Ամեն ազգի մեջ կան և միշտ կլինեն ամեն տեսակի հասարակական ու քաղաքական կուսակցություններ ու հոսանքներ, բայց բոլորովին ուրիշ բան է ժողովրդի ամբողջությունը: Հովհ. Թումանյան Հովհ. Թումանյանը ազգային մտածողության կրողն է, հայի ու հայկականության խտացումը: Նրա աշխարհազգացողությունը բխում էր ժողովրդի լինելիության ընկալումից: Գոհար Գասպարյանն ասում էր. «Միշտ զարմանում եմ, թե որքա՜ն իմաստուն է […]
Երկու մեծագույն հայերի` Ամենայն հայոց կաթողիկոս Խրիմյան Հայրիկի և Ամենայն հայոց բանաստեղծ Հովհաննես Թումանյանի բարեկամությունը հայ ժողովրդի և նրա մշակույթի պատմության ուշագրավ էջերից է: Հայոց Հայրապետը միշտ ձգտել է նեցուկ լինել Թումանյանին` նրա կյանքի դժվարին օրերին: Սակայն Խրիմյանի աջակցությունը Հովհաննես Թումանյանին շատ ավելի բարոյական բնույթ է կրել, քան նյութական: Նրան կարելի է Թումանյանի մեկենասը համարել […]
1898-1902 թթ. «Ծիածան» գաղտնի աշակերտական ընկերության հավաքույթներում Թումանյանը զրույց-դասախոսություններ էր կարդում` առանձնահատուկ տեղ հատկացնելով Խ. Աբովյանի գրական վաստակի արժևորմանը: «Ծիածան» աշակերտական ընկերությունը գաղտնի էր երկու հիմնական պատճառով. նախ` 1896 թվականից սկսած, ցարական կառավարությունը փակում էր հայկական դպրոցները, և երկրորդ` բացի գրական-գեղարվեստական գործունեությունից, պարապմունքների ընթացքում քննարկվում էին նաև ժամանակի հասարակական միտքը հուզող սոցիալական և քաղաքական խնդիրները` […]
Թումանյանը հեղափոխական գործիչ չի եղել երբեք և մշտապես բարձր էր կանգնած կուսակցական միակողմանիությունից: Նա ինքը հայի ոգին էր և այդ վերնագրով հոդվածում ձևակերպում էր իր «անկուսակցական» հավատամքը. «Ամեն ազգի մեջ կան և միշտ կլինեն ամեն տեսակի հասարակական ու քաղաքական կուսակցություններ ու հոսանքներ, բայց բոլորովին ուրիշ բան է ժողովրդի ամբողջությունը»: Այս տողերը բանաստեղծը գրել […]
Թումանյանը հավասարակշռված անհատականություն էր, սակայն զայրույթի պահերին կարող էր անճանաչելի դառնալ: Նա իր սուր ոչնչացնող սատիրայով հագեցած խոսքով կարող էր կատաղության հասցնել իր ընդդիմախոսներին: Նրանցից մեկը` Հ. Առաքելյանը, նույնիսկ դատական գործ հարուցեց` պատիվ պահանջելու նպատակով: Ու թեև ոչ մի արդյունքի չհասավ, սակայն իր անազնվությամբ բավականաչափ պղտորեց Թումանյանի ազնիվ արյունը: Նրա զայրույթի պատճառները բազմաթիվ էին` […]
Թումանյանի գերզգացմունքայնության, հարուստ հուզականության դրսևորումներից էր ինտուիցիան: Նրա կյանքի փորձառությունը զուգակցվում էր իր անգիտակցական շերտի բեմադրած պատկերների իրականացման հետ: Պոետի ներքնատեսությունը ու նախագուշակումը եղել են նրա աշխարհընկալման և մարդկային հոգու կեցության, ճանաչողության էական բաղադրամասերը, բանաստեղծի իմացության կարևոր միջոցներից: Մեկ անգամ չէ, որ Թումանյանը վերլուծել է իր կռահունակությունն ու նախազգացումները: Բանաստեղծը վստահ էր, որ «Բնազդը մեծ […]
Համաշխարհային գրականության պատմության մեջ բացառիկ են այն գրողները, ովքեր իրենց ստեղծագործություններով և հասարակական գործունեությամբ անմնացորդ ծառայել են հարևան երկրների ու ժողովուրդների միջև համերաշխություն, խաղաղություն, սեր ու բարեկամություն սերմանելու և հաստատելու սրբազան գործին: Այդ բացառիկներից է հայոց ազգային հանճար Հովհաննես Թումանյանը: Հովհ. Թումանյանը բարձրագույն, նույնիսկ միջնակարգ կրթություն չստացավ, բայց ինքնակրթությամբ հաղորդակից դարձավ համաշխարհային գրականությանը, գիտությանը, փիլիսոփայությանը, […]
Թումանյանը աչքի էր ընկում հպարտության և բարձր արժանապատվության զգացումով: Նա երբեք չէր տրտնջում զրկանքներից, նյութական միջոցներ չունենալուց, և շատերի համար ոչ թե բազում պարտատերեր ունեցող, ինչն իրողություն էր, այլ ապահովված մարդ էր, ինչն առասպել է: Դուստրը` Նվարդը, վկայում է, որ հայրն ամենուր «իրեն պահում էր հարուստի նման», միշտ առաջնորդվում էր «Աստված եղածը օրհնի» սկզբունքով: Նույնիսկ […]
1890-ական թվականները ազգային զարթոնքի տարիներ էին: Երիտասարդության շրջանում իշխում էին ռոմանտիկական տրամադրություններ: Թումանյանը մտերմանում է ազատագրական պայքարի գաղափարի նվիրյալների հետ: Չունենալով հանդիպման հասարակական վայրեր՝ մի խումբ առաջադեմ երիտասարդներ գաղտնի հավաքվում են տարբեր բնակարաններում և իրենց այդ քաղաքական երեկույթներին հաղորդում են ընտանեկան հավաքների բնույթ՝ տալով «վեչերներ» անունը: Արշակ Բարխուդարյանը վկայում է. «Մենք Հովհաննեսի ընկերակցությամբ […]
Եղեռնի տարիներին Հովհաննես Թումանյանի ինքնամոռաց սխրանքը հայ ժողովրդի պատմության անմոռաց էջերից է: Գրողն իր աչքերով տեսավ համազգային աղետը, ականատես եղավ ժամանակի զարհուրանքներին և իր կյանքով ու գործով դարձավ ինչպես իր ազգի ու ժամանակի մեծագույն գործիչը, այնպես էլ պատմագիրն ու վավերագիրը: Ազգային ողբերգության տարիներին խափանվում են գրողի հատկապես ստեղծագործական բոլոր ծրագրերը: Առաջնային են դառնում ազգային-քաղաքական […]
Խիստ շնորհակալ գործ է կատարում Սուսաննա Հովհաննիսյանը թումանյանագիտության բնագավառում: Նա հրատարակել է մեծ մտածողի, եզակի հասարակական գործչի, հանճարեղ բանաստեղծի կյանքին ու գործունեությանը վերաբերող բազմաթիվ գրքեր: Թումանյանի ծննդյան 150-ամյակին ընդառաջ՝ 2018 թվականին, լույս տեսան գրականագետի երեք արժեքավոր գրքերը՝ “Ованес Туманян в годы Первой мировой войны”, «Վերնատուն» և «Հովհաննես Թումանյանը մանկագրության խաչմերուկներում»: Առաջին ռուսալեզու գիրքը հնարավորություն է՝ […]
