Այսօր, երբ աշխարհում պատերազմ է, և արկեր են պայթում ոմանց գլուխներում, ես ուզում եմ խոսել խաղաղության մասին: Ես կին եմ, որ գլխի է ընկել, որ պատերազմը ևս դաստիարակության կարիք ունի, ու դա պետք է սկսել նրա անունից… Երբ փոխենք նրա անունն ու փաղաքշաբար Պատո կոչենք, նա կթողնի դիրքերն ու տուն կվազի, ականջներում կարթնանա մանկության օրերի՝ իր մոր կանչը, որ պատուհանից նայում էր դրսում խաղացող հասակակից պատոներին ու իր տղային ծանոթ ձայնով կանչում. «Պատո, բալես, տուն արի, հաց կուտես, էլի կգնաս»: Ամեն պատո շուռ էր գալիս իր մոր ձայնից, ու, թերևս, դրանում էր նրանց համերաշխությունը: Բոլորի մայրերը մեղմ էին ու հանդուրժող. կերակրում էին զավակներին ու էլի բաց թողնում դեպի բակ, որ ելնեն ու խաղը շարունակեն, բայց զավակներին այդ խաղերը մեծացրին, այնքան մեծացրին, մինչև որ նրանք տիրացան իրենց ամբողջական անվանը, որի մեջ ոչ մի գուրգուրանք չմնաց:
Պատերազմը վաղուց մորից որբացել է, ու ես, կին լինելով, որոշել եմ նրան տուն կանչել մոր ձայնով: Ասելու եմ.
– Պատո ջան, տուն արի, ես քո սիրած ապուրն եմ պատրաստել, առանց քեզ չեմ ուտելու:
Ինչպե՞ս կարող է նա առանց արձագանքի թողնել ինձ նման հմայիչ կնոջ կանչն ու տուն չվազել:
Նա կվազի տուն ու ամբողջ ճանապարհին ինքն իրեն կմեղադրի, թե ինչու ինձ կարոտեց, թուլացավ, հետո իրեն կհանդիմանի, թե՝ էս ինչ բուկ էր, մի աման տաք ապուրի համար ծնկներս ծալվեցի՞ն, որ հետ վազեցի: Ու չի իմանա, որ ես իր զորության աղբյուրի ջուրը խմել եմ, իմաստնացել, հասկացել, որ իրեն պետք է գայթակղել իր մոր ձայնով:
Հենց ներս մտնի, կբացեմ փոշոտ ալբոմն ու կասեմ.
– Հիշո՞ւմ ես, Պատո, հայրդ երբեք կենակցել ու մերձենալ չէր ասում, ասում էր՝ ապրել… Քեզ էլ ասում էր՝ տղա՛ս, երբ մեծանաս ու որևէ կնոջ հետ ապրես, տե՛ր կլինես նրան: Ո՜նց էր կարմրում հայրդ էդ «ապրել» բառից, գիտեր, որ նկատի ունի սեր անելը: Հիմա ե՛ս եմ կինդ, Պատո, ե՛ս, որի հետ պսակվեցիր ու էլ տուն չեկար, որովհետև առաջին գիշերը ես քեզ տղամարդ դարձրի, դու քո լրիվ անունն առար ու գնացիր… Հիմա եկել ես, պաշտպանի՛ր ինձ հետ ապրելու իմ իրավունքը, ծոցդ բաց արա ու ներս առ ինձ, որ քո հոր ասած կյանքով ինձ ապրեցնես: Տե՛ս, թե ներսումդ մեր սրտերի ռիթմը ինչքա՜ն համաչափ է: Կյանքը հենց այդտեղ է, Պատո. արի էս մի գիշերվա մեջ այնպես ապրենք մեր բաժին կյանքի սկիզբն ու վերջը, որ առավոտյան պատուհանից այն կողմ մեր աչքերի դիմաց ոչինչ չերևա, ծաղկող ծառերից բացի: Տո՛ւր ինձ քո հոր պատգամած ապրելը. կարմրելն այս մթության մեջ մեզ միայն ամոթխած թացություն կթվա, ու այն չի զգա ոչ ոք, երկուսիցս բացի: Եվ, առհասարակ, ի՜նչ է կյանքը, եթե ոչ երկուսի ապրելը հիմա՛ ու մեկտեղ: Արի այսօր ապրենք մեր չապրած բոլոր հևքերն ու շոյենք կյանքը՝ ինչը հենց այսօր կարող է մեզ տեսանելի ու մոտ լինել…
Նրա բերանը կչորանա, ու ջուր կուզի, բայց ես նրան կաթ կտամ, որ մրափի: Հետո տաք ջրով կլվանամ ոտքերն ու հատիկ-հատիկ կմերսեմ մատները՝ ծայրահեղ քնքշությամբ, որ աչքն էլ չթարթած՝ խելքը գլխից առնեմ: Չի էլ զգա, թե ոնց զենքը կիջեցնեմ ուսից ու կդնեմ խորդանոցում: Նա հանկարծ կզգա, որ նստած տեղը քնում է. ես անշշուկ նրան կուղեկցեմ դեպի ճերմակ անկողին ու ինքս էլ կհանեմ շորերը, որ համբուրեմ թևերն ու ոտքերը, որոնցից փչող վառոդի հոտն արդեն այնքան մեղմացած կթվա, որ ինձ կհիշեցնի էն հարդի բույրը, որի մեջ միակ անգամ սեր ենք արել… իսկ ես ջահել եմ եղել ու չեմ իմացել, որ իր հայրը սեր անելուն ապրել է ասել…
Ես նրան կողքիս ու տանը պահելու համար ամեն հունար կթափեմ, կասեմ.
– Պատո, մեռնեմ պատկերիդ, իմ խարտյաշ պատանեկիկ, իմ սիրո պատառ, իմ պատսպարան ու ամրոց, իմ պատվամեծար, տանս պատրույգը վառ պահիր, ես քեզ կարոտել եմ, քեզ եմ ուզում ու քեզանից իմ տղային եմ ուզում, էն տղային, որ խոստացել ու խնայել ես, ասել, թե դեռ օրը չէ: Ահա օրը եկավ, վերմակիդ տակ եմ, ասա՝ ի՞նչ գույն են ունենալու մեր զավակի աչքերը:
Նա իմ խելագար քնքշությունից սկզբում կմոլեգնի ու ինձ կշփոթի թշնամու հետ, բայց հենց համբուրեմ նրա կաթնահոտ շրթունքները, չի դիմանա ու գլխից վայր կդնի աշխարհի բոլոր զենքերը, որոնք ես կպահեմ. թող մեր զավակը դրանք խոփեր դարձնի ու բակի հողը պարարտացնի: Իմ Պատոն չի էլ իմանա, թե ինչպես լուսադեմին ականջիս կասի.
– Արի մեր որդուն Խաղաղություն կոչենք…
Ես հաղթանակած կարթնանամ՝ իմանալով, որ երկունքս անցավ է լինելու, որ տղաս ինձանից դուրս է լողալու ամպերի երանավետ փափկությամբ, որոնց վստահությունը մի պարզ ճշմարտության մեջ է՝ ինչքան էլ լողան, երկինքը երբեք չի ավարտվելու:
Թող Պատոն քնի, ես վազեմ, որ հասցնեմ աշխարհում ապրող իմ բոլոր ընկերուհիներին ասել. «Դիրքերի բոլոր կողմերից ե՛տ կանչեք ձեր պատոներին», հա՛, հենց նրանց, ովքեր փոքր ժամանակ խաղացել են նույն բակում ու իրենց ամբողջական անվանը տեր դարձել միայն մեծանալով: Հա՛, թող կանչեն, թող մո՛ր ձայնով ետ կանչեն, թող մի բաժակ տաք կաթ տան, ձայներին քաղցրություն տան ու կրծքի բույրով փակեն ապագայի հիշողության նրանց տեսադաշտը, անվանը փաղաքշանք տան ու զավակներ ծնեն: Իմ որդին աշխարհով մեկ սփռված քույր-եղբայրներ է ուզում: Մենք՝ կանայքս, պիտի ծնենք նրանց և ուղարկենք իրար հետ խաղ անելու…