Հոսում է խանձված ժամանակը ճանապարհը երիզող ծաղիկներով, որոնց խորքում եղեռն տեսած տոհմիս ապրեցնող ծիծաղն է…
ՀԱՅԱՍՏԱՆ
Ես մնում եմ անմաշ ու
չորաչք սիրահարն արեգակի:
Ապառաժ եմ լեռը պատռած.
ջուրը հոսում է վրայովս,
գտնում իր ճամփան…
Բիբիս վրա աշխարհի
ամենաչքնաղ թռչունը
բույն է հյուսել.
ես սպասում եմ նրա աչքերով
ամեն օր արևածագին:
ՀԱՄԱՌ ԿԱՄՔՈՎ
Հայացքս սահում է
ամայացած ժամի անվերջությամբ:
Ես քայլում եմ սարսափների սահմաններով այնպես,
ինչպես կքայլեի վիհի եզերքով
լուսնահարի անգիտությամբ,
ինչպես կքայլեի գիշեր ու տիվ
ակնապիշ լռության մեջ,
դեպ կացարանիս բացուխուփ լինող
լուսամուտի փեղկերը-
ճերմակ-ճերմակ թափահարվող
թաշկինակներ…
Ես չգիտեմ`
դա հրաժեշտի՞, թե՞ փրկության կանչ է,
որում տխրության ծիծաղը
և ծիծաղի թախիծն
իմաստավորում են կյանքի
շարունակականությունը…
ԾԻԾԵՌՆԱԿԱԲԵՐԴ, ԱՊՐԻԼԻ 24
Ծոցս լցված արևաշողերը
շյուղ-շյուղ շարեցի
անմար կրակը համբուրող
ծաղկաջրվեժին…
Երկնքում փնտրեցի ծիծեռնակներ:
Մեկը խեթեց.
– Սա երազելու տեղը չէ:
Քիչ մնաց գայթեմ:
Նույն մեկը ծիծաղեց.
– Ոտքի տակ մի՛ ընկի:
Արևաշողերը ծաղիկ-ծաղիկ բացվեցին
երազներս ապրեցնող
հիշողության ջրերին:
ԱՊՐԻԼՅԱՆ ԽՈՀ
Վերքիս մակարդված արյունը
հիշատակներով վառվող մոմերի խեժն է…
Ինչքան ուշացած սկսեցի ճամարտակել,
որ աշխարհը սուտ է,
կյանքը՝ սին,
ես էլ, իբր, սնամեջ անոթ,
որով ով ասես` չանցավ`
ծուռ հայելիները դեմքիս պարզելով…
ՀԵՔԻԱԹ
Ազատ ու անկախ եմ.
Ժամանակը չգիտի`
գարնանային ծառուղում
ո՞ր մի ճյուղից կախի ինձ,
որ խնձորի պես հանկարծ
մեկի գլխին չընկնեմ…
ՀԵՏԵՂԵՌՆՅԱ ԹԱԽԻԾ
Ես եղեռնից դուրս պրծած
աղոթքն եմ տոհմիս.
լույսն ակնախորշումս
թարթվում է խռովքով`
թերթելով ժամանակի տագնապը
ստվերների ուրվաշարժով,
որի շոյանքով դողս է սահում
ու սուզվում թզենու
ճաղ-ճյուղերի ավիշում,
հասնում արմատներին բազմամատ`
վերակերտելով նախանյութս
ազգիս հիշողությամբ:
Ախ, ո՜նց եմ ուզում`
աշնան այս ոսկրասեր պաղության մեջ
թզենին տոհմիս աղբույրի
գլխին հարատևի
վերջին կրակոցի համար պահված
փամփուշտի պես,
որը միշտ սրտիս մոտ է
ու ավելացնում է ապրելու
քաղցրությունը…
ՈՒԶԵՄ, ԹԵ ՉՈՒԶԵՄ
Ինձ ոչ ոք չսովորեցրեց
անվերջությունից եկող
տառապանքի հառաչանքը մեկնել՝
իմ ով լինելու խոստովանության պես:
Աշխարհը զարմացած է`
մատաղացու հավատիս բերանում
աղի փոխարեն ծիծաղ տեսնելով,
իսկ կարոտը հնոտիքների մեջ է
և դարձել է բախտագիր.
ներելն այլևս դարձ չէ յուր շրջան,
այլ ներբանատարածք
մոխրագույն երկինք,
որի խաղը հպարտության
ծվծվոցն է խաղքի ու…
պարզից էլ պարզ է, որ հայտնությունը
հազում է թոքախտավորի հիշողությամբ`
ցայտանախշելով երակներիս պատերին
կարմրախեժ լեղիություն,
որպես միֆ մերժող ցնորքի թավիշ`
աշխարհի «քաղցրությունից»
ինձ բաժին հասած…
ՀԱՆԳՐՎԱՆ
Երկարող ճամփան ցավաերկնող է,
որը ձգվելով երակ է դառնում՝
ներսիդ ճյուղվելով ցավ-չորի փշով…
Հասկացել եմ ես. մոռացումից հեշտ
լքել-գնալն է առանց ետդարձի`
թողած պատրանքը խանդավառ հույսի,
որն էլ, անկասկած,
մոլորություն է՝ թողության մարմաջ…
Ես՝ մերժվածս, դեռ շարունակում եմ
մանչուկի վճիտ աչքերով
ինձ խոնարհ պահել
կարոտս արդարացնող
պատեհության առջև:
Ես… ես ընդամենը
վիճակախաղի չշահած տոմսակ,
հիշեցման թերթիկ` էջանիշ դարձած,
որում մշտապես վիշտն է օրորվում
աշնանային տարտամ պաղությամբ:
ՀԱՄԱՌՈՂ ԿԵՆՍԱՄՈԳ
Ժամանակն իր ծանրակոպերից
կտրատում է
անվերջ դիմակներ՝
կենդանի մեռելներին հագցնելու համար,
որ նրանց կարգի պահակներ
անգամ հղի կնոջ
բադիկաշորոր ընթացքի առջև,
ուր լույսը հասունանում է
ճառագելու չափ…
Ես երկրպագում եմ
ծննդկանի հեքիաթե բնում
մանկան ուժ հավաքող ճիչը բարեխոս,
որը մեղայի պես պարզաջրում է մեղքը`
չար խափանելով
և բացելով աշխարհի առջև
փակ դուռը բիբի,
որով ներս ու դուրս անող
մարդկային գենն ապաշխարած
կհաստատի,
որ մարդու ամոթն իր կերած կաթի
գույնի հետ կապ չունի…
Եվ մեկ է` ինչքան էլ
հասարակածի ու միջերկրականի
հատման կետում է ունայնությունը,
բոլորն էլ չմեռնողների աղոթաշարքում
կանգնած են մեռնում:
Ես, անգամ այնտեղ, երկրպագում եմ
նախճիր տեսած ազգիս
երկունքը տիեզերական:
ԿԱՐՈՏ Է ՈՐԲՈՒԹՅՈՒՆԸ
Ոսկորներս՝ անապատի արևը կերած,
թրծվել են կավից այն հում,
որ բերվել է տաք վայրերի
կարոտներից լինելիության,
կաթնամոխրե… մոխրե…
մոխրե մի թախիծով,
որի ներքո, հանց ծիսակարգ,
խոնարհումով ընդունեցի
եղեռնազարկ որբությունս:
Ուշ հասկացա,
անճարակի ծիծաղաշարժ
մի ճողվածքով,
կորուստներիս անչափելի մեծությունը,
որ պահում է ինձ մեծ մանուկ,
ԱՐԱՐԻ1 անդիմահագ բարի դեմքով,
բայց զավակներս են Դավթի նման
ժամեժամ հասակ առնում`
հաստատելով տոհմիս հավերժությունը…
ԳԱՍԱՊԵՆՑ ԱՂԲՅՈՒՐ
Անձրևը Գասապենց
աղբյուրի կարմրադեմքին
ասես վարսերով քող է գցել:
Ես ափերիս մեջ եմ հավաքում
շիթերն ու շղարշում դեմքս`
փորձելով ծածկել ամոթս…
Իսկ տոհմիս ակնաղբյուրը
չոր է ու ցամաք,
լքյալի հպարտ անկարողությամբ
թևաթափ կանգնած` քար է դարձել`
իրեն արարող շնչի պակասից:
Ջուրն իր արյունն էր, որը մակարդվել է
թել-թել հիշողությունը… չկորցնելուց:
Ինձ չճանաչեց, երբ իրար տեսանք…
Ասացի. «Ճյուղն եմ
Գասապենց տոհմի»:
Նայեց անտարբեր:
Խեղճը ո՞նց հավատար,
երբ որ տեսել էր դար զարհուրելի…
Դողս հպեցի քարե մարմնին
ու տող-տող համբուրեցի
զավակին վայել զուսպ խոնարհումով.
– Է՜… իրավազրկյալ, է՛…
Գասապենց աղբյուր…
մեր հանդիպումը այսպես պիտ լիներ…
Դու` փշե պսակ` տատասկածովի
խութին պապանձված.
