– Վերջ,- ասաց Ենոքն ու նստեց հիվանդանոցի աստիճանների վրա:
Շունչը կտրվում էր, աչքերի առաջ ամեն ինչ երկու հատ էր երևում: Կյանքում ոչ մի անգամ էսքան վատ չէր զգացել: Թոքերը բերանն էին գալիս, սիրտը խփում էր կատաղած, ծնկները թուլացել էին, ու շարժվել չէր կարողանում: Բժիշկ ու հիվանդանոց չէր սիրում, կյանքում համարյա բժշկի չէր գնացել, բայց այս անգամ այնքան էր ջանին հասել, որ ստիպված վեր էր կացել, նստել հին «Ժիգուլին» ու քշել էր Երևան: Հարցնելով գտել էր ինֆեկցիոն հիվանդանոցը, պահակի հետ կռվելով բարձրացել էր երկրորդ հարկ ու հանդիպել էր «Քովիդ» բաժանմունքի փակ դռներին: Ծեծել էր ապակյա դուռը, հավատալով, որ իր փրկությունն այդ դռների ետևում է: Բաժանմունքից դուրս էր եկել բժիշկը՝ տիեզերագնացի նման սկաֆանդր հագած: Եկել, կանգնել էր նրա մոտ, լսել նրան ու ձեռքերը տարածել.
– Տեղ չկա, հասկանո՞ւմ ես, տե՜ղ չկա:
Նրա ձայնն ասես այն աշխարհից էր գալիս: Բժիշկը հազար տակ ծածկված ու անջատված էր աշխարհից, և կարծես նրա փոխարեն ուրիշը լիներ խոսողը: Կանգնել էր Ենոքի մոտ ու ձեռքերը թափահարելով բացատրում էր.
– Հասկանո՞ւմ ես, տեղ չկա:
– Հիմա ի՞նչ,- զարմանում ու զայրանալ չէր կարողանում Ենոքը,- ուզում ես, որ մեռնե՞մ:
Բժիշկը զարմանում էր Ենոքի անհասկացողության վրա, իսկ Ենոքն իր հերթին շշմում էր նրա քարսրտությունից: Բժիշկն է՞լ էսքան անմարդկային լինի: Ինքն ասում է՝ մեռնում եմ, իսկ նա…
– Տեղ չկա,- արդեն որերորդ անգամ ասում էր բժիշկը,- նույնիսկ միջանցքներում ենք մահճակալ դրել, միջանցքներում էլ տեղ չկա:
– Տեղ չկա, ես էլ էս աստիճանների վրա կնստեմ,- համառում էր Ենոքը,- բեր, էստեղ բուժիր ինձ: Թե՞ ուզում ես՝ մեռնեմ,- արդեն որերորդ անգամ կրկնում էր նա զարմացած: Ինքն իր ոտքով գա հասնի հիվանդանոց, խնդրի, որ իրեն սրսկեն, իսկ սրանք… Ինքը, որ ասեղ տեսնելիս մկան ծակին հազար թուման էր տալիս, հիմա եկել խնդրում է, իսկ սրանք՝ տեղ չկա…
Բժիշկը չգիտեր՝ ինչ պատասխաներ Ենոքի միակ հարցին, մանավանդ, որ նա ո՛չ ուղեգիր ուներ, ո՛չ համապատասխան փաստաթղթեր ու աչքերին նայելով հարցնում էր. «Ուզում ես, որ ես մեռնե՞մ»:
– Ախր ես երդում եմ տվել Հիպոկրատին,- ասում էր ու մտքի մեջ հայհոյում Հիպոկրատի յոթը պորտը: Ախր Հիպոկրատը ոչ մի անգամ այսպիսի վիճակում չի հայտնվել: Էս վիճակում հայտնվեր՝ հաստատ նման երդում չէր հորինի: Երևի չի եղել էս վիճակում, որ մինչ այդ չլսված, չտեսնված ինչ-որ վիրուս գա ու իրար խառնի ամեն ինչ: Իրեն հիվանդներից առանձնացնի, մտցնի էս համազգեստի մեջ: Հիպոկրատին չի կարող բացատրել, որ շունչը կտրվում է էս շորերի մեջ, և նույնիսկ մի կարգին միզել չի կարողանում: Հիպոկրատին բացատրել չի կարողանա, չի կարողանա բացատրել նաև էս ամրապինդ, խոշոր ձեռքերով, կապույտ աչքերով ու կարճ խուզած մազերով մարդուն: «Ես քո Հիպոկրատի»,- էլի մտքի մեջ Հիպոկրատի յոթը պորտը հայհոյեց ու շուռ եկավ Ենոքի կողմը.
– Հասկանո՞ւմ ես, ես երդում եմ տվել Հիպոկրատին:
– Դե երդումդ կատարիր: Ինչի՞ ես երդմնազանց լինում:
– Ախր ո՞նց կատարեմ, ա՛յ ընկեր, ա՛յ բարեկամ, այ ախպե՜ր,- ծնկները ծեծեց բժիշկը,- տեղ չկա, հասկանո՞ւմ ես, տե՜ղ չկա:
– Դե որ տեղ չկա, ես էլ էստեղ կմեռնեմ,- ասաց Ենոքն ու նստեց աստիճանների վրա: Առաջվա նման շունչը կտրվում էր: Բետոնե աստիճանի սառնությունը հաճելի էր: Զգում էր, որ ջերմություն ունի, և աստիճանի սառնությունը մի տեսակ թեթևացնում, թուլացնում էր ջերմությունը: Ուզում էր մի տեղ պառկել ու վեր չկենալ: Թույլ էր, անտանելի թույլ: Իր կյանքում այսպիսի թուլություն չէր զգացել երբևէ: «Էսպես էլ փորձա՞նք,- մտածում էր նեղված,- էս բան ու գործի ժամանակ, էս գյուղատնտեսական աշխատանքի եռուն շրջանում որտեղի՞ց եկավ-կպավ ինձ»: Հիմնականում խոտհարքներում էր եղել: Մի անգամ, միայն մի անգամ իջավ գյուղ, Վաղոյի խանութում մի բաժակ բան խմեց տղերքի հետ… Ո՞վ գիտե, գուցե էդ ժամանակ ճանկեց վիրուսը: Կամ էլ էդ անտերը քամու թևին նստած եկավ հասավ Կապուտ քարի գլուխ, ուր հնձից հոգնած, վրան բաց քնել էր մի ժամի չափ: Ախր ի՞նչ աներ, վիրուսը հո տեսանելի բան չէ՞ր, որ ինքը խուսափեր: Գազան չէր, որ փախչեր, օձ չէր, որ բահով գլուխը ջախջախեր: Անտեսանելի, անհասկանալի, անհավատալի՝ նաև, որ եկել, կպել էր ու երկու օրում իր հզոր ու ուժեղ մարմինը թուլացրել: Իսկ բժիշկն ասում է՝ տեղ չկա: Քո հիվանդանոց սարքողի ի՞նչն եմ ասել, ասա ժամանակին մի քիչ էլ մեծ կսարքեիր, էլի՞:
Երբ վատ էր զգացել, կինն էնքան էր խոսել, որ նախ մարզային հիվանդանոց էր գնացել: Ռենտգենի բժիշկը, որ շատ ջահել էր ու դեմքին չսազող անհեթեթ բեղեր ուներ, խնդմնդալով հայտնել էր.
– Թոքերդ ախտահարված են:
Այնպես էր ասել, ասես աչքալուսանք էր տալիս:
– Յա՞,- զարմացել էր Ենոքը,- բա ո՞նց կլինի:
– Շուտ Երևան հասիր,- էլի ժպտացել էր բժիշկը:
Ենոքը հազիվ էր զսպել նրան մի գրողի ապտակ տալու ցանկությունը: «Էնպես ես ժպտում ու էնպես ես Երևան ուղարկում, կասես քեֆի ես ուղարկում ու էդ քեֆի փողն էլ դու ես տվել»,- ասել էր մտքում:
Իսկ բժիշկն էլի ծիծաղելով նայել էր Ենոքին, նրա թոքերի նկարը դրել էր թղթե տոպրակի մեջ ու տվել էր կնոջ ձեռքը: Ո՛չ Ենոքի մտքով էր անցել կնոջ թոքերն էլ նկարել, ո՛չ կնոջ: Իրենք եկել էին Ենոքի համար… Հինգհազարանոցը տվել էին բժշկին ու մի պահ շշմած կանգնել հիվանդանոցի միջանցքում, հետո Ենոքը մի կերպ փոխել էր քայլերն, ու դուրս էին եկել հիվանդանոցից:
Հիմա ամուսիններով շվարած կանգնել էին աստիճանների գլխին: Կինը կանգնել էր Ենոքի կողքին ու չգիտեր՝ ինչ աներ: Ինքն էլ էր վատ զգում, բայց մտքով չէր անցնում, թե նա էլ կարող է վարակված լինել:
– Ենո՛ք, քո տունը շինվի, Ենո՛ք, էսքան անժամանա՞կ պիտի մեռնեիր, ա՛յ մարդ, էսքան անժամանա՞կ պիտի էս անտերը գար, կպներ քեզ,- թոնթորաց Ենոքը:
Ախր տղայի հարսանիքի օրը նշանակել էին, ախր… Ասացին՝ աշխարհում համաճարակ է, ասացին՝ հավաքվել չի կարելի: Մտածեցին՝ կհետաձգեն, կանցնի, կհավաքվեն, մի կարգին քեֆ կանեն: Ախր տղա մեծացնելն էդքան հեշտ չէ: Մորուքն սպիտակել է, մինչև տղան ամուսնանալու տարիքի է հասել: Հիմա ասում են՝ հարսանիք մի՛ անի, ասում են՝ հարսանիքին մի՛ պարի, ասում են՝ մի՛ խմի, մարդկանց մի՛ հրավիրի: Ոչինչ, էսքան սպասել է, մի քիչ էլ կսպասի: Հո բժշկին չի՞ կարող պատմել, թե ինչ է քաշել, մինչև տղան մեծացել է: Փոքր ժամանակ հիվանդացել էր, վիրահատել էին: Կինն ու տղան հիվանդասենյակում էին, ինքը տեղ չուներ: Հիվանդանոցի միջանցքում էր: Գիշեր էր, հիվանդանոցի անհանգիստ գիշեր: Էնքան էր ոտքի վրա մնացել, էլ ոտքերը չէր զգում: Ցավել էին, ցավել, հետո սկսել էին թմրել: Առավոտնից բան չէր կերել ու ծխել էր: Բերանը դառն էր, ու ասես լեզուն կտրատել էին: Մրմռում էր դառը մրմուռով: Տուն գնալ չէր կարողանում, կանգնել մնացել էր միջանցքում: Կեսգիշերն անց էր: Տեսավ՝ միջանցքում հին վիրահատական սեղան կա: Կեղտոտ էր, վրան՝ արյան չորացած բծեր… Բայց զզվելու ուժ էլ չուներ ու պառկեց վրան: Քնեց երևի մի երկու ժամ, արթնացավ ու էլի կանգնեց միջանցքում: Մինչև տղան առողջացավ, մինչև հիվանդանոցից դուրս եկավ, մինչև…
Հետո համալսարան, բանակ, հետո մյուս, հետո… Էդքանից հետո, երբ եկել հասել է հարսանիքի ժամանակը՝ ասում են. «Ենոք, մեռի»: Չէ՛, Ենոքը մեռնող չէ, Ենոքն ամեն ինչ անելու է, որ ապրի ու բժշկի վատությունն էլ իրեն է մնալու: Մսացուն երկու տարեկան պարարտ հորթ է, սարատեղում է, երբ պետք լինի, բերել կտա, արաղը վաղուց առել, դրել է մառանում, մտքում նույնիսկ հազար ու մի կենաց է ասել ու հիմի… Չէ՛, Ենոքը մեռնել չի կարող, հազար քովիդ լինի, պիտի ապրի, ու բժշկի վատությունն էլ իրեն է մնալու: Մեռնելը հո էդքան հեշտ չէ՞, որ մեռնի: Չնայած, ասենք թե տղայի հարսանիքն արած լիներ, հո չէ՞ր ընկնի մեռնի, թե՝ մուրազս կատարել եմ, ու վերջ:
Էս անտեր հիվանդության վատն էն է, որ ոչ մի հարազատդ հետդ հիվանդանոց չի կարող գալ, ու մեռնելուց հետո էլ վրադ մի կարգին լաց լինել չեն կարող:
Բայց այդ մասին բժշկին հո չէ՞ր պատմի: Կանգնել, նայում էին իրար: Բժշկի անբավականությունն ու զայրույթը նույնիսկ պաշտպանիչ հագուստի միջից էր զգացվում: Ուզում էր շրջվել, մտնել ապակյա դռներից ներս, բայց էդ մեծ ձեռքերով, էդ կապույտ աչքերով մարդուն մեղքը գալիս էր, խղճում էր նաև կողքին կանգնած չորուկ-մորուկ կնոջը, որ տափակ կուրծք ուներ ու ճլորած աչքեր: Փորձն ասում էր, թե կինն էլ է վարակված և ավելի վատ է զգում, քան ամուսինը: Հասկանում էր, բայց չգիտեր՝ ինչ անել: Բաժանմունքում իրոք տեղ չկար:
– Ենո՛ք, քո տունը շինվի, Ենո՛ք,- իրենն էր շարունակում մարդը,- մարդ է՞լ էսքան անշուք մեռնի: Պիտի հիվանդանոցից տանեն, համարյա գաղտնի թաղեն պետական դագաղով… Մարդիկ պիտի վախենան մոտենալ, պիտի վախենան թաղմանդ գալ, մի բաժակ օղորմաթաս խմել… Հերս ասում էր՝ մարդը պիտի մի քիչ խակ ու ժուռ մեռնի, որ վրան լացող ունենա: Թե էս անտեր հիվանդությունից մեռնես, մարդիկ իսկի տուն էլ չեն գա: Ո՞վ է գլխից ձեռ քաշել: Բա դու էդ մա՞րդն ես, Ենո՛ք…
Ավելի շատ ինքն իրեն էր ասում, քան թե բժշկին:
Բժիշկը լսում ու չէր լսում նրան, մտմտում էր՝ ի՞նչ անի, որ էս մարդն ու կինը փրկվեն, ի՞նչ անի, որ կարողանան իրենց տղայի հարսանիքն անել: Չնայած գիտեր, որ հարսանիքի պատասխանատուն ինքը չէ, բայց ուզում էր օգնել ու չգիտեր՝ ինչպես: Շատ էլ էս շորերի մեջ էր, շատ էլ քովիդի գերին էր արդեն հինգ ամիս, շատ էլ երեխային չէր տեսել մի ամսի չափ, շատ էլ կնոջ ծոցը չէր մտել ահագին ժամանակ, բայց մարդ էր, չէ՞:
Իսկ Ենոքն իր մտքերն էր շարունակում ու հակադարձում էր ինքն իրեն.
– Ասում ես՝ մեռնելու ժամանակ չէ, կարծես մեռնելու իսկական ժամանակը մարդն է որոշողը, և կա մեկը, որ ձեռքերը կրծքին է խաչում ու ասում է. «Իմ մեռնելու ժամանակն է, Գաբրիե՛լ, արի ինձ տար»: Չէ՛, Աստված մարդուն լավ է ճանաչում, գիտի, որ ոչ մի մարդ էլ կամավոր չի մեռնում ու ամեն մեկին մի տեսակի մահ է ուղարկում: Հա՛, ամեն մեկին