբար հանդիպել Քո երեխաներից կամ թոռներից մեկին, լսել նրանց կարծիքները Քո մասին՝ ճի՞շտ են հասկանում ու գնահատում Քեզ:
Այս երեսուն տարիների ընթացքում շրջել եմ շատ երկրներ, հանդիպել հազարավոր մարդկանց: Եվ ամեն մի վայրում իմ փոքրիկ և տկար աչքերով փնտրել եմ Քեզ: Եղել են պահեր, երբ հանդիպել են Քեզ նման աղջիկներ՝ յոթ տարեկան (այդ տարիքում մենք նստում էինք դպրոցական նույն նստարանին՝ ուսուցչուհու դիմացը), ինը տարեկան (այդ տարիքում Դու տեղափոխվեցիր երրորդ շարք, այսինքն՝ ամոթից, ավելի ճիշտ՝ հորդ անմարդկային վարմունքից հեռացար ինձնից), տասնմեկ տարեկան (մենք բաժանվեցինք, որովհետև մեր ընտանիքը տեղափոխվեց այլ բնակավայր), տասնութ տարեկան (երբ Դու սովորում էիր Երևանի պետական համալսարանի լրագրության բաժնում, իսկ ես՝ Էջմիածնում, և Դու համակուրսեցիներիդ հետ միասին գործնական պարապմունքներ էիք անցկացնում շրջանի «Կոմունիզմի ուղիով» թերթում), քսանվեց տարեկան (երբ մենք հանդիպեցինք մի ռեստորանում)…
Դու շարունակում ես խրատել, բայց Քո խորհուրդներն այլևս չեմ լսում: Դպրոցն ավարտելուց հետո, այսքան երկար ընդմիջումից հետո առաջին անգամ հանդիպել ենք օտար քաղաքի ռեստորանում: Իսկ այս մութ և օտար միջավայրում մեր զրույցը չի ստացվում: Դու անընդհատ ջանում ես փոխել խոսակցության թեման: Առաջարկում ես ամեն թեմա, բայց մեր մասին չես ուզում խոսել: Իսկ ես էլ ամեն նոր թեմա կապում եմ Քեզ, ինձ, մեր դպրոցին, մեր դասարանցիներին, մեր ուսուցիչներին…
Զրույցը հաճելի է նաև Քեզ համար, բայց Դու չես ուզում արձագանքել: Դու չես ուզում լսել անցյալի ձայնը, չես ուզում ապրել անցյալով: Այնուամենայնիվ, ես չեմ լռում, շարունակում եմ:
– Մի՛ շտապիր…- լսվում է մեր հայրենակցի երգը՝ իտալացի երգչուհու կատարմամբ:
Մի ակնթարթ ընդհատում ենք պարը: Հետո դարձյալ մենք պարում ենք: Հիմա արդեն ես չեմ խոսում: Երգչուհին դարձյալ ասում է՝ մի՛ շտապիր: Չգիտեմ՝ նա զգուշացնում է, որ չշտապեմ՝ տարիներ շարունակ մեջս կուտակածը դատարկելու, թե՞ չպիտի շտապեի ամուսնանալ: Չգիտեմ: Եվ լավ է, որ չգիտեմ: Մենք պարում ենք: Քո ընկերները կարծես չեն անհանգստանում, որ Դու «նոր» ընկեր ես գտել: Ուրախ զրուցում են:
Օգտվելով առիթից՝ ես Քեզ հրավիրում եմ իմ սեղանի մոտ:
Մենք խմում ենք միասին, ծխում, խորհում: Բոլորը՝ միասին: Վերջապես մենք միասին ենք: Միասին ենք` միլիոնավոր տարիներ մենակ մնալուց հետո: Ես այլևս չեմ պատմում անցյալից: Քո աչքերում, որոնք շատ են արտահայտիչ, կարդում եմ ամեն ինչ:
Կարդում եմ և հասկանում, որ Քեզ համար էլ է դժվար եղել մեր բաժանումը, Քեզ համար էլ է դժվար եղել ապրել առանց ինձ:
Տարիներ շարունակ մեր հին ու նոր ընկերներից և ոչ մեկը չի կարողացել լրացնել մեր բացը:
