ԳԱՐՈՒՆՈՏ ԽՃԱՆԿԱՐ
Համալիր չհասած՝ երթուղայինից իջա։ Երբ անցնում էի փողոցը, որն այդ հատվածում շատ լայն էր, մի հետաքրքիր, առույգացնող զգացողություն ունեցա։ Անցումի վրա միայն ես էի, մեն-մենակ, և երկու կողմից մեքենաների շարքերը կանգնել ու ասես պատիվ էին տալիս ինձ, ինչպես զինվորական շքերթներում։ Ավելի ճիշտ՝ ես պիտի մի քանի վայրկյանով նրանց ենթարկեի իմ կամքին և ճեմելով հատեի այդ պահին ամբողջովին իմը դարձած փողոցը։ Թվաց՝ ոչ թե լուսակիրն է այդ պահի դիրիժորը, այլ ես… մինչև այս զգացումը չապրես, չես հասկանա թագուհիներին, կայսրուհիներին, կին նախագահներին կամ նախագահների կանանց… Այն մարդկանց, ովքեր կառավարում են ու պտտեցնում աշխարհը։
Չնայած արագացրի իմ քայլերը, բայց միևնույն է, թվաց, թե հարյուրավոր հայացքների ուղեկցությամբ անցա պոդիումով։ Շոգ էր. վերարկուս հանեցի և քայլեցի դեպի Կիևյան կամուրջը։ Նկատեցի, որ տեղ-տեղ արդեն լիարժեք ծաղկած ծառեր կան։ Լավ է, որ ցրտերից չեն խեղճացել…
Ծիծեռնակաբերդ տանող ծառուղու նստարանին մի երեխա էր աշխույժ-աշխույժ բլբլում, մայրը փորձում էր նրան ինչ-որ բան ուտացնել։ Նրանցից ոչ հեռու մի մեծ ագռավ էր իջել գետնին և համբերատար սպասում, որ իր բախտից՝ գուցե մի բան ընկնի փոքրիկի ձեռքից։
Դանդաղ քայլեցի կամրջով, նայեցի ներքևում փռված մի կտոր իմ Երևանին և անկախ ինձնից մրմնջալով՝ հայացքս ուղղեցի երկինք…
Մի երիտասարդ կին, առաջ անցնելով, փորձում էր իր ձեռքի խնձորով լի տոպրակը ոչ թե տանել, այլ սահեցնել կամրջի երկայնքով ձգվող, ապահովության համար նախատեսված արգելախողովակի վրայով։ Երևի ծանր էր տոպրակը, և կինը փորձում էր հեշտացնել իր գործը, չնայած՝ դա նրան այնքան էլ չէր հաջողվում, քանի որ խնձորները խողովակի կողքերից կախվում էին ցած, ու բեռը սահեցնելը դժվարացնում։ Առաջարկեցի իմ օգնությունը, բայց նա սլացող մեքենաների ձայնից երևի չլսեց։ Դիմացից, ձեռք ձեռքի տված մի զույգ էր գալիս. ուրա՜խ, երջանի՜կ, կարծես իրենցից բացի էլ ոչ ոք չկա աշխարհում՝ իրենք են ու իրենք։ Երանի նրանց, որ երիտասարդ են ու չեն ամաչում սիրուց։ Մեր ժամանակ ամաչում էինք…
Բակում, մուտքի առաջ մի անծանոթ կնոջ տեսա, որ զբոսնում էր շան հետ։ Նրա ձեռքին նոր-նոր ծաղկող մի քանի ճյուղ կար։
– Ինչ գեղեցիկ է,- ասացի։
Ժպտաց, կարծես արդարանալով ասաց, որ ոչ թե քաղել է, այլ վերցրել էտած ճյուղերից և գլխի շարժումով ցույց տվեց ցանկապատի տակի կույտը։ Զարմացա, թե ինչու են կտրատել ծաղկած ծառը, չէ՞ որ կարող է խռովել… Մի քանի ճյուղ էլ ես ընտրեցի, մտածելով, որ գոնե փոքր-ինչ կերկարացնեմ նրանց ծաղկումը…
Սպորտային հագուստով մի երիտասարդ վազորդ հայտնվեց իմ դիմաց և ժպտալով վազեց-անցավ կողքովս։ Ես հասցրեցի պատասխանել նրա ժպիտին։ Ինչ լավ է, որ դեռ կան ժպտացող մարդիկ, ծաղկող ծառեր ու գարուն…
Առավոտյան, հատած ճյուղերի փրփուրե ծաղիկները լայնաժպիտ ինձ էին նայում… Որ հավատամ գարուններին ու կյանքին… Որ նորանամ ու խաղաղվեմ։ Խառնվեմ գարնանը և ուզենամ պատմել իմ մասին…
ԷՏՅՈՒԴ
Այսօր առավոտն անձրևի ու չհանձնվող տերևների բույր ունի՝ թարմ և արևոտ…
Թաց տերևները թափանցիկացել են արևի շողերից, ասես աշունը չի եկել ամենևին, ասես ամենևին էլ չի եղել պատերազմը։ Պատերազմ, որ այլևս ծխալու է հայոց բոլոր աշուններում, տարվա բոլոր եղանակներում, մարդկային խոհերում։ Ասես այդ խոհերը չեն լինելու վաղը և ընդմիշտ, չեն նստելու աստղերի սուր-սուր թևերին, որ ասքը հյուսեն հերոսական և տան հերոսների դատին…
Գլուխս իջեցրի պատուհանի արևոտ գոգին ու լաց եղա… Փակ կոպերիս տակ, սևում երևաց անմոռուկների մանուշակագույնը, հետո՝ ձնծաղիկներինը, մանուշակներինը…
Բոլորն էլ՝ ժպտուն… Իսկ դրսում աշուն է…
***
Երբ քնած եմ, կիսարթուն է միտքս, որ թրթռում է, լողո՜ւմ ցամաք օվկիանոսով…
Փորձում եմ ցանցով որսալ սեփական բառերս, որ թիթեռների պես ճախրում են գիշերվա գրկում, և ուզում եմ հասցնել առավոտներին։ Թիթեռացանցը երբեմն դատարկ է լինում, երբեմն էլ կարոտս ինքն է թիթեռի թև առնում։ Եվ երբեմն իմ կարոտաթիթեռին սկսում է թվալ, որ անունս երգ է դարձել շուրթերիդ ու պահվել գիշերածաղկի պսակում…
***
Հենց նոր, երևանյան փողոցներից մեկում, գանգրահեր մի մանչուկ՝ թևերը լայն բացած, ինձ ընդառաջ վազեց։ Մի պահ թվաց, թե կորցրածս հույսերից ամենակարևորը՝ արևաժպիտն ու լայնաթևը, այս պահին գտնվեց։ Հենց ա՛յն հույսը, որն իրավունք չունեի երբևէ կորցնելու։ Քրքիջով լի այդ ոսկեհեր տղան պայծառացրեց օրս, միտքս…
Անընդհատ ետ էի նայում. չէի ուզում տեսադաշտից կորցնել աշխարհը գրկած մանչուկին։
Իսկ նա՝ մանկանը հատուկ անաղարտությամբ և հաստատակամ կեցվածքով, թևերը լայն բացած, սլանում էր, ասես աշխարհին ասելով.
– Այս երկրի տերը ե՜ս եմ, Ե՛Ս…
***
Նրանց միջև դե ֆակտո ոչինչ չկար։ Չնայած այն բանի, որ կինը չէր թաքցնում ո՛չ սերը, ո՛չ էլ սիրված լինելու իր ցանկությունը։ Իսկ տղամարդը… շատ դժվարությամբ քողարկում էր, թաքցնում իր հմայված լինելը։ Երբեմն ուզում էր սառը երևալ և մի կերպ կոպտացնում էր ձայնի տեմբրը։ Նրանց միջև իսկապես ոչինչ չկար, բայց կար մի աներև կապ, ձգված մի լար, որը երբեմն Ապոլլոնի քնարի երգեցողություն էր ձեռք բերում, երբեմն էլ այնքան էր ձգվում երկուսի միջև առաջացած լարվածությունից, որ քիչ էր մնում կտրվեր ջութակի լարի նման… կտրվեր, բզիկ-բզիկ լիներ ցավից, փշրվեր վերջին հույսի պես ու, չնայած դրան, անկործան պահեր զեփյուռից էլ մեղմ սիրո մեղեդին, որը կնոջ սիրակարոտ լսողությանը սոխակի երգ էր թվում՝ «Կոնցերտ՝ գրված մեկ ծաղկի համար»…
Նրանց միջև ոչինչ չէր եղել, միայն… սեր։
***
Անձրևի կաթիլները ճյուղերից կախված ադամանդներ են, որոնք վայրկյաններ հետո կփշրվեն, շաղ կգան շունչ առնող հողին… Հողը շնչում է, իսկ նրա կրծքին մեռնում են անձրևի «ապակե» փշուրները… Մեռնում են, որ ճյուղերին, իրենց նախկին տեղում նորելուկ բողբոջներ հայտնվեն ու բաց կանաչ, թափանցիկ հանդերձանքով քողարկեն ծառի մերկությունը, հետո կանաչին տալով՝ ընդգծեն նրա գեղեցկությունն ու նորանալը։
Նոր կյանք ազդարարեն… Կրկին ազդարարեն բնության հանճարեղությունը։
