ՄԻԱՊԵՏ ԹԻԹԵՌԸ/ Նաթելա ԼԱԼԱԲԵԿՅԱՆ

Ի հի­շա­տակ Ռո­զա Պա­րոն­յա­նի

Մի հո­յա­կապ կա­լի­ֆոռն­յան ա­ռա­վոտ, ես ա­կա­նա­տես ե­ղա հրաշ­քի, ո­րի մա­սին հու­շը մինչ օրս, ժա­մա­նակ առ ժա­մա­նակ ստի­պում է այն հանձ­նել թղթին: Տե­սա­րա­նը, ո­րը մի քա­նի օր ինձ գե­րել էր, այն­քան տպա­վո­րիչ էր, որ ես միառ­ժա­մա­նակ կորց­րե­ցի գրե­լու և խո­սե­լու կա­րո­ղութ­յու­նը, հասց­նե­լով միայն գրի առ­նել այն իմ ծո­ցա­տետ­րում՝ Միա­պետ թի­թեռ: Վեր­ջերս հայտ­նա­բե­րե­լով այդ մո­ռաց­ված գրա­ռու­մը՝ ես կար­ծես կրկին վե­րապ­րե­ցի կա­տար­վա­ծը, երբ այն աշ­նա­նը՝ դուրս գա­լով պատշ­գամբ սուրճ խմե­լու, դար­ձա բա­զում, հսկա, թա­փա­ռող նարն­ջա­գույն-սև թի­թեռ­նիկ­նե­րի գե­րին: Ն­րանք այն­քան շատ էին, որ թվում էր՝ ոչ թե թռչում են, այլ քա­րա­ցել են օ­դում: Ժամ առ ժամ, օր օ­րի, նրանք ի­րենց բա­զում թեթև մարմիններով, ա­սես ծաղ­կա­զարդ լա­քա­ներ, պտույտ­ներ էին գոր­ծում, եր­բեմն վայ­րէջք կա­տա­րե­լով ծա­ղիկ­նե­րի, թփե­րի, ծա­ռե­րի, բլուր­նե­րի վրա՝ փնտրե­լով ի­րենց հան­գիս­տը: Այդ տե­սա­րա­նին նա­յո­ղը՝ լի­նե­լով ան­գամ խիստ նյու­թա­պաշտ, չի կա­րող խու­սա­փել հրաշ­քի զգա­ցու­մից՝ աշ­խարհ­ա­րար­ման, այն­կողմ­նայ­նութ­յան և­ ան­բա­ցատ­րե­լիութ­յան վրա: Ի­հար­կե, ուշ­քի գա­լով, ես շտա­պե­ցի տվյալ­ներ գտնել այդ եր­ևույ­թի մա­սին: Պար­զե­ցի, որ այդ թի­թեռ­նիկ­նե­րը պատ­կա­նում են Միա­պետ թի­թեռ տե­սա­կին, Danaus plexippus, ո­րոնց նաև ժո­ղովր­դա­կան լեզ­վով ան­վա­նում են վագ­րա­յին. նարն­ջա­գույն-սև գ­ծա­վոր գու­նա­վոր­ման հա­մար: Ն­րանք բնակ­վում են ողջ աշ­խար­հում, բայց միայն հյու­սի­սա­մե­րիկ­յան տա­րա­տե­սակն է գաղ­թում: Սո­վո­րա­բար դա տե­ղի է ու­նե­նում աշ­նա­նը: Այդ ժա­մա­նակ մի­լիո­նա­վոր թևա­վոր ճա­նա­պար­հոր­դու­հի­ներ մղվում են Հ­յու­սի­սա­յին և Հա­րա­վա­յին Ա­մե­րի­կա­յի նա­հանգ­նե­րից, Կա­նա­դա­յից և ներ­թա­փան­ցում ար­ևա­յին Կա­լի­ֆոռ­նիա և Մեք­սի­կա, փրկվե­լով ձմռան ցրտից, սա­կայն հյու­սի­սար­ևել­յան