Հիմա ես Քեզ սեր չեմ խոստովանում. արդեն ուշ է: Չկա դրա անհրաժեշտությունը: Տարիներ շարունակ՝ դեռ դպրոցական նստարանից, երազում էի համբուրել Քեզ, բայց հիմա նաև չեմ համբուրում. ուշ է… շա՜տ ուշ… Կորցրածի համար միայն կարելի է լացել: Բայց այստեղ լացն էլ է անօգուտ: Ճիշտը միայն լռությունն է:
– Խմենք մեր անցյալ օրերի կենացը,- առաջարկում ես Դու:
– Խմենք,- հաստատում եմ ես և ավելացնում,- խմենք նաև այն երգչուհու անցյալի, այստեղ նստածների, աշխարհի բոլոր մարդկանց անցյալի կենացը:
Ու մենք լրիվ՝ մինչև վերջին կաթիլը, դատարկում ենք բաժակների պարունակությունը:
Քո ընկերներն արդեն պատրաստվում են դուրս գալ: Մոտենում են Քեզ: Դու թախծոտ աչքերով ինձ ես նայում:
– Գուցե չգնամ: Մնամ քեզ հետ: Գոնե միայն այսօր,- ասում են Քո աչքերը:
Ես էլ եմ դուրս գալիս ձեզ հետ: Լուռ ճանապարհում եմ Քեզ: Ես չէի կարող գալ Քեզ հետ: Իսկ Քեզ չէի կարող տանել ինձ հետ: Քեզ չէի կարող տանել ինձ հետ, որովհետև տանը սպասող այլազգի կինս և երեխաներս չգիտեին Քո մասին, չգիտեին, որ իմ առաջին, մաքուր և անաղարտ սերը Դու ես:
Քեզ հետ չեկա, որովհետև այս անգամ էլ ընկերներդ չէին հասկանա մեզ:
Եվ մենք դարձյալ բաժանվում ենք: Բաժանվում ենք՝ հավետ միասին ապրելու համար:
* * *
1979-ին Էդուարդաս Մեժելայտիսին՝ տիկնոջ հետ, ուղեկցում էի մեր հանրապետությունում: Նրանք ցանկացան լինել նաև մեր շրջանում, ծանոթանալ ծնողներիս հետ: Մեր տան համեստ հյուրասիրությունից հետո պետք է հանդիպեինք շրջկոմի առաջին քարտուղարի հետ, սակայն… Վիլնյուսից վերադառնալուց հետո ցանկանում էի նախ Քեզ տեսնել: Ու քարտուղարի ուղարկած մեքենան նախ կանգ առավ ձեր թերթի խմբագրության շենքի մոտ: Ու նախ դուք հյուրընկալեցիք մեծ բանաստեղծին և նրա տիկնոջը: Բոլորդ զարմացել էիք: Չէիք սպասում: Ինչո՞ւ հենց ձեր խմբագրություն, երբ կան ավելի հեղինակավորները: Շփոթվեցիք մի պահ: Հետո ուրախացաք, վերցրիք գրիչներն ու սկսեցիք հարցեր տալ բանաստեղծին, որի՝ հատկապես Հայաստանին նվիրված գործերին բոլորդ էլ ծանոթ էիք: Բանաստեղծն իմ այսօրվա տարիքին էր, բայց ծեր էր թվում (հիմա էլ ես եմ ծեր, բայց ինքս չեմ զգում, զգում են «հոպար» և «պապիկ» ասողները): Դուք հարցեր եք տալիս, նա հանդարտ, անշտապ պատասխանում է, բայց հայացքը միշտ Քո կողմն է:
Քարտուղարը կատաղած է վրաս: Չի սիրում ինձ: Հիմա ավելի կկատաղի: Իսկ ես նստել եմ ձեր խմբագրությունում և հիանում եմ: Հիանում եմ Քեզնով, հիանում եմ իմ համարձակության վրա:
Սակայն ներս է մտնում քարտուղարի վարորդը և զգուշացնում, որ շատ ուշացանք: Շրջկոմի քարտուղարն սպասում է:
Հրաժեշտ ենք տալիս միմյանց, նստում քարտուղարի մեքենան: Բանաստեղծը դարձյալ Քեզ է նայում և դիմելով ինձ՝ հարցնում է.
– Ո՞վ էր այս գեղեցկուհին: Սիրահարվեցի…
Իսկ բանաստեղծի կինը վիրավորում է ամուսնուն և ասում, որ նայի ինձ:
– Ինչո՞ւ,- հարցնում է բանաստեղծը:
– Տե՛ս, որքան տխուր է. այդ օրիորդն իր սերն է, ինչպես ես համարձակվում…
– Այո՞,- հարցնում է բանաստեղծը:
– Այո՛,- հաստատում եմ:
Իսկ երեկոյան, մշակույթի պալատի ամբիոնից, այնպես եմ կարդում Էդուարդաս Մեժելայտիսի գործերը, որ կարծես ես եմ հեղինակը:
Ինձ համար արդեն ամեն ինչ մեկ է,
թող հողմը վայրի
Ինձ խարազանի՝
դիվայնանալով իր ոխից խոսուն:
Ում երակներով Պրոմեթեոսի արյունն է հոսում,
Նա ձեր զայրույթից չի սարսափելու,
տերեր աշխարհի:
Հա, մեղավոր եմ: Այո, կրակը ես եմ գողացել:
Եվ նա մթան մեջ խարխափողներին՝
մարդկանց է տրված:
Հա, մեղավոր եմ: Ու թե կարող եք՝
ձեզնից փնտրված,
Անզոր զայրույթից ծնված ձեր պատժով, խնդրեմ, գոհացեք:
Եվ մահն ինձ արդեն իր գիրկն է կանչում
ու ձեռք երկարում,
Գիշատիչները ինձ են ծվատում
իրենց ճանկերով…
Բայց անեծքների ու ցավի միջով
ես հետս եմ կրում
Կենդանի բոցը՝ մանուկը՝
փրկված իմ իսկ ջանքերով:
Ես երբեք այդպես չեմ կարդացել: Որովհետև Դու դահլիճում չես եղել:
Հանդիպել են Քեզ նման աղջիկներ, ու ես երկա՜ր նայել եմ նրանց, նայել եմ այնքան, մինչև նրանք հեռացել են իմ տեսադաշտից: Եղել են դեպքեր, երբ համարձակվել եմ ծանոթանալ, ժամադրվել: Հետո հասկացել եմ, որ նրանք բնավ Քեզ նման չեն: Խաբվել եմ ու նորից փնտրել: Գտել եմ ու նորից խաբվել:
Առաջին և երկրորդ դասարաններում, երբ նստում էինք նույն նստարանին, ընդհանուր երազներ ունեինք ու նաև սիրահարված էինք: Չկարողացանք, սակայն, պահպանել Սերը: Կամ գուցե այնքան էինք սիրում, որ որոշեցինք չաղտոտել այն սին խոսքերով…
Ինչ ապուշություն է, ինչ կապիկություն, երբ լսում ես «սիրո՞ւմ ես ինձ» կամ «այնքա՜ն եմ սիրում»:
Մեզ խանգարեց մեր միջև գոյություն ունեցող անդունդը: Ինը տարեկան էի, երբ փլվեց մեր տան առաստաղը: Մայրիկիս հետ առավոտյան վաղ եկանք Ձեր տուն: Հայրդ պետապահովագրական գրասենյակի պետն էր: Մայրս օգնություն էր խնդրում՝ քանդված առաստաղը նորոգելու համար: Քո չինովնիկ հայրը մերժեց: Դու էլ էիր ինը տարեկան: Մեր հայացքները մի պահ հանդիպեցին: Այդ օրը մենք՝ Դու և ես, հավասարապես խղճացինք Մորս և հավասարապես ատեցինք կոմունիզմը և կոմունիստ հայրիկիդ: Հաջորդ օրը Դու ամոթից տեղափոխվեցիր երրորդ շարք, նստեցիր մեկ այլ տղայի մոտ, որը նույնպես Քո ազգանվանակիցն էր: Ես շա՜տ տխրեցի, զղջացի, որ Մորս հետ եկա Ձեր տուն: Այդ օրը ես ատեցի բոլոր չինովնիկներին, բոլոր կոմունիստներին, բոլոր հարուստներին: Ու երդվեցի, որ երբևէ չեմ ծառայի որևէ մեկին, որովհետև «բոլոր կառավարությունները փտած են», և «չկա մի կուսակցություն, որ դավաճանած չլինի իր Հայրենիքին»: Երդվեցի նաև ամուր տուն կառուցել, այնքան ամուր, որ երբևէ առաստաղը չփլվի: Առաջին որոշումս կարողացա կատարել, երկրորդը՝ ոչ: Ինչպե՞ս կարող ես ոչ թե ամուր տուն, այլ նույնիսկ մի փոքրիկ տնակ կառուցել, եթե որևէ կուսակցության կամ մաֆիայի անդամ չես: Ո՞վ է տերդ: Հաճախ են հարցնում: Իմ Տիրոջ անունը, իհարկե, բոլորը գիտեն, բայց ինձ ոչ ոք չի օգնում, որովհետև իմ Տիրոջից չեն կարող կանխիկ դրամ ստանալ, իմ Տերը միայն այն աշխարհում կարող է օգնել, իսկ պոռնկորդիներին հիմա՛ է պետք և կանխիկ: Ես չեմ զղջում: Շուտով յոթանասունս կբոլորի: Երկու զավակներս ինձ հինգ թոռ և երկու ծոռ են պարգևել: Ես երջանիկ եմ: Իհարկե, այդպես էլ պետք է լիներ. չէ՞ որ իմ անունը լատիներենից հենց այդպես էլ թարգմանվում է՝ երջանիկ:
Ես երջանիկ եմ նաև, որ ապրում եմ մենակ, բոլորովին մենակ: Ապրում եմ վարձով, մի ապուշ շենքի կիսանկուղային հարկում: Սակայն ո՞ր շենքը ապուշ չէ: Ամերիկյան «կանաչով» կաշառվող քաղաքապետն ու թաղապետերն այլանդակել են ամբողջ քաղաքը:
Ապրում եմ հուշերով: Ու եթե հանդիպում եմ ու ծանոթանում որևէ ընկերուհու, նախ խոսում եմ Քո մասին ու սրտի մի գաղտնի թրթիռով խոստովանում, որ սիրահարվել եմ միայն մեկ անգամ՝ առաջին դասարանում, և իմ միակ սերը Նա է, այսինքն՝ Դու: Միայն Քեզ եմ կարոտում, Անդավաճա՛ն Սեր, Անդավաճա՛ն Կարոտ: Կարոտում եմ ու կրկնում Տերյանի խոսքերը.
Իմ լքված սրտի կարոտը անծայր
Ամեն ինչի մեջ որոնում է քեզ…
…Ես անուրջ չեմ, ես կամ, ես կգամ,
Կոչիր ինձ միայն, և ես կդառնամ:
Անդավաճան Սեր, Անդավաճան Կարոտ: Սիրում եմ և կարոտում: Ու երջանիկ եմ, հպարտ, որ Դու կաս:
Հիշում եմ՝ հայ գրականության ընդունելության քննության ժամանակ արթիկցի մի ծերունի դասախոս իր սիսիանցի երիտասարդ քաղքենի ընթերակայի հետ միասին ինձ ծաղրեցին, երբ պատմում էի Տերյանի սիրային քնարերգության մասին: Ոգևորված պատմում էի, մեջբերումներ անում, իսկ կիսագրագետ դասախոսները միջակ լրագրողի նման անընդհատ ընդհատում էին.
– Սիրահարված ես երևի, որ այդքան ոգևորվել ես Տերյանով: Նա այդքան մեծ չէ, որքան դու ես գնահատում:
– Ապուշնե՛ր, դո՞ւք եք ինձ հայ գրականություն դասավանդելու,- պատռեցի քննական թերթիկս, նետեցի նրանց երեսին և հեռացա:
* * *
Մոռացա: Երեսուն տարվա մեջ մի անգամ էլ հանդիպեցինք: Հանդիպեցինք երազում: Ես պատանդ էի Չեչնիայում: Ինձ պահում էին անտառում: Առաջին գիշերը երազումս Քեզ տեսա, տեսա առաջին դասարանցու դպրոցական համազգեստով: Այդ համազգեստն ավագ քրոջդ էր, որ հարմարեցրել էին Քո հագին: Հիշում եմ, երբ մեր սիրելի ուսուցչուհի Սոնյա Մարուքյանն օրինակ բերեց Քեզ՝ որպես մաքրասեր, կոկիկ հագնվող աշակերտուհու, և վերջում ասաց.
– Տեսե՛ք, քրոջ համազգեստն է, բայց որքան մաքուր է:
Այո՛, տեսա Քեզ երազում, տեսա և արթնացա: Այնքան գեղեցիկ տեսարան էր բացվել շուրջս: Խարույկը այրվում էր, բոցկլտում, ինչպես Արտեկի պիոներական ճամբարում: Մենք՝ ես և չեչեն զինվորները, պառկած էինք գետնին: Ցուրտ չէր. հուլիսի կեսերն էին: Մեր շուրջը կանաչ փայլող լույսեր էին: Մի քիչ խորհեցի Քո մասին, հիշեցի մեր դպրոցը, մեր դասընկերներին: Հանկարծ նկատեցի, որ լույսերն առաջ են շարժվում, շարժվում են դանդաղ, գեղեցիկ: Ի՜նչ հրաշալի երազ է, ի՜նչ հրաշալի տեսարան: Արթնացրի չեչեն զինվորներից մեկին:
– Ի՞նչ է պատահել,- հարցրեց և նստեց տեղում:
– Նայի՛ր, չեմ հասկանում՝ ինչ լույսեր են, կարծես դանդաղ շարժվում են:
Նա նայեց շուրջը, գոռաց՝ волки, և վախից դարձյալ պառկեց:
Արթնացրի ամենատարիքովին, որը վարորդ էր: Նա բացատրեց, որ դրանք լույսեր չեն, դրանք գայլեր են, որ երեք կողմից շրջապատել են մեզ, որովհետև մենք պառկել ենք իրենց ճանապարհին, որտեղով պիտի իջնեն ներքև՝ ջուր խմելու: Միաժամանակ հանգստացրեց.
– Նրանք չեն հարձակվի, եթե մենք, որքան հնարավոր է, շուտ հեռանանք:
Նա շտապ արթնացրեց բոլորին, հանգցրինք խարույկը և հեռացանք:
Ինչո՞ւ Դո՛ւ այցելեցիր ինձ երազում: Գուցե մոտալուտ վտանգի մասին նախազգուշացնելու: Ինչո՞ւ երազում ես Քեզ տեսա առաջին դասարանցու տարիքում՝ Քո մաշված, բայց մաքուր դպրոցական համազգեստով… Չգիտեմ, չեմ կարող մեկնաբանել:
Չեչեններն ինձ պահեցին մոտ մեկ ամիս, բայց ես չէի սարսափում՝ ինչպես առաջին օրերին: Դու փրկեցիր: Քսանինն օր հետո ազատեցին:
Ազատվելուց հետո պատահաբար հանդիպեցի Մայրիկիդ: Ընդհանուր ծանոթի հյուր էր եկել: Մի քիչ գինովցած էի, մի քիչ դառնացած, հուզված: Չեչնիայի երազս պատմեցի Մայրիկիդ: Նա հուզվեց, որ ես պատանդ եմ եղել: Հուզվեց, ինչպես կհուզվի հարազատը: Զարմացավ, թե ինչու հենց Քե՛զ եմ երազում տեսել: Ես պատմեցի այս ամենը, ինչ հիմա գրում եմ Քեզ: Նա լսում էր զարմացած: Հանկարծ նկատեցի, որ արցունքներ հայտնվեցին նրա ազնիվ, պարզ, մանկական անկեղծ աչքերում:
– Ես քեզ շատ էի հարգում: Հարգում էին նաև մերոնք, դու ինչո՞ւ ես լռել…
Որպեսզի Մայրդ չհուզվի, որոշեցի մի ուրախ բան պատմել: Պատմեցի, թե ինչպես ես և Դու մեր մի քանի այլ ընկեր – ընկերուհիների հետ ինչ գեղեցիկ Ամանորի երեկո անցկացրինք, թե Դու ինչ հրաշալի էիր Չարենցի «Տաղարան»-ից արտասանում.
Կուզեմ հիմի փչե զուռնեն – հարբած ըլիմ մինչև էգուց.
Ամեն մարդու ընկեր ըլիմ – ու բաց ըլիմ մինչև էգուց:
Ֆայտոն նստած՝ անցնեմ քուչով,
պատուհանից վրես նայես՝
Էշխդ անքուն սիրտս ընկնի – ու լաց ըլիմ մինչև էգուց:
Խելքս քամուն, հովին տված՝
երթամ ընկնեմ դուքան ու բաղ՝
Ընկերների սուփրին գինի ու հա՛ց ըլիմ մինչև էգուց:
Երթամ – ուրիշ գոզալների գիրկը դնեմ գլուխս տաք՝
Քո էդ անուշ, ազի՜զ տեսքով հարբած ըլիմ մինչև էգուց:
Հետո ինչպես գիշերով ես կոտրեցի քաղաքային գրադարանի դռան փականը, այնտեղից գողացա և Քեզ նվիրեցի Չարենցի վեցհատորյակը: Հետո ինձ կանչեցին ոստիկանություն, և Շերլոկ Հոմսին կապկող մի քննիչ Չարենցի գողացված վեցհատորյակին մի հատ էլ մագնիտոֆոն ավելացրեց: Ոստիկանապետը մի հրաշալի մարդ էր: Քննիչին շատ լուրջ բացատրեց, որ գողը ես չեմ: Իսկ եթե քննիչը շատ պնդի, հրաժեշտ կտա ուսադիրներին: Հետո ոստիկանապետն ինձ հրավիրեց՝ միասին ճաշելու: Ինքը նստեց ծառայողական մեքենայի ղեկին: Նոր էինք շարժվել, երբ թեքվեց դեպի ինձ և ասաց.
– Չէի պատկերացնի, թե այնքան ուժեղ եք, որ ոտքի մի հարվածով կարող եք կոտրել դռան փականը (մեզ հետ քեֆ անող գործընկերդ էր ծախել):
– Բաբկե՛ն Սեդրակի,- դիմեցի ոստիկանապետին,- եթե երբևէ բախտ վիճակվի, որ Դուք էլ Չարենց լսեք Ձեր Առաջին Սիրո շուրթերից, հավատացած եմ, որ ոչ միայն գրադարանի, այլև զինանոցի դռան փական կկոտրեք…
* * *
Մայրդ հիշեց, որ Դու տուն էիր գնացել Չարենցի հատորներով, բայց չծիծաղեց, ավելի հուզվեց: Ստիպված էի հորդ «ծախել»: Հորդ հետ միասին աշխատում էինք շրջանային մշակույթի բաժնում: Մի օր գյուղի գրադարանավարուհիներից մեկը մի շիշ կոնյակ էր կաշառք բերել: Մի քիչ խմեցի հորդ հետ: Ես՝ թույլ, հայրդ՝ թույլ: Հիշում էի առաջին հանդիպումը, զայրանում, կատաղում: Հիշում հրաշալի զավակներին՝ Քեզ, Քրոջդ և Եղբորդ, հիանում, հարգում: Հայրդ չէր հիշում մեր առաջին հանդիպումը: Նա էլ ուրիշ բան էր հիշում: Հիշում էր Երևանում բնակվող մորաքրոջս, ում հետ հինգ տարի սովորել էին նույն բուհում և սիրահարված էին եղել, բայց… Իգդիրցի գաղթական Գուրգենը փախցրել է մորաքրոջս: Խեղճ հայրդ թողել է մայրաքաղաքը և վերադարձել հայրենի գյուղ: (Առանց մորաքրոջս՝ էլ ի՞նչ մայրաքաղաք): Գյուղում ամուսնացել է Մայրիկիդ հետ, որն այն ժամանակ դեռ Մայրիկ չէր, իհարկե, այլ երևի Քեզ նման մի հրաշալի աղջնակ էր՝ գեղեցիկ, ազնիվ, աշխատասեր, համեստ:
Պատմեցի հորդ առաջին սիրո մասին, որ Մորդ տրամադրությունը փոխեմ: Ավա՜ղ, նրա հուզմունքը չկարողացա փարատել:
Սեղանակիցներից ոչ ոք ոչինչ չհասկացավ: Սակայն բոլորը տխրեցին, որովհետև Մայրդ հուզված էր:
Ուշ էր: Հրաժեշտ տվեցի բոլորին, խոնարհվեցի, որ համբուրեմ Մայրիկիդ ձեռքը, սակայն նա թույլ չտվեց: Վեր կացավ տեղից, համբուրեց ճակատս և շշնջաց.
– Վաղը մեկնելու եմ: Այս բոլորը կպատմեմ Նրան…
* * *
Չգիտեմ՝ պատմե՛ց արդյոք Մայրիկդ, երբ վերադարձավ, թե՛ ոչ: Բայց մի անգա՛մ էլ ես բարձրաձայնեցի Քո Անունը: Անցյալ տարվա նոյեմբերին: Մի բանաստեղծի ծնունդն էինք նշում նրա աշխատասենյակում: Նա, երբ ինձ ներկայացրեց իր աշխատակազմին, մամլո քարտուղարը, որը մի գրագետ և իմաստուն տիկին էր, ինձ հարցրեց.
– Վերջերս Ձեր հրատարակած գրքերից մեկը նվիրել եք Ս-ին: Նա արժանի է, իհարկե, մեր կուրսի ամենալավ ուսանողուհին էր, բայց ի՞նչն է ձեզ կապում, գիտեմ, որ հայրենակիցներ եք, երևի նաև բարեկամնե՞ր եք…
Ոչինչ չբացատրեցի համակուրսեցուդ: Բարձրացրի բաժակը և առաջարկեցի խմել Առաջին Սիրո համար:
Ուրիշ Սեր չի լինում:
Առաջինից հետո մյուսներն առևտուր են:
