ՈՒՍՈՒՑՉԻ ԿԱՏԱՐԵԼԱՏԻՊ 10 ՀԱԶԱՐ ՍԵՐՈՒՆԴՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ

Ս­տե­փա­նա­կեր­տի «Ո­գի-­Նաի­րի» հրա­տա­րակ­չութ­յու­նը՝ «­Գեղart»  հան­դե­սի մա­տե­նա­շա­րով, հրա­տա­րա­կել է հեր­թա­կան՝ Կոն­ֆու­ցիո­սի «Զ­րույց­ներ» գիր­քը: «Զ­րույց­նե­րը» դա­րե­րի ըն­թաց­քում բազ­մա­թիվ մեկ­նա­բա­նութ­յուն­նե­րի են ար­ժա­նա­ցել ա­մե­նա­տար­բեր հե­տա­զո­տող­նե­րի կող­մից, ո­րոնց շար­քում Չի­նաս­տա­նում ար­դի կոն­ֆու­ցիա­գի­տութ­յան հե­ղի­նա­կա­վոր ա­նուն­նե­րից է Յան Բոձ­յուն, և ն­րա աշ­խա­տա­սի­րութ­յամբ կազմ­ված սույն գիր­քը թերևս ա­մե­նա­նշա­նա­կա­լիցն է նմա­նօ­րի­նակ ուսում­նա­սի­րութ­յուն­նե­րից: «Զ­րույց­նե­րը» ա­ռա­ջին ան­գամ հնա­րա­վո­րութ­յուն են տվել մեր ըն­թեր­ցող­նե­րին առնչ­վե­լու Կոն­ֆու­ցիո­սին՝ նրա բնա­գիր խոս­քի և­ օ­րի­նա­կե­լի փո­խադ­րութ­յա­նը՝ հա­յե­րեն վե­րար­տադ­րութ­յամբ: Ինչ­պես նա­խա­բա­նում գրում է թարգ­մա­նիչ Պա­վել Ճա­ղար­յա­նը. «­Կոն­ֆու­ցիո­սի ի­մաս­տութ­յու­նը դյու­րըմբռ­նե­լի է, ա­ռօ­րեա­կան, եր­բեմն` նույ­նիսկ կեն­ցա­ղա­յին, սա­կայն այդ ողջ պար­զութ­յան մեջ անհ­նար է չնկա­տել նրա գա­ղա­փար­նե­րի անկրկ­նե­լի վիթ­խա­րիութ­յու­նը: Դ­րանք չու­նեն դաո­սա­կա­նութ­յա­նը բնո­րոշ խեն­թութ­յունն ու գերբ­նա­կա­նութ­յու­նը, բուդ­դա­յա­կա­նութ­յան ա­պազ­գայ­նութ­յունն ու ա­պաշ­խար­հի­կութ­յու­նը, օ­րի­նակ­նե­րի կտրա­կա­նութ­յունն ու օգ­տա­պաշ­տութ­յու­նը: Ն­րա «Զ­րույց­նե­րը» ըմբռ­նե­լի են բո­լո­րի հա­մար, թեև այդ ակ­նա­ռու պար­զութ­յան մեջ թաքն­ված է ծե­սե­րի, ա­վան­դույթ­նե­րի տա­րա­տե­սակ ակ­նարկ­նե­րի խո­րութ­յու­նը: Պա­տա­հա­կան չէ, որ չի­նա­ցի­նե­րը Կոն­ֆու­ցիո­սին ան­վա­նում են «ու­սուց­չի կա­տա­րե­լա­տիպ տա­սը հա­զար սե­րունդ­նե­րի հա­մար»: Ան­շուշտ, «Զ­րույց­նե­րի» թարգ­մա­նութ­յու­նը, մաս­նա­վո­րա­պես պայ­մա­նա­վոր­ված տեքս­տի բնագ­րա­յին մա­սի խրթի­նութ­յամբ, մի շարք բար­դութ­յուն­ներ է են­թադ­րել: Գ­րա­կան չի­նա­րե­նը՝ վեն­յա­նը, ո­րով գրառ­ված է բնա­գի­րը, բարդ ու լա­կո­նիկ լե­զու է, ին­չը դժվա­րաց­նում է հա­յե­րեն լեզ­վամ­տա­ծո­ղութ­յան կրո­ղի հա­մար տեքս­տի ըմբռ­նու­մը: «­Սա­կայն հաշ­վի առ­նե­լով,- նույն նա­խա­բա­նում նշում է Ճա­ղար­յա­նը,- որ բնագ­րա­յին մա­սի թարգ­մա­նութ­յա­նը հա­ջոր­դում է դրա՝ չի­նա­րե­նով փո­խադ­րութ­յան թարգ­մա­նութ­յու­նը, այ­սինքն՝ այս­պես թե այն­պես ներ­կա­յաց­վում է ա­ռա­վել հաս­կա­նա­լի տար­բե­րակ, ո­րո­շե­ցի մշտա­պես հա­վա­տա­րիմ մնալ բնագ­րին: Բոձ­յո­ւի փո­խադ­րութ­յուն­նե­րը թարգ­մա­նե­լիս հակ­ված էի տեքստն ա­ռա­վել ըմբռ­նե­լի դարձ­նել, ուս­տի՝ ինձ թույլ եմ տվել անն­շան շե­ղում­ներ, ո­րոնք, սա­կայն, ի­մաս­տա­յին բո­վան­դա­կութ­յան վրա բա­ցար­ձա­կա­պես չեն ազ­դել: Ի մաս­նա­վո­րի՝ գրե­թե բո­լոր գա­ղա­փա­րագ­րե­րի մեկ­նութ­յուն­նե­րում ա­վե­լաց­րել եմ տվյալ գա­ղա­փա­րա­գրե­րի նշա­նա­կութ­յան մի քա­նի տար­բե­րակ­ներ, ո­րոնք Յան Բոձ­յո­ւի փո­խադ­րութ­յան մեջ բա­ցա­կա­յում են: Տվ­յալ մո­տեց­ման ի­մաս­տը, կար­ծում եմ, միան­գա­մայն տրա­մա­բա­նա­կան է, քա­նի որ Բոձ­յո­ւի աշ­խա­տութ­յու­նը նա­խա­տես­ված է չին ըն­թեր­ցո­ղի հա­մար, ուս­տի՝ հա­յե­րեն թարգ­մա­նութ­յան մեջ զուտ չի­նա­րե­նով գա­ղա­փա­րա­գիր հրամց­նե­լը՝ ա­ռանց նշա­նա­կութ­յան տար­բե­րակ­նե­րի ներ­կա­յաց­ման, աշ­խա­տան­քը թե­րի կդարձ­ներ: Ո­րոշ դեպ­քե­րում մեկ­նութ­յուն­նե­րի մեջ ա­վե­լաց­րել եմ ո­րո­շա­կի տե­ղե­կատ­վութ­յուն՝ դրանք ա­ռա­վել ըմբռ­նե­լի դարձ­նե­լու նպա­տա­կով, հատ­կա­պես՝ ծի­սա­կար­գե­րին և պատ­մա­կան անց­քե­րին վե­րա­բե­րող հատ­ված­նե­րում, ո­րոնք, սա­կայն, ե­զա­կի բնույթ են կրել և­ որ­պես կա­նոն՝ սահ­մա­նա­փակ­վել են մեկ նա­խա­դա­սութ­յամբ»: