ԱՆՄՈՌԱՑ ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ ԿՐԱՍՆՈԴԱՐՈՒՄ

 

Կու­բան գե­տը, եր­կու ճյու­ղի բա­ժան­ված, Կ­րաս­նո­դա­րի ճիշտ մեջ­տե­ղում հո­ղի մի լեզ­վակ է ստեղ­ծել: Մար­դիկ այդ լեզ­վա­կի վրա հանգս­տա­վետ ծա­ռու­ղի­ներ են ա­ճեց­րել, գողտ­րիկ սրճա­րան­ներ կա­ռու­ցել, և­ ե­րեք հա­յա­գետ­ներ՝ Կա­րի­նե Ե­սա­յա­նը, Կա­րի­նե Փի­լո­յա­նը և­ ես, կամր­ջին կանգ­նած, հիա­նում ենք լայ­նա­հուն գե­տի շքեղ տե­սա­րա­նով: Ճիշտն ա­սած, բաց երկն­քի տակ չենք. մտել ենք մեծ կամր­ջին թա­ռած փոք­րիկ սրճա­րա­նը, ո­րի տե­րը, տես­նե­լով, որ հայ ենք և վա­րա­րող անձր­ևից պի­տի թրջվենք, հրա­վի­րել է ներս ու թեյ է հյու­րա­սի­րում:
– Ըն­տա­նի­քո՞վ եք, ե­րե­խա­ներ ու­նե՞ք,- ջերմ տո­նով հարց­նում է Կա­րի­նե Ե­սա­յա­նը, ո­րը Կ­րաս­նո­դա­րի երկ­րա­մա­սի հայ հա­մայն­քի ա­մե­նա­պա­տաս­խա­նա­տու դեմ­քե­րից է, ե­րե­խա­նե­րի հա­յե­ցի կրթութ­յունն ա­պա­հո­վո­ղը, և հար­ցը ոչ միայն տե­ղին, այլև ան­հրա­ժեշտ է: Մեր հա­յը սկսում է պատ­մել, որ Չա­րեն­ցա­վա­նից է, 10 տա­րե­կան, լավ նկա­րող աղ­ջիկ ու­նի, և հենց այդ­տեղ էլ ո­րոշ­վում է, որ ե­րե­խան պետք է հա­ճա­խի հայ­կա­կան մշա­կույ­թի կենտ­րոն, սո­վո­րի նկար­չա­կան և­ այլ խմբակ­նե­րում:
Իսկ Հայ­կա­կան կենտ­րո՞­նը… Օ՜, սա իս­կա­կան նո­րութ­յուն է, որ բռնել է ար­դի շեն­քի մի ամ­բողջ հար­կա­բա­ժին՝ 5-րդ հար­կը: Իր նշա­նա­կութ­յամբ այն Մոսկ­վա­յի Լա­զար­յան ճե­մա­րա­նից հե­տո ա­մե­նա­կար­ևորն ու ա­մե­նա­գե­ղե­ցիկն է, տե­սար­ժան այս կամր­ջից էլ ըն­դա­մե­նը մի քա­նի քայ­լի վրա: Մենք, սա­կայն, ոչ մի կերպ չենք կա­րո­ղա­նում հաղ­թա­հա­րել այդ մի քա­նի քայ­լը, քա­նի որ կժով թափ­վող անձր­ևը դար­ձել է հե­ղեղ, փո­ղոց­նե­րը վե­րա­ծել իս­կա­կան գե­տե­րի:
– Վերջ,- ա­սում է Կա­րի­նե Ե­սա­յա­նը,- Կ­րաս­նո­դա­րում հի­մա նա­վակ­նե­րով պի­տի ման գան: Ս­տիպ­ված կլի­նենք հան­դի­պու­մը մեկ կամ 1,5 ժա­մով հե­տաձ­գել:
Ես ան­կեղ­ծո­րեն զար­մա­նում եմ. ախր անձր­ևի ե­ղածն ի՞նչ է, որ մեզ խան­գա­րի, Կա­պու­տիկ­յա­նին նվիր­ված ե­րե­կոն էլ հե­տաձ­գենք: Սա­կայն պարզ­վում է՝ անձրևն ի­րոք կխան­գա­րի, քա­նի որ այս մեծ ու սի­րուն՝ կրաս­նի կոչ­վող քա­ղա­քում, կո­յու­ղագ­ծերն այն­քան են հնա­ցել, որ անձր­ևա­ջու­րը ներս չեն քա­շում: Բա հի­մա չա­սե՞ս՝ ա­կանջդ կան­չի, Եր­ևա՛ն, կամ ող­ջույն քեզ, Հա­յաս­տա՛ն, որ փո­թոր­կի ու հե­ղե­ղի ժա­մա­նակ էլ ջրա­հա­վաք ա­վա­զա­նիդ շնոր­հիվ մեզ պա­հում ես պինդ հո­ղի վրա, բայց մենք այդ մա­սին միայն դրսում ենք ի­մա­նում…
Ի վեր­ջո, վե­րա­դառ­նում ենք բաղ­ձա­լի վայ­րը՝ հա­յոց ազ­գա­յին կենտ­րոն, որ մի փոք­րիկ Հա­յաս­տան է՝ Հա­յաս­տա­նից դուրս: Իմ տե­սած բազ­մա­թիվ կենտ­րոն­նե­րի մեջ այս մեկն ա­ռանձ­նա­հա­տուկ ա­նու­շիկ է: Մար­դիկ ժպտե­րես են, գույ­քը՝ նոր ու ճա­շա­կա­վոր, ըն­դար­ձակ սրա­հը՝ հայ­կա­կան մթնո­լոր­տի խտա­ցում: Պա­տե­րին մեր խորհր­դա­նի­շերն են՝ Ա­րա­րատ, Սա­սուն­ցի Դա­վիթ, նուռ ու խա­ղող, դա­րակ­նե­րում՝ գրքեր և հայ­կա­կան հու­շան­վեր­ներ, որ պետք է շա­տա­նան: Ա­հա և հայտն­վում են ա­ռա­ջին հյու­րե­րը, բայց զան­գող­ներն ա­վե­լի շատ են.
– Տի­կի՛ն Ե­սա­յան,- տագ­նա­պած ա­հա­զան­գում են տար­բեր թա­ղա­մա­սե­րից,- շքա­մուտ­քի դուռն ան­գամ բա­ցել չենք կա­րո­ղա­նում, հե­ղե­ղը լցվում է ներս: Ի՜նչ կլի­նի, հան­դի­պու­մը մի քիչ հե­տաձ­գեք:
– Ե­ղավ, մի՛ ան­հանգս­տա­ցեք, հի­մա մե­քե­նա կու­ղար­կեմ,- ա­սում է տի­կին Ե­սա­յա­նը և սկ­սում զան­գել իր հա­րա­զատ­նե­րին, որ տաք­սի­ներ վար­ձեն ու գրքա­սեր հայ հան­րութ­յա­նը հասց­նեն այս­տեղ:
Մի խոս­քով՝ հայ­կա­կան մի­ջա­վայր, հայ­կա­կան վե­րա­բեր­մունք, հայ­կա­կան սիրտ ու հո­գի…

***
Այս ա­մե­նի մա­սին, ի դեպ, ես կա­րող էի լուր չու­նե­նալ, քա­նի որ հանգր­վանս Ա­նա­պա­յում էր: Ման­կութ­յան ըն­կե­րու­հիս՝ հրա­շա­լի բա­նա­սեր, ազ­գա­յին գոր­ծե­րի ինք­նա­մո­ռաց նվիր­յալ Կա­րի­նե Փի­լո­յա­նը, ինձ հրա­վի­րել էր իր տնօ­րի­նութ­յամբ գոր­ծող «­Մուշ» դպրոց, որ­տեղ նաև ա­մա­ռա­յին ճամ­բար էր բա­ցել մո­տիկ վայ­րե­րի հայ ե­րե­խա­նե­րի հա­մար: Ան­չափ հե­տաքր­քիր էր տես­նել մեղ­վի ժրա­ջա­նութ­յամբ գոր­ծող հա­յան­պաստ այս կա­ռույ­ցը և ծա­նո­թա­նալ Կա­րի­նեի ջան­քե­րով ստեղծ­ված «Իմ մայր» կազ­մա­կեր­պութ­յան ան­դամ­նե­րի հետ, ո­րոնք օգ­նում են 44-օր­յա պա­տե­րազ­մի վի­րա­վոր­նե­րին: Հա­ճե­լի էր շո­շա­փել նկա­րա­զարդ երկ­լե­զու դա­սագր­քե­րը, ո­րոն­ցից ե­րե­քի հե­ղի­նա­կը Կա­րի­նե Ե­սա­յանն է, մյուս եր­կու­սի­նը՝ Ե­րա­զիկ Հա­րութ­յուն­յա­նը, իսկ վեր­ջին գրքի կազ­մո­ղը ին­քը՝ Կա­րի­նե Փի­լո­յա­նը: Ու­րա­խա­լի էր տես­նել ե­րե­խա­նե­րի ա­ռա­ջըն­թա­ցը, և­ ա­հա մի թեժ օր, երբ մեծ ու փոքր գրո­հել էին «­Մուշ» դպրոց, զանգ ենք ստա­նում Կա­րի­նե Ե­սա­յա­նից, թե մո­տիկ Կ­րաս­նո­դա­րը ցան­կա­նում է գրա­կան-ե­րաժշ­տա­կան ե­րե­կո նվի­րել Սիլ­վա Կա­պու­տիկ­յա­նին: Այս­տեղ ու­րա­խութ­յունս կրկնա­պատկ­վում է, ո­րով­հետև մտա­ծում եմ՝ մի հա­մայնք էլ կտես­նեմ, կճա­նա­չեմ հա­յութ­յան ա­մե­նա­մեծ կենտ­րոն­նե­րից մե­կը, կծա­նո­թա­նամ Կա­պու­տիկ­յա­նի նոր երկր­պա­գու­նե­րի հետ, իսկ ճա­նա­պար­հը հեշտ կլի­նի, քա­նի որ մի­ջազ­գա­յին ճա­նա­չում ու­նե­ցող ան­վա­նի աճ­պա­րար Հո­վիկ Սա­քան­յա­նը՝ Կա­րի­նե Փի­լո­յա­նի ա­մու­սինն ու բո­լոր գոր­ծե­րի ա­ջա­կի­ցը, հանձն է առ­նում տեղ հասց­նել մեզ:
Ըն­դար­ձակ մայ­րու­ղու վրա, լու­սե ար­ևա­ծա­ղիկ­նե­րի դաշ­տե­րով անց­նե­լիս ըն­կե­րու­հիս ա­սում է, որ մեր հե­րոս Հու­նան Ա­վե­տիս­յա­նի գե­րեզ­մա­նը շատ մոտ է, և Հո­վի­կը Նո­վո­ռո­սիյս­կի մո­տա­կայ­քում ղե­կը թե­քում է դե­պի մի բլուր, որ տես­նենք հու­շար­ձա­նը: Պարզ­վում է՝ Հու­նա­նին մարմ­նա­վո­րող ար­ձա­նի տակ հինգ զո­հե­րի գե­րեզ­ման է, բո­լոր հե­րոս­ներն էլ՝ հայ. ա­վագ սեր­ժանտ Հու­նան Ա­վե­տիս­յան, լեյ­տե­նանտ Պետ­րոս Բ­ղան­յան, սեր­ժանտ Սար­գիս Սա­հակ­յան, շար­քա­յին­ներ Վա­սիլ Սա­քան­յան և Զա­վեն Գ­ևորգ­յան: Ն­րանք ան­մա­հա­ցել են 1943-ի սեպ­տեմ­բե­րի 16-ին՝ գեր­մա­նա­կան գնդաց­րի դեմ պայ­քա­րե­լիս, մինչև որ Հու­նա­նը կրծքով փա­կել է փո­ղի բե­րա­նը: Այս­տեղ ի­մա­նում եմ նաև, որ չոր­րորդ ռազ­մի­կը՝ Վա­սիլ Սա­քան­յա­նը, Հո­վի­կի պա­պի­կի եղ­բայրն է՝ ծա­գու­մով ստե­փա­նա­վան­ցի: Ի՜նչ ա­սես… դարձ­յալ հա­յի հետք, հա­յի ան­պա­րա­գիծ հե­րո­սութ­յուն…
Հի­մա հին ու նոր պա­տե­րազմ­նե­րի հա­շի­վը խառն­վել է, մեր մտքե­րը՝ նույն­պես, բայց երբ հաս­նում ենք Կ­րաս­նո­դա­րի հա­յոց գե­ղե­ցիկ կենտ­րոն, շատ բան տեղն է ընկ­նում: Մինչ ե­րե­կո­յի սկսվե­լը նվիր­յալ ղե­կա­վար­նե­րը ցույց են տա­լիս ի­րենց աշ­խա­տա­սեն­յակ­նե­րը, պատ­մում կար­ևոր գոր­ծե­րից, և միակ ցա­վա­լի բանն այն է, որ ո­մանք հա­յե­րեն չեն խո­սում: Ես հաս­կա­նում եմ, որ բո­լորն էլ գի­տեն մայ­րե­նին, շա­տերն ա­զատ խո­սում են Ար­ցա­խի բար­բա­ռով, բայց վա­խե­նում են գրա­կա­նով սխալ­ներ թույլ տա­լուց և գե­րա­դա­սում են ա­րագ ռու­սե­րե­նը: Ցա­վոք, այդ­պի­սի կաշ­կան­դում­նե­րի մեջ է նաև ե­րի­տա­սարդ սե­րուն­դը, ո­րը մեզ՝ Հա­յաս­տա­նում ապ­րող­նե­րիս, պետք է ստի­պի լու­ծում­ներ փնտրել…

Ե­րե­կոն հսկա սրա­հում սկսում ենք ա­ռանց մի ա­զատ ա­թո­ռի: Բո­լոր տե­ղե­րը զբաղ­ված են, և դա նշա­նա­կում է, որ հե­ղեղ­նե­րը ան­ցո­ղիկ են, իսկ մեր ցան­կութ­յուն­նե­րը՝ մնա­յուն: Ներ­կա­նե­րը նախ դի­տում են բա­նաս­տեղ­ծու­հու մա­սին պատ­մող տե­սա­ֆիլ­մը, և­ ես մտա­ծում եմ, որ տի­կին Ե­սա­յա­նը շատ ճիշտ մար­տա­վա­րութ­յուն է ընտ­րել՝ մարդ­կանց Կա­պու­տիկ­յա­նի ջեր­մութ­յամբ վա­րա­կե­լու հա­մար: Այ­նու­հետև տի­կին Ե­սա­յա­նը փուլ առ փուլ բա­ցա­հայ­տում է բա­նաս­տեղ­ծու­հու վաս­տա­կը, նրա ա­շա­կերտ­նե­րը ներշնչ­ված ար­տա­սա­նում են հայ­րե­նա­սի­րա­կան ու քնա­րա­կան բա­նաս­տեղ­ծութ­յուն­ներ, եր­գում հայտ­նի եր­գե­րից, շա­տե­րը միա­նում են երգ­չու­հի Ի­նե­սա Կո­ծին­յա­նին, նրա հետ եր­գում «­Մախ­մուր աղ­ջիկ»-ը, իսկ ե­րե­կո­յի գա­գա­թը դառ­նում է «Էր­վում եմ, էր­վում» բա­նաս­տեղ­ծութ­յու­նը՝ Կա­րի­նե Փի­լո­յա­նի ան­զու­գա­կան աս­մուն­քով: Ա­յո՛, Կա­պու­տիկ­յա­նը բո­լոր ժա­մա­նակ­նե­րի գրող է և հա­յոց ցա­վե­րին լու­ծում տվող բա­նաս­տեղծ…
Այս­տեղ ես հա­ճե­լիո­րեն հայտ­նա­բե­րում եմ նոր ա­նուն­ներ, ո­րոն­ցից մե­կը բա­նաս­տեղ­ծու­հի Տա­լի­թան է՝ իր գե­ղե­ցիկ գոր­ծե­րով, հիա­նում եմ դահ­լի­ճի մաս­նակ­ցո­ղա­կան խին­դով, քա­նի որ աս­մուն­քում են և՛ քա­ղա­քա­յին հա­մայն­քի աշ­խա­տա­կից­նե­րը, և՛ հյու­րե­րը։ Իմ խոս­քում ես հա­տուկ շնոր­հա­կա­լութ­յուն եմ հայտ­նում տի­կին Ե­սա­յա­նին, որ կարճ ժա­մա­նա­կա­մի­ջո­ցում այս­քան գե­ղե­ցիկ ու ընդգր­կուն աշ­խա­տանք է տա­րել, ներգ­րա­վել մեծ թվով մարդ­կանց: Ե­րախ­տա­գի­տութ­յուն եմ հայտ­նում Ռու­սաս­տա­նի Հա­յե­րի Միութ­յան քա­ղա­քա­յին հա­մայն­քի գոր­ծե­րի կազ­մա­կեր­պիչ Տիգ­րան Խա­չա­տու­րո­վին՝ բա­նաս­տեղ­ծու­հու ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յան բնու­թա­գի­րը շքե­ղո­րեն ներ­կա­յաց­նե­լու հա­մար։ Վեր­ջում, բնա­կա­նա­բար, պատ­մում եմ մեր թան­գա­րա­նի մա­սին, բա­ցատ­րում տե­ղը, այ­սինքն՝ Ազ­գա­յին ժո­ղով-ա­կա­դե­միա-նա­խա­գա­հի նստա­վայր ե­ռանկ­յու­նու վեր­ջին անկ­յու­նի դիր­քը, և մարդ­կանց աչ­քե­րի փայ­լից հաս­կա­նում, որ երբ էլ գան Եր­ևան, հեշ­տութ­յամբ գտնե­լու են Կա­պու­տիկ­յա­նի տու­նը:
Ու­շա­ցու­մով սկսված ե­րե­կոն ուշ էլ ա­վարտ­վում է, և լավն այն է, որ ոչ մե­կը չի շտա­պում հե­ռա­նալ. դրսի գոր­ծե­րը կար­ծես մի քիչ մո­ռաց­վել են: Ս­րա հա­մար ես ու­զում եմ հա­տուկ շնոր­հա­կա­լութ­յուն հայտ­նել բո­լոր ներ­կա­նե­րին և­ ա­սել՝ ի՜նչ լավ է, որ անձր­ևը ե­կավ ու լակ­մու­սի թղթի պես նո­րից շեշ­տեց գե­ղե­ցի­կից չհրա­ժար­վե­լու մեր ինք­նութ­յու­նը, ի՜նչ լավ է, որ Կա­պու­տիկ­յա­նի ան­մահ ա­նու­նը միա­վո­րեց այս­քան հա­յե­րիս:
Ե­րախ­տա­գի­տութ­յունս եմ հայտ­նում նաև իմ նոր բա­րե­կամ­նե­րին՝ ՌՀՄ Կ­րաս­նո­դա­րի քա­ղա­քա­յին հա­մայն­քի նա­խա­գահ Ար­կա­դի Ե­սա­յա­նին, ՌՀՄ քա­ղա­քա­յին բա­ժան­մուն­քի գոր­ծե­րի կազ­մա­կեր­պիչ Տիգ­րան Խա­չա­տու­րո­վին, ե­րի­տա­սար­դութ­յան բաժ­նի ղե­կա­վար Կա­մո Զա­քար­յա­նին, ՌՀՄ երկ­րա­մա­սա­յին բա­ժան­մուն­քի քար­տու­ղար Ա­նի Գ­րի­գոր­յա­նին և, ի­հար­կե, ՌՀՄ երկ­րա­մա­սա­յին կրթութ­յան բա­ժան­մուն­քի պա­տաս­խա­նա­տու Կա­րի­նե Ե­սա­յա­նին ու Ա­նա­պա­յում կյան­քը հա­յե­ցի պա­հող-պահ­պա­նող Կա­րի­նե Փի­լո­յա­նին:
Հու­սանք՝ նոր ու բո­վան­դա­կա­լից հան­դի­պում­նե­րը չեն ու­շա­նա:

Ար­մե­նու­հի ԴԵՄԻՐՃՅԱՆ
Սիլ­վա Կա­պու­տիկ­յա­նի
տուն-թան­գա­րա­նի ղե­կա­վար,
բան. գիտ. թեկ­նա­ծու

Գրեք մեկնաբանություն

Ձեր էլ․փոստի հասցեն չի հրապարակվելու։ Պարտադիր դաշտերը նշված են * -ով։