Ընկուզենուց կապված մեր շունը շփոթվել էր, չգիտեր` ետևի ոտքերին կանգնի ու փաթաթվի ծնկների՞ս, ինչպես վարվում էր ամեն անգամ, երբ հայրական տուն էի գալիս, թե՞ ատամները կրճտացնելով հաչա անծանոթ հյուրի վրա: Նա ավելի շփոթվեց, երբ անծանոթ հյուրը լայնեզր գլխարկը հանելով ու թեթևակի խոնարհումով մտերմաբար աչքով արեց և ընդառաջ եկող հորս ձեռք մեկնելով՝ տուն մտավ: Հիմա արդեն շփոթմունքը վերածվեց վիրավորանքի: Սկսեց հաչալ: Վիրավորվել էր, որ հյուրը սկզբում կարծես թե իր առջև էր գլխարկ հանել ու իրեն էր աչքով արել, հետո, պարզվեց, տանտիրոջն է ողջունել:
– Սուս,- ասացի նրան,- չե՞ս տեսնում ով է եկել…
Նա մեր լեզուն հասկանում էր, մենք` իրենը վերծանում… Հաչոցը, ճիշտ է, կտրեց, բայց ճպռոտ շրջանակների մեջ պսպղացող աչքերից կայծեր էին դուրս թռչում:
Հայրս մեծ ու առատ սեղան էր գցել, այնքան առատ, որ դեմ դիմաց նստած երկուսն էլ հազիվ էին երևում: Միայն գլուխներն էին նկատվում: Ես թե՛ հուզված էի, թե՛ ծիծաղս էի հազիվ զսպում, որովհետև պատկերը համառորեն հիշեցնում էր ժամանակին կարդացածս «Պրոֆեսոր Դոուելի գլուխըե գիտաֆանտաստիկ վեպը:
Երկուսն էլ կարճահասակ էին, երկուսն էլ կիսաճաղատ, երկուսն էլ ծանոթության առաջին պահերի անհարմարությունն էին ապրում, բայց որովհետև ամաչում էին մեկմեկու «հերթապահե հարցեր տալուց, հիմնականում լռում էին: Փրկողը ես պիտի լինեի, բայց գիտաֆանտաստիկ անիծյալ վեպը դարձել էր ծամոն, պոկ չէր գալիս մտքիցս, և հետո` խորովածը չէ՞ որ ես պիտի անեի: Դրությունը կարող էր փրկել նաև տանտիրուհին` իր գրադարանում գրողների հետ հանդիպման մեծ փորձ կուտակած տիկին Ազգանուշը, ով մեր թաղում և քաղաքում հայտնի էր իր լեզվանիությամբ, բայց արի ու տես, որ հիմա կծկվել էր, խեղճացել, դարձել համավոր հարս ու չէր համարձակվում առանց անհրաժեշտության դուրս գալ խոհանոցից:
Խորովածի դեռևս բոցկլտացող օջախի դիմաց պպզած՝ ես ստեղծված վիճակի համար մեղադրում էի հյուրին` Համո Սահյանին: Ինքը չցանկացավ, որ ընկերներիս էլ հրավիրեմ: Եվ նաև ակնարկեց, որ հայրս ոչ մեկին չկանչի: Երևի հոգնել էր աղմկալից խնջույքներից…
Հայրս կարծես ուրախ էր, որ երկուսով են լինելու, թեև դժվար պիտի լիներ դիմանալ պատվավոր հյուրով պարծենալու գայթակղությանը: Համենայնդեպս, նա մեծ ու առատ սեղան էր գցել և կիսաբաց թողել դարպասի դռնակը: Հյուրն Աստծունն է: Բայց ո՛չ լուրը, որ մեր տուն Համո Սահյանն է եկել, ո՛չ էլ խորովածի հոտը ի զորու չեղան խախտելու պարկեշտության սահմանը: Եվ նրանք` հայրս ու Համո Սահյանը, ստիպված էին ինքնուրույն ճեղքել լռության պատնեշը:
Երբ ներս տարա թոքի ու լյարդի վաղաեփ կտորներով շամփուրները, նրանք արդեն զրուցում էին: Ցածրաձայն, նույնիսկ խորհրդավոր: Ինձ տեսնելով` լռեցին, և ես հասկացա, որ նրանց համար այլևս ավելորդ եմ, նույնիսկ խանգարող, թեև համոզված էի` իմ մասին են խոսում: Հորս դիմագծերով գլուխը փոքր-ինչ սահյանավարի էր ինձ նայում, Սահյանի դիմագծերով գլուխը` փոքր-ինչ հորս պես: Ես պարզապես փախա սենյակից ու օջախի դիմաց նստած, իբր խորովածի ծխից, տրորում էի հուզմունքից լացող աչքերս…
Հետո, երբ նրանք, չգիտես խմիչքից թե զրույցից արբեցած, բակ դուրս ելան և մեկմեկու թիկն տված հազիվ էին ոտքի վրա մնում, ես սոսկումով մտածեցի, որ մահ ասած անխուսափելին նրանց ավելի մոտ է կանգնած, քան ինձ, և որ ես դատապարտված եմ տեսնելու նրանց կորուստը…
Հորիցս անջատվելով և ճոճվելով՝ Համո Սահյանը քայլեց դեպի Շեկոն: Ոչ միայն վիրավորանքը, այլև խորովածի ոսկորները մոռացած շունը ետևի ոտքերին կանգնեց, ինչպես իմ առաջ էր միշտ կանգնում և փաթաթվեց բանաստեղծի ծնկներին: Համո Սահյանը շոյում էր Շեկոյի գլուխը և քթի տակ ինչ-ինչ խոսքեր քրթմնջում: Քրթմնջում էր և Շեկոն ու պարանոցը հարմար պահելով՝ թույլ տալիս, որ Համո Սահյանը արձակի վզի կապը: Ազատություն ստացած Շեկոն մի քանի ոստյունով բակից այգի խուժեց:
– Մեղք է, չէ՞,- ասաց Համո Սահյանը:
Իսկ այգին ջրել էին նախորդ օրը: Մարգերը դեռ թաց էին: Շեկոն խրվում էր ցեխի մեջ, ցեխաջրի հրավառություն կրակում ոտքերի տակից և գրեթե ոչ շնական, այլ մարդկային հիացմունքի ձայներ արձակում:
Խոհանոցի լուսամուտից դուրս նայող տանտիրուհին` տիկին Ազգանուշը, սարսափից չռել էր աչքերը: Շունը տրորում էր լոլիկի, վարունգի, տաքդեղի սածիլները, սոխի, ռեհանի ծիլերը…
– Մեղք է, չէ՞,- կրկնեց Համո Սահյանը:
Իսկ հայրս, չգիտես ինչու, քրքջում էր…
Այգին, մասամբ բանջարանոցը լիովին ավերելուց հետո, ցեխակոլոլ Շեկոն սուսիկ-փուսիկ եկավ, պառկեց ընկուզենու տակ, պարանոցը հարմար պահեց, որ հայրս կապը վիզը գցի:
– Մարդն էլ շան պես է,- տխուր ասաց Համո Սահյանը: – Հենց ազատություն ես տալիս` ավերում է, ցեխոտվում…
Մեղք է, չէ՞…
ՄԵՂՔ Է, ՉԷ՞ / Ռուբեն ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ
