Երկու ճամփա
Բարձրանում ենք: Ես ուղիղ, նա` չորեքթաթ: Դժվար է վերելքը: Ինձ համար` ծանր, նրա համար` հեշտ: Կատարը մոտ է: Ես ընկա` դեռ չհասած` հայացքս կարոտով հառած կատարին: Նա սողալով հասավ և միայն վերելքի ամբողջ ընթացքում առաջին անգամ ուղիղ ու հպարտ կանգնեց կատարին:
– Ես հասա,- հոխորտաց:
– Չորեքթաթ,- եղավ իմ պատասխանը:
Հանդի ծաղիկը
Բաց երկնքի տակ է վաղ գարնանից մինչև ուշ աշուն: Անձրևը ծեծում է, արևը` այրում, քամին տարուբերում անվերջ: Գլխին կախված է կճղակների տակ տրորվելու վտանգը, գիշերների խեղդող խավարի վախը: Ու դիմանում է, թեև չունի ջերմոցի ծաղիկների գեղեցկությունն ու շքեղությունը, սակայն թերթերը նուրբ են, բույրը՝ աննման:
Հանդի ծաղիկը…
Ճերմակ թուղթը
Ուշքի արի, ուշ է արդեն, ժամանակը` սուղ: Թո՛ղ բոլոր կարևոր գործերդ, մոռացի՛ր հոգս ու ցավ, գժտություն ու վիրավորանք, պարտք ու պարտականություն, խոստում ու խորհուրդ, երդում ու երազ, վերջապես քուն ու դադար ու մոտեցիր գրասեղանին:
Մարդ Աստծո, ճերմակ թուղթը քեզ է սպասում: Ուշքի արի, ուշ է արդեն, ժամանակը` սուղ:
Երկխոսություն
Բարձրյալն ինձ ասաց.
– Դժոխք եմ դարձնելու կյանքդ:
– Ինչո՞ւ,- խոնարհաբար հարցրի:
– Որ տեսնեմ Հոբի չափ կդիմանա՞ս:
– Ասենք` դիմացա: Հետո՞:
– Հետո կանցնես քավարանով: Մեղքերից ազատվելուց հետո…
– Հետո ի՞նչ: Շարունակիր:
– Վախենում եմ դրախտին չդիմանաս,-եզրափակեց Ամենակարողը:
Ցավը
Ցավը…
Վաղուց է ինձ հետ, չեմ էլ հիշում, թե երբվանից: Խնդության պահին թե թախծի, հիացմունքի պահին թե հիասթափության, վայելքի պահին թե տագնապի: Միշտ ինձ հետ է, միշտ հավատարիմ: Երբեք չի լքում: Ընդհակառակը, ավելի է մերձենում: Մանավանդ գիշերները: Փարվում է սիրած կնոջ պես:
Ես իմ ցավի ցավը տանեմ:
Հարյուր տարի հետո
Գրասեղանիս մի փոքրիկ, կանաչ կազմով գիրք է: Բացում եմ վերջին էջը: «Ո՞վ ես դու, ընթերցող, որ հարյուր տարի հետո պիտի կարդաս իմ երգերը»:
Իսկապես, անցել է հարյուր տարի: Ու ես կարդում եմ այս տողերը: Դեռ քանի՜, քանի՜սն են կարդալու և ունենալու նույն հուզմունքն ու զգացողությունը: «Գարունքի այս փարթամ շքեղությունից քեզ ոչ մի ծաղիկ չեմ կարող ուղարկել…»: Ուղարկել ես: Ու ես հարյուր տարի հետո քո ծաղիկ գրքի երբեք չթառամող բույրն եմ առնում: Քո «Պարտիզպանի»: Բենգալացի կախարդ բանաստեղծ Թագոր:
Կռունկը
Իջնում են առաջին փաթիլները` երկնքի ճերմակաթույր ծաղիկները: Ու հանկարծ նրանց միջից թռչնաբույր օդում տարածվում է կռունկի լալագին կանչը: Արդեն հարավ են չվել փետրավորները, և չուն ավարտվել է: Իսկ այս կռունկը ետ է մնացել երամից: Մեն-մենակ գնում է նա: Շուրջբոլորը ո՛չ մի շունչ, ո՛չ մի փետրավոր: Փաթիլներ են ու իրիկնացող օր: Ես երկար-երկար հետևում եմ նրա թռիչքին այնքան, մինչև կորչում է հեռաստանի ու ձյան մշուշում: Իսկ ձայնը, սրտաքամ ու աղերսագին կանչը դեռ արձագանքում է օդում ու իմ հոգու մեջ, արցունքով լցնում աչքերս:
Քույրս
Տպվել էր իմ հերթական գիրքը: Ես քաղաքում չէի: Վերադառնալուց հետո անմիջապես շտապեցի ծանոթ գրավաճառի մոտ:
– Քսան հատ էի ստացել: Քսանն էլ վաճառել եմ:
– Ինչպե՞ս: Ինձ չե՞ք պահել:
– Բոլորն էլ ձեր քույրն է գնել: Չկարողացա մերժել:
– Այդքան ի՜նչ էր անում,- ապշած էի մնացել:
– Ամեն օր գործի գնալիս, գրախանութի մոտով անցնելիս մտնում էր, գնում: – Իմ ախպոր գիրքն է, գիտե՞ս,- ասում էր ինձ ուրախ ու հպարտ:
Մի անգամ հարցրի` թե ձեր տո՞ւն ես տանում գրքերը:
– Չէ,- ասաց,- մի մասը տալիս եմ հարևաններիս, մի մասը` գործարանի իմ ընկերներին: Կարդալ եմ տալիս, ուրախանում:
– Դուրդ գալի՞ս են բանաստեղծությունները:
– Էն էլ ոնց: Ախր, իմ ախպերն է գրել:
Քույրս ճակատագրի բերումով դպրոց չի գնացել: Պատերազմ է եղել: Եղել են ծանր տարիներ: Բայց ավարտել է բարության ու խղճի համալսարանը:
Քննություն
Ես երգից քննություն եմ հանձնում: Քննողը մեր երգեցողության ամենախիստ ուսուցիչն է: Լավ չեմ պատասխանում: Խոժոռվում է ուսուցիչս: Ինձ փրկում է մի համարձակ ճնճղուկ, որ, թաքնված պատուհանի մի անկյունում, հուշում է.
