­Դեռ լի­նե­լու են «­Հո­բե­լյան ու ծա­փեր…»

Հ­րաչ­յա Սա­րու­խա­նը սեպ­տեմ­բե­րի 3-ին կդառ­նար 75 տա­րե­կան: Լո­ռու մար­զա­յին գրա­դա­րա­նում սեպ­տեմ­բե­րի 20-ին կազ­մա­կերպ­ված քննար­կու­մը նպա­տակ ու­ներ ևս մեկ ան­գամ արժ­ևո­րե­լու բա­նաս­տեղ­ծի գրա­կան մեծ վաս­տա­կը: «Հ­րաչ­յա Սա­րու­խա­նը հայ պոե­զիա­յի հա­մաբ­նագ­րում իր ու­րույն տեղն ու­նե­ցող պոետ է: Ու­շագ­րավ է, որ Հով­հան­նես Թու­ման­յա­նի «­Կի­կո­սի մա­հը» հե­քիա­թը և Սա­րու­խա­նի «Կրկ­նաա­ղերս» բա­նաս­տեղ­ծութ­յու­նը զու­գորդ­վում են ա­պա­գա­յի նկատ­մամբ տա­րա­կու­սան­քի ար­տա­հայ­տութ­յան հար­թութ­յու­նում: Ար­ձա­կա­գիր Ար­մեն Օ­հան­յա­նը (­Հա­յաս­տան­ցի) «­Կի­կո­սի վե­րա­դար­ձը» պատմ­ված­քում գրում է, որ Թու­ման­յա­նի ե­րեք հե­քիաթ­նե­րում քա­րա­ցել է հա­յոց պատ­մութ­յան ողջ ըն­թաց­քը: «­Ձա­խորդ Փա­նո­սը» հա­յի անց­յալն է, «­Քաջ Նա­զա­րը» հա­յի ներ­կան է, իսկ «­Կի­կո­սի մա­հը»՝ վախն ա­պա­գա­յի նկատ­մամբ: Ես կար­ծում եմ, որ Սա­րու­խա­նի «Կրկ­նաա­ղերս»-ում խտաց­վել է վե­րոնշ­յալ ե­րեք գա­ղա­փա­րը՝ ա­ռա­վե­լա­պես ընդգ­ծե­լով տագ­նա­պը հա­յոց ա­պա­գա­յի նկատ­մամբ,- բաց­ման խոս­քում ա­սաց գրա­կա­նա­գետ, գրա­դա­րա­նի աշ­խա­տա­կից Կա­րեն Մա­նու­չար­յա­նը:
«­Կա­րեն Մա­նու­չար­յա­նի ա­սա­ծին և՛ հա­մա­ձայն եմ, և՛ հա­մա­ձայն չեմ: Ճիշտ է, որ «­Կի­կո­սի մա­հը» հե­քիա­թում սար­կաս­տիկ ձևով Թու­ման­յա­նը ներ­կա­յաց­նում է հա­յի վա­խը և­ ա­նո­րո­շութ­յունն իր ա­պա­գա­յի նկատ­մամբ: Սա­րու­խանն էլ ա­պա­գա­յի նկատ­մամբ տա­րա­կույսն ու անվս­տա­հութ­յու­նը ներ­կա­յաց­րել է «Կրկ­նաա­ղերս»-ում: Սա­կայն ա­սել, թե «Կրկ­նաա­ղեր­սը» «հղա­նա­լիս» Սա­րու­խանն ազդ­վել է «­Կի­կո­սի մահ»-ից կամ նկա­տի է ու­նե­ցել Թու­ման­յա­նի ակ­նար­կած կի­կո­սա­կա­նութ­յու­նը, կար­ծում եմ՝ սխալ է: Ս­տեղ­ծա­գոր­ծութ­յուն­նե­րի, ա­ռա­վել ևս ս­տեղ­ծա­գոր­ծող­նե­րի միջև զու­գոր­դում­ներ տա­նե­լիս, առն­չութ­յուն­ներ ու ա­ղերս­ներ քննե­լիս ու քննար­կե­լիս պետք է ծայ­րաս­տի­ճան ու­շա­դիր լի­նել»,- հա­կա­դար­ձեց բա­նաս­տեղծ, թարգ­մա­նիչ Խո­րեն Գաս­պար­յա­նը:
«Դժ­վար է ո­րո­շել Հ­րաչ­յա Սա­րու­խա­նի ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յան ընդգր­կու­մը: Այն­տեղ ակ­նար­կում­ներ կան հայ և հա­մաշ­խար­հա­յին դի­ցա­րա­նից, ա­ղերս­ներ ու առն­չակ­ցութ­յուն­ներ կան Աստ­վա­ծաշն­չից, միջ­տեքս­տայ­նութ­յուն­նե­րի և զա­նա­զան հա­մա­բե­րում­նե­րի մի­ջո­ցով անդ­րա­դարձ­ներ կան հա­մաշ­խար­հա­յին փի­լի­սո­փա­նե­րին ու նրանց ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յուն­նե­րին, իր ժա­մա­նա­կա­կից­նե­րին, գրչեղ­բայր­նե­րին,- իր խոս­քում նշեց «­Մար­գա­հո­վի­տի Զո­րա­վիգ» թեր­թի խմբա­գիր, գրա­դա­րա­նի աշ­խա­տա­կից Հով­հան­նես Սար­դար­յա­նը:
Հր. Սա­րու­խա­նի ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յու­նը բարձր գնա­հա­տեց և­ արժ­ևոր­ման խոս­քեր ա­սաց բա­նաս­տեղծ, ՀԳՄ Լո­ռու մար­զա­յին բա­ժան­մուն­քի նա­խա­գահ Ման­վել Մի­կո­յա­նը. «Հ­րաչ­յա Սա­րու­խա­նի ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յուն­նե­րը կա­րիք ու­նեն խոր­քա­յին ու­սում­նա­սի­րութ­յան: Այ­սօր գրա­կա­նա­գետ­նե­րի մեծ մասն ի­րենց հոդ­ված­նե­րում վեր­լու­ծում են տվյալ հե­ղի­նա­կի գոր­ծե­րի բո­վան­դա­կութ­յու­նը, ըն­թեր­ցո­ղին «բա­ցատ­րում», թե հե­ղի­նակն ինչ է ու­զում ա­սել: Գ­րե­թե չի եր­ևակ­վում այն նո­րութ­յու­նը, որ բե­րել է հե­ղի­նա­կը, իր նոր ե­րանգն ա­վե­լաց­նե­լով գրա­կան հա­մա­պատ­կե­րում: Իսկ Սա­րու­խա­նի գոր­ծե­րում կան միայն ի­րեն հա­տուկ պատ­կե­րա­յին, մե­տա­ֆո­րա­յին, են­թա­տեքս­տա­յին և­ այլ լուրջ նո­րութ­յուն­ներ, ո­րոնք բա­ցա­հայտ­ման ու հան­րութ­յա­նը ներ­կա­յաց­նե­լու կա­րիք ու­նեն»:
Ա­վար­տին Կ. Մա­նու­չար­յա­նը կար­դաց Հ­րաչ­յա Սա­րու­խա­նի «Ծննդ­յան հուշ» և «­Հո­բել­յա­նա­կան-56» բա­նաս­տեղ­ծութ­յուն­նե­րը, և ներ­կա­նե­րը միա­հա­մուռ հույս հայտ­նե­ցին, որ պոե­տի ա­սած՝ «ա­նա­նուն ան­տա­րիք ար­բե­լու» մեր այս ժա­մա­նակ­նե­րին փո­խա­րի­նե­լու են գա­լու լու­սա­վոր օ­րե­րը, և հա­վուր պատ­շա­ճի նշե­լու ենք ինչ­պես Սա­րու­խա­նի, այն­պես էլ մեր մյուս ար­ժա­նա­վոր­նե­րի հո­բել­յան­նե­րը՝ լիա­սիրտ ու­րա­խա­նա­լով ու բա­ցա­կան­չե­լով՝ «…իսկ հե­տո՝ Հո­բել­յան ու ծա­փեր»:
Հովհ. ՍԱՐԴԱՐՅԱՆ