Ես` բաց ճակատով կարոտ մի անանց…
Դու` Չնքուշ քաղաքում
տոհմիս վկա արձան…
Ես… ես քեզ ի՞նչ ասեմ… չկարողացա…
իմ զավակների ականջը կանչի…
ՉՀԱՍԿԱՆԱԼ ԹԵ ՉՀԱՍԿԱՑՎԵԼ
Նահատակների Ֆոսֆորե ոգին,
որի Խույրն է երկինքե,
աստղերը` շարան,
չգրկեց երբեք ճակատս ծեծված
ու աստղերն էլ ուսերիս չընկան`
թողնելով չոր ու ամայի:
Բայց ես` զինվորս, անհայտ, անանուն,
սպասում եմ դեռ ավետիսին
բարու հաղթության,
որը պապենական տան առջև,
մայթին նստած մանչուկին
ամեն երեկո հուշել է
անվերջ հեքիաթի ոգի…
Իսկ հեքիաթները հիշատակներ են…
հիշողությունս՝ խոցված թիկնապահ,
մեղադրվում է ապիկարության մեջ
անտանիք տան պես,
որի պատերը շերտ-շերտ բարձրացել են
կավ ու քրտինքով,
բայց ճաք են տվել:
Քամին է այնտեղ ելումուտ անում
և մունջ լրտեսում
Աստծո խաղաղությանը
իր իսկ աչքի տակ…
Ասում են՝
Աստված թաց ու
չորը չի խառնում երբեք…
«ՄԱՀՆ ԵՐԿԻՐՈՎ ՀԱՐՍԱՆԻՔ Է»,-
ճչացել է չնքուշցի
կույսն ու նետվել վիհը`
մահվան երախում անեղծ մնալով…
Աստծո գործերն անքննելի են:
ԽՈՑՎԱԾ ՃՇՄԱՐՏՈՒԹՅՈՒՆ
Որպես անթաղ ու թաղված
նահատակների
հավերժող ոգի,
ՀԱՅԱՍՏԱՆՍ, դու վիրավոր ես:
Աղոթքներիս տիեզերապտույտ
կրկնողությամբ
խնդրեցի արդար մի խաղաղություն
ինձ, քեզ, բոլորիս համար…
Խիղճս խոնջացած է
այլասիրության ցավի վերուվարումից,
և ոչ մեկին կարծես չի հուզում
պարզ իմաստությունը.
«Բարևն Աստծունն է»:
Անթաղ ու թաղված
նահատակների հիշատակը-
Աստծո պապանձված լռություն…
1915
15-ից եկող ահասարսուռ տեսիլքները,
որպես ֆոսֆորե եղյամ,
խցանում են երակներս,
բայց պորտիցս թռած աղավնու
թևաբախումը
շշնջում է՝ ԿՅԱՆՔ…
ու ճերմակաթույր
փետուրներ են օդ ելնում`
ժամանակի կողերը խտտող…
աստղերը փորձում են գուշակել.
ի՞նչ նոր լուսնահար է,
որ ուզում է գտնել աշխարհի սկիզբը…
իսկ ես վաղուց գիտեմ.
աստղերն ինչքան բարձր են,
այնքան հեռու են Հայրենյաց կարոտից
ու անտարբեր` ճակատագրով վճռված
ԱՆԱՐԴԱՐՈւԹՅԱՆԸ…
ՉՆՔՈՒՇՑԻՆԵՐԻ ՀԻՇԱՏԱԿԻ ԱՌՋԵՎ
ՏՈՒՏԱՆ2 վիհ՝ անձեռակերտ արձան…
Ես` ծաղկեպսակ տրոփող…
Արյունս տենդոտ վերվերում է
այն շիվի նման, որ ժայռ է ճեղքում՝
գտնելու համար արևի ճամփան:
Տիեզերքի օրհնաբանությամբ
մտորումներս ընթացք են անվերջ,
մանանեխի չափ հավատով,
որպես գահավեժ կյանքերից թռած
ճիչի արձագանք-
երազների հարություն…
մի… Է:
Ու ագուցված են երկիր ու երկինք
խնկարկուն խոհերիս
անպարփակ հուշով,
որն ակոսում է ոգեղեն ծովը
ժամանակների,
ինչպես մի տապան,
իբրև վիհ Տուտան. շնչող մահարձան:
———————————-
- Չնքուշցիների կողմից հորը դիմելաձև:
- 1915 թվականին Տուտանի վիհն իմ գերդաստանի և հազարավոր չնքուշցիների անհատակ գերեզմանոցը եղավ: Աստված միայն գիտի՝ այս խորխորատում քանի անավարտ երազ հանգավ:
Ընդհանրապես ժայռերը տխուր չեն լինում, բայց սրանք սգավոր են իրենց իսկ բնությամբ: Զարմանալիորեն բնությունը ասես խոնարհված ապառաժներով անմեղ զոհերի հուշահամալիր է կառուցել: Նստում եմ համարյա վիհի շուրթին: Չեմ վախենում, որ կընկնեմ անդունդը, բայց և ներքև չեմ նայում: Ինձ թվում է` մերոնք նեղացած կլինեն, և ես չեմ դիմանա նրանց խոժոռ հայացքին, ու սրտիս միջինը կթափվի աչքերովս:
«Քարե կարկուտ կերած երկիրը» հուշագրությունից