շրջան­նե­րում, գար­նա­նա­յին տա­քա­ցում­նե­րի հետ մեկ­տեղ, Միա­պետ թի­թեռ­նե­րի նոր սե­րուն­դը վե­րա­դառ­նում է ի­րենց հա­մար ան­ծա­նոթ հայ­րե­նիք: Ես գաղ­թա­կան եմ և զար­մա­նա­լի չէ, որ նման ան­հա­վա­նա­կան տե­սա­րա­նը դրդեց ինձ հե­տա­գա ո­րո­նում­նե­րի՝ այդ էակ­նե­րի մա­սին տե­ղե­կութ­յուն­ներ փնտրե­լու հա­մար, իսկ են­թա­գի­տակ­ցութ­յունս բա­ցա­հայ­տում էր, մե­կը մյու­սի ետևից, կեն­սա­կան մտա­պատ­կեր­ներ, ո­րոնք ու­լուն­քի նման կողք կող­քի շա­րե­լով իմ մտո­րում­նե­րի ընդ­հա­նուր թե­լին, մտա­ծում էի ան­հաղ­թա­հա­րե­լի մղման մա­սին՝ դե­պի հա­րա­զատ վայ­րեր: Պար­զե­ցի նաև, որ գո­յութ­յուն ու­նեն բա­զում կազ­մա­կեր­պութ­յուն­ներ, ո­րոնք պաշտ­պա­նում են Միա­պետ թի­թեռ­նե­րի ձմե­ռե­լու վայ­րե­րը, և գոր­ծա­կա­լութ­յուն­ներ, ո­րոնք ցու­ցադ­րում են զբո­սաշր­ջիկ­նե­րին այն ձմե­ռա­նոց­նե­րը, որ­տեղ թի­թեռ­նե­րը քուն են մտնում հար­յուր­հա­զար­նե­րով, ծա­ռե­րը ամ­բող­ջութ­յամբ պա­տե­լով ի­րենց նարն­ջա­գույն-սև թ­ևե­րով: Ի­րենց հայ­րե­նի­քում նեկ­տա­րով ներծծ­ված այդ հզոր սերն­դի ձմե­ռող թի­թեռ­նե­րը ամ­բողջ կյան­քի ըն­թաց­քում կա­տա­րում են մի քա­նի հա­զար կի­լո­մետր աշ­նա­նա­յին թռիչք­ներ, ա­վե­լի ու­ժեղ են, դի­մաց­կուն և­ ութ ան­գամ ա­վե­լի եր­կար են ապ­րում, քան գար­նան և­ ա­մա­ռա­յին տե­սակ­նե­րը, ո­րոնք ծնվում են տաք երկր­նե­րում և կա­րող են թռչել մի քա­նի հար­յուր կի­լո­մետր՝ վե­րա­դառ­նա­լով Ա­մե­րի­կա­յի հյու­սիս-ար­ևելք և Կա­նա­դա: Եվ այդ իսկ պատ­ճա­ռով ճա­նա­պար­հին գար­նա­նա­յին և­ ա­մա­ռա­յին Միա­պետ թի­թեռ­նե­րի տե­սակ­նե­րը փո­խա­րի­նում են մե­կը մյու­սին: Գար­նա­նա­յին և­ ա­մա­ռա­յին տե­սակ­նե­րը ի­րենց ամ­բողջ կյան­քի ըն­թաց­քում չեն կա­րող կա­տա­րել այդ­պի­սի թռիչք: Սա զար­մա­նահ­րաշ տիե­զե­րա­կան ծրա­գիր է, որ ստի­պում է սերն­դե­սե­րունդ չվել մի վայր, որն ի­րենց տրված չէ տես­նել: Բայց նրանց սե­րունդ­նե­րը, ան­շուշտ, են­թարկ­վե­լով ա­ռեղծ­վա­ծա­յին գե­նե­տիկ հի­շո­ղութ­յան օ­րենք­նե­րին, վե­րա­դառ­նում են ի­րենց մի­ջա­վայր՝ հայ­րե­նիք: Ես հա­յու­հի եմ, ծնված Հա­յաս­տա­նում, մե­ծա­ցել եմ Մոսկ­վա­յում, ապ­րում եմ Կա­լի­ֆոռ­նիա­յում: Ներ­գաղ­թի պատ­մութ­յու­նը ոչ միայն իմ պատ­մութ­յունն է, այլև իմ ժո­ղովր­դի: Երբ Թուր­քիա­յում՝ Ցե­ղաս­պա­նութ­յու­նից հե­տո, հա­յե­րը ամ­բողջ աշ­խար­հով մեկ ցի­րու­ցան ե­ղան, բայց չկոր­ծան­վե­ցին, նրանք գո­յատ­ևե­ցին: Հատ­կա­պես ա­ռա­ջին դի­մաց­կուն սե­րուն­դը վե­րապ­րել է բազ­մա­թիվ փոր­ձութ­յուն­ներ, կյանք տա­լով ե­կող եր­ջա­նիկ սե­րունդ­նե­րին, ար­դեն նոր երկ­րում: Սա­կայն ոչ բո­լո­րը գի­տեն, որ շատ հա­յեր, քսա­նե­րորդ դա­րի քա­ռա­սունա­կան­նե­րին, վե­րա­դար­ձան ի­րենց հայ­րե­նիք՝ հետ­պա­տե­րազմ­յան Հա­յաս­տան, իսկ ևս­ եր­կու-ե­րեք սե­րունդ­ներ անց, յո­թա­նա­սու­նա­կան, ութ­սու­նա­կան, ինն­սու­նա­կան­նե­րին, կրկին վե­րա­դար­ձան ար­տա­սահ­ման, բայց նրանց ե­րե­խա­ներն ու թոռ­նե­րը շա­րու­նա­կում էին վե­րա­դառ­նալ հայ­րե­նիք: Մի՞­թե նույն վի­ճա­կում չէին ռուս հետ­հե­ղա­փո­խա­կան գաղ­թա­կան­նե­րի թոռ­ներն ու ծոռ­նե­րը, որ ձգտում էին դե­պի ի­րենց նախ­նի­նե­րի հայ­րե­նի­քը, իսկ ա­մե­նաեր­կար ձգվող հրեա­կան գաղ­թա­կան է­պո­պեան ար­ժա­նի է ա­վե­լի մեծ ու­շադ­րութ­յան, քան պատմ­ված­քում մեկ նա­խա­դա­սութ­յամբ նկա­րագ­րութ­յա­նը: Գու­ցե այս թի­թեռ­նե­րի պատ­մութ­յան մեջ թաքն­ված է ա­վե­լի յու­րա­հա­տուկ ա­ռեղծ­ված, և­ ո՞վ գի­տե, ո՛ր տիե­զե­րա­կան սահ­մա­նին է ձգտում մարդ­կութ­յու­նը, ո­րը ա­ռեղծ­վա­ծա­յին է, ինչ­պես հա­րա­զատ վայ­րե­րը, և դեռ քա­նի՞ սե­րունդ անց հնա­րա­վոր կլի­նի մեզ նույն­պես այդ ան­հա­վա­նա­կան վայ­րե­րում հայտն­վե­լու հա­մար: Իսկ մինչ այդ թի­թեռ­նե­րը՝ ա­մեն գա­րուն և­ ա­մեն ա­շուն, ձգտում են դե­պի Հա­յաս­տան և Ռու­սաս­տան, բայց միև­նույն է, ինձ հան­գիստ չի տա­լիս այն հրաշ­քը, ո­րին ա­կա­նա­տես ե­ղա կա­լի­ֆոռն­յան մի ա­ռա­վոտ:

Գրեք մեկնաբանություն

Ձեր էլ․փոստի հասցեն չի հրապարակվելու։ Պարտադիր դաշտերը նշված են * -ով։