– Ծիվ, ծիվ…
Քիչ էր մնում կտրվեի: Ուսուցիչս դժգոհ է ինձնից: Դուրս եմ գալիս:
– Երևի լավ չէի՞ր պարապել, հա՞,- հարցնում է ճնճղուկը,- ես, օրինակ, գերազանց կստանայի:
Հավատում եմ: Նա կստանար: Նա հրաշալի գիտի այդ առարկան: Խոստանում է ինձ հետ պարապել:
Չէ, ես ճնճղուկից երգի դասեր պիտի առնեմ:
Զատիկը
Մայթեզրին աճած կանաչի մեջ զատիկ տեսա: Իսկական զատիկ: Տեսնես որտեղի՞ց էր հայտնվել: Ինչպե՞ս էր անցել մեքենաների ու մարդկային հեղեղը, ինչպե՞ս էր գտել այդ մի փունջ կանաչը ու պատսպարվել: Հրաշք է: Ես երկյուղածությամբ նրան առա ափիս մեջ: Եվ հանկարծ մայթերին ծփաց ոսկեղեն մի արտ, նոր հնձած առվույտի բույր առա, մոռացության մշուշի միջից երևաց փոշոտ մի ճամփա, արևոտ մի աշխարհ ու անհագ մի ծարավ կոտրվեց ասես:
Վերջին երազը
Ինչքան երազներ ու տենչեր ունեի ես: Այնքան շատ էին, այնքան անհաս, որ պատանեկությունս գնաց նրանց ետևից, գնաց ու չհասավ: Գնաց երիտասարդությունս. գնաց ու չհասավ: Գնաց հասուն տարիքս. գնաց ու չհասավ: Չհասավ երեք խնձորին: Չհասավ Անմահական ջրին ու Թռչող գորգին: Ու այդ երազներից ու տենչերից մնաց մեկը` Վանը, որին ոչ կարողացա հասնել, որից ոչ կարողացա ազատվել:
Իմ Վանը…
Մինչև հիմա ինձ համար անհաս է` յոթ սարից ու յոթ ծովից անդին:
Ձմեռն արդեն չոքել է դռանս, բայց երազս երազ է մնում տակավին:
Հիմա անհնարն արդեն դարձել է հնարավոր: Ասում են` կարելի է թռչել Վան: Բաց է ճամփան: Վե՛րջ: Որոշել եմ, գնալու եմ Վան: Անցնելու եմ Թավրիզյան դարպասներով, Արարուցով, Հայոց ձորով ու Այգեստաններով, Վարագա վանքում ու Աղթամարի Սուրբ Խաչում մոմեր եմ վառելու, փարվելու եմ լճի ալիքներին: Հետո մեկնելու եմ Թիմար գավառի մեր գյուղը: Ծնկի եմ իջնելու, մեր տան մաշված շեմն եմ համբուրելու, այն շեմը, որից ել ու մուտ են արել իմ Տիգրան պապը, իմ Սուսան տատը, իմ Արսեն հայրը և Արեգ հորաքույրս: Շատ եմ ուզում գնալ, անսահման է ցանկությունս: Կարոտը խեղդում է ինձ: Բայց, չգիտես ինչու, ինչ-որ բան ետ է պահում: Իսկ եթե գնամ ու շքեղ երազիս փոխարեն դեմ առնեմ ավերակների՞:
Կյանքիս վաղ գարնանից մինչև ձմեռն այս այդ երազն եմ փայփայել հոգուս խորքում: Փշրե՞մ: Ախր էլ ինչո՞վ լցնեմ ցուրտ ու սուղ օրերս: Ի՞նչ անեմ: Ու տապակվում եմ երկվության մեջ:
