(08.01.1942 – 19.06.2015)
Բանաստեղծ, թարգմանիչ
ՀԳՄ անդամ 1980 թ.-ից
ԴԵՊԻ ՕՐԵՐԸ*
Ես ելնում եմ քաղաքից, տնից, սրճարանից
ու գալիս եմ դեպի քեզ, իմ օր,
կտրում եմ երջանկության
ու կորուստների մայթերը,
գտնում, կորցնում
ու դարձյալ գտնում բարեկամներիս,
անցնում եմ փողոցներով,
ուր միասին շրջում են
մի մարգարե, մի գող, մի գիտնական,
ու գնում եմ նրանց բոլորին ընդառաջ:
Իջնում եմ դեպի օրը,
որ ոչ դադարում է խոստանալ,
ոչ նվիրում է մեզ մեր սերը,
իսկ օրերից անջատվում են ժամերը
ու զնգոցով փշրվում
բետոնե սալահարթակների վրա,
տողերը մնում են կիսատ,
ու վերջանում են բանաստեղծները,
հետո նորից սկսվում են,
երբ օրը նրանց տանում է դեպի եղելությունը:
Ես իջնում եմ դեպի քեզ, իմ օր,
քեզ հաղորդում անտիկ պատմությունների
գեղեցկությունը
ու նոր պատմություններ վերցնում քեզանից:
Եթե երբևէ դադարի վարգել իմ հոգնած երիվարը
ու հողաթմբերի մեջ քայլի՝
դանդաղ ու ակամա շարժելով գլուխը,
դա կլինի իմ անթիվ օրերից մեկը,
հետո էլի կլինեն հրապուրիչ ու գեղեցիկ օրեր,
ու ես կիջնեմ, կգնամ-կխրվեմ նրանց մեջ:
ՕՐԵՐԻ ՍԵՐՆ ՈՒ ԱՊՏԱԿԸ
1
Նստեցեք բոցկլտացող կրակների մոտ,
նստեցեք,
որովհետև տաք է:
Բարի եղեք մոռանալ, որ ես լալիս էի
Ճեփ ճերմակ բարձերի վրա,
որովհետև ես էի լալիս:
Լալիս էի անձայն,
իմ հոգնած կարոտների համար:
Դուք գնում եք սուրճ խմելու
և ծիծաղելու, որ ես թրջվել էի անձրևի տակ…
Չմտածեք, որ ես սև էի, որ հոգնած էի և անիմաստ:
Չմտածեք,
երբեք չմտածեք, որ սղոցված ծառի բունը
հառաչում է երբեմնի սաղարթի համար,
որ բարձերի փափկության մեջ երբեմն
քարերի կարծրություն կա:
Ես լալիս էի, որովհետև ինձ խաբեցին թե…
Բայց ձեզ ի՛նչ, թե ինչպես խաբեցին,
դուք խմեք ձեր սուրճը, իսկ երբ կհոգնեք,
փաթաթվեցեք իրար պարանոցի և ասացեք,
որ երջանիկ եք,
և մենության մեջ լաց եղեք ձեր
դժբախտության համար,
իսկ ես կխնդրեմ, որ դադարեք,
այլապես սև կդառնաք,
կդառնաք հոգնած ու անիմաստ,
կխնդրեմ, որ վերադառնաք բոցկլտացող
կրակների մոտ՝
տաքացնելու ձեր սառած մարմինների հմայքը…
2
Ամենաանհասանելի,
ամենատխուր հատվածը ընթերցելուց,
մի քանի շիշ գարեջուր խմելուց,
մի կերպ եղանակի տեսություն լսելուց,
բոլոր բարեկամներիս մտովի հայհոյելուց առաջ,
տանտիրուհուս թաղմանը բարձր քրքջալուց
և էլի շատ բաներից առաջ,
այդ թվում նաև՝ չսափրվելուց
և այն բանից հետո,
երբ կիրակի օրվա անդորրը առավել անտանելի էր,
քան մնացած օրերի նկատմամբ իզուր սերը,
ես բոլորին ասացի.
«Քնեք, թող արևը տաքացնի էշերի թիկունքը:
Ոչինչ: Քնեք:
Եթե մի առավոտ արթնանաք
ու տեսնեք ձեր երազի ծխացող մոխիրները,
մի տխրեք: Ո՞ւմ հետ չի պատահում: Քնեք:
Անգամ եթե ժապավենով աղջիկը պահանջում է
ասել այն, ինչ ինքն է մտածում, քնեք:
Ցուրտ է: Քնեք»:
ԱՆՀԱՇՏՈՒԹՅՈՒՆ
Բարի գիշեր քեզ,
իմ հոգնած ճամփա:
Ես լռության մեջ կուտակված աղմուկն
առնում եմ ինձ հետ:
Էլ անկյուն չկա իմ հոգնած սրտում,
որտեղ չլինի
երկունքը բարի անրջանքների:
Հորձանքով թափվող գգվանքի փոշում
երբեմն հատ-հատ
և՛ կոշտ,
և՛ կոպիտ,
և՛ դառն ու անհամ անհաշտությունն է,
որից ճշմարիտ եղելությունը
դառնում է բոսոր և արյան գույնի:
Բարի գիշեր քեզ,
իմ հոգնած ճամփա,
եղելությունը կընդունե՞ս արդյոք…
ԻՆՁ ՄԻ ԽՂՃԱՑԵՔ
Ինձ մի խղճացեք,
խճճվել այսպե՞ս,
և ինչի՞ համար,
և սուզվել այնտեղ,
ուր չկա ճահիճ:
Գարնան երեկոն սիրով համբուրեց
վարագույրը իմ:
Տվեք մոռացման գաղտնիքը,
ու գուցե ես էլ
մեկին մոռանամ:
Ի՛նձ էլ մոռացեք:
Լուսամուտիս դեմ գետնին տարածվել
և օրորվում են
աննյութ ստվերներ որբ բարդիների:
Ում սիրում էի, գարունը տարավ:
Հեռվում նիրհում են դաշտերը քնատ,
աղոթք մրմնջում:
Իսկ իմ դեմքին դուք կարդացեք ցավով
թախիծից մեռնող երազանքները
և օրորեցեք գլուխները ձեր,
բայց մի խղճացեք…
ՑԵՂԱԿԻՑՆԵՐԻ ՍԵՐԸ
Սահմանների միջով,
որ նրանց նվիրել էին ցեղակիցները,
վարգում էին մատաղ ձիերը
ու տանում մերթ տխուր, մերթ ուրախ օրերը,
որ ծանր ու անիմաստ
բարդվում էին նրանց նիհար թիակներին:
Ցեղակիցները հաճելի երազներ էին պատմում
համբերության մասին
ու ցույց տալիս իրենց մաշված սմբակները,
պատմում էին,
թե ինչպես ունեցան գունազարդ բաշերը,
որ քնելիս երազում են մատաղ ձիերը,
թե ինչպես վաստակեցին սերը,
որ հարկադրված կորցնում էին մատաղ ձիերը,
երգում էին,
թե որքան տաք են սրահները,
ուր երբեք չեն մտնում մատաղ ձիերը,
թե որքան սիրում են նրանց,
երբ նրանք շրջում են արոտներից հեռու,
որ կառնեն օրերը նրանց թիակներից,
կառնեն տխրությունը,
հիշողությունը,
թմբլիկ զամբիկներ կնվիրեն նրանց,
տոներ կնվիրեն,
կիրակիներ
ու համբերության մասին բոլոր
երազները կպատմեն։
Վարգում էին մատաղ ձիերը
մահվան ու տառապանքի արահետների միջև,
անցնում էին ցեղակիցները մաշված սմբակներով
ու զարմանում նրանց համբերության վրա…
ԳԱՂՏՆԻՔՆԵՐ
Օրերի խորքում նիրհում է սերը,
նիրհում են ապտակներն ու շոյանքները,
ծնվում, ապա կրկին մեռնում են երազները,
քնաթաթախ մարմինները
տանում են անառողջ զգացմունքներ,
սթափները հոգնում են
երջանկության երկար սպասումներից
և ասպետորեն բախում լռության
կամ մեղքի դռները,
երջանիկները, մոռանալով
անհնազանդ պահերի ապրումները,
զարմացած թռվռում են խելոք մտքերի շուրջ:
Օրերի խորքում հորդում է սերը,
շառաչում են ապտակները,
շոյանքների անմաշկ մատները
փակում են աչքերդ,
անառողջ զգացմունքները
ելնում են քնաթաթախ մարմիններից,
սթափները փաթաթվում են երջանիկներին
ու հիացած պատմում
սթափության գաղտնիքների մասին…
ԼԻՆԵՆՔ ԵՐԿՈՒՍՈՎ
Օ, գիշեր,
երևանյան փափուկ գիշեր:
Փափուկ:
Եվ մի՞թե դրա համար է կարողանում սահել
Լուսինդ բրոնզե,
մենակ,
ինչպես ես,
Լուսինդ՝ իր երկնքով,
կապուտակ գիշերներդ լուսավորելով:
Երևանյան փափուկ գիշերներ:
Թերևս հոգնած չեմ այնչափ,
որ քնեմ խորը՝ խոտերի պես:
Բացի դրանից, չեմ ուզում քնել
մենության վերմակով փաթաթված:
Լցվիր իմ էության մեջ,
երևանյան փափուկ գիշեր,
լինենք երկուսով:
Մոռանամ, որ հյուսված է ցերեկվա
գորգը գույնզգույն,
գույնզգույն տխրության թելերով:
Այնտեղ ոչ ոք, ոչ ոք չի սիրում,
և միայն աղմուկ է, պատրանք:
Եվ դրանից չէ՞ր, որ քայլեցի ես
անցյալիս միջով բոլորովին մենակ:
Եվ երգեցի, երբեմն՝ զարմանալի տխուր:
Տարիներն անցան ստվերների պես՝
մաղթելով մենակություն ինձ
և ամրապինդ ոգի:
Բայց և հոսի՛ր իմ էության մեջ,
երևանյան բրոնզալուսին գիշեր,
լինենք երկուսով…
ԱՆՏԱՌԻ ՃԵՐՄԱԿ ՏՆԱԿՈՒՄ
Օրն ամպամած է,
իսկ անտառի տնակը տանող ճանապարհն
անցնում է
բանաստեղծության տողերի միջով:
Տխրելու համար մնացած ժամանակը
տրամադրելով ճաշի պարագաները
տեղաբաշխելուն՝
մանկությունն ես կրկնում մտովի:
Երբեմնի սիրելի աղջիկները
վաղուց դադարել են
թափառելու համար ընտրել օրվա ժամերը,
մնում է տնակը,
որ այնպես հրապուրիչ է,
և տանտիրուհին՝ Մարիամի չափ սիրելի:
Տնակը ճերմակ է,
ձյունը խամրում է,
օրն ամպամած է,
և կարելի է ուրախանալ ու տխրել
անտառի ճերմակ տնակում:
Իհարկե, կարելի էր և միայնակ ապրել,
բանաստեղծություններն առավել
հուզիչ կդառնային,
տնակը՝ հոգնեցուցիչ ու հիմար,
աղջիկներն ավելի հաճախ
կանցնեին այգիներով,
իսկ տանտիրուհին՝ Մարիամի չափ սիրելի,
կարմիր հողաթափեր հագած՝
կքայլեր երազներիդ երկայնքով,
և երգերը նույնքան անտեղի կլինեին,
որքան հաճախակի
սերն աղջիկների հանդեպ:
Տնակը ճերմակ է,
ձյունը խամրում է,
օրն ամպամած է,
և կարելի է բանաստեղծություններ գրել
անտառի ճերմակ տնակում…
*«Դեպի օրերը» շարքից