Թումանյանի ծնողները 8 երեխա ունեցան՝ 5 տղա և 3 աղջիկ: Ամենամեծը, ամենից սիրվածն ու գուրգուրվածը ապագա բանաստեղծն էր՝ Հովհաննես Թումանյանը: Նա ծնվեց Դսեղում 1869 թ. փետրվարի 7-ին (հին տոմարով): Փետրվարի 15-ին բանաստեղծին մկրտում են և Հովհաննես անվանում իր հորական պապի՝ մեկ տարի առաջ վախճանված Հովհաննես աղայի պատվին, թեև Հովհաննես էր նաև մորական պապի անունը: […]
Ոչ բոլոր գրողներն են խոսքաշեն, ոչ բոլորի բանավոր խոսքն է զարգացած: Ինչ վերաբերում է Թումանյանին՝ նրա բանավոր խոսքը արտակարգ մեծ հմայք ուներ: Պոետի բանավոր խոսքը բնորոշվում էր հակիրճությամբ ու դիպուկությամբ, միշտ նշանակետը թիրախավորելու ունակությամբ: Բանաստեղծը չէր սիրում հապշտապ ու բարձրաձայն խոսքը. «Խոսում էր հանգիստ, դանդաղ, մեղմ ու կամաց», հիշում է դուստրը՝ Նվարդը: Թումանյանը […]
Թումանյանը իր նոր լույս տեսած գրքերը առատորեն բաժանելու սովորություն ուներ: Բանաստեղծի կինը՝ Օլգան, վկայում է, որ գրքերի տպաքանակի սպառվելուց հետո «գալիս էր, երեխաներին նվիրած գրքերը ետ վերցնում, տանում-նվիրում իր հյուրերին… և էսպես ո՛չ մեզ, ո՛չ էլ իր մոտ նրա գրքերից երբեք չէր լինում»: Այսպես, 1893 թ. լույս տեսած «Դաշնակներ» գրքույկը բանաստեղծը լցնում էր վերարկուի գրպանները […]
Ցանկացած որբախնամ գործունեություն միաժամանակ աշխարհի մեծ հումանիստների, մարդկության լավագույն սերուցքի, գթասրտության նվիրյալների անձնազոհության պատմությունն է, որի անհրաժեշտությունն ու կարևորությունը մշտապես արդիական է և ուսանելի: Մեծ եղեռնի տարիներին հայ գաղթականությանն ու հատկապես որբերին օգնության ձեռք մեկնեցին հայ և այլազգի հարյուրավոր գործիչներ, մեծ հումանիստներ Յոհաննես Լեփսիուսը, Օգե Մեյեր Բենեդիքսենը, տասնյակ միսիոներներ՝ Հակոբ Կյունցլերը, Կատրեն Փիթերսոնը, Կարեն Եփփեն […]
ԹՈՒՄԱՆՅԱՆ – 150 «Ազգովի հոբելյան ես հասկանում եմ, երբ տոնում են մեկի հոբելյանը, որին պսակելիս՝ ամբողջ ազգը կարող է ասել. թե քեզ պսակելով միևնույն է՝ թե ինձ եմ պսակում: Որ դուրս է եկել ու վեր է բարձրացել իր ժողովրդի մակերևույթից էնքան, որ գլուխը երևում է ամեն երկրից, հարգանք ու հիացում է ազդել ամեն տեղ»: Հովհաննես […]
Թումանյանը ամենաընթերցասեր հայ գրողներից է: Յուրաքանչյուր հայի համար հատուկ է դարերի խորքից եկող և գրեթե բնազդական սերը դեպի գիրքը: Բանաստեղծի մեջ այդ սերը առավել շեշտված էր, առավել ցայտուն: Գրքի նկատմամբ Թումանյանի վիթխարի սիրո ապացույցն էր 10 000 միավոր գրականություն կազմող նրա անձնական գրադարանը, որից այսօր պահպանվել է 8000 գիրք: Համեմատության համար նշենք, որ նյութական միջոցներ […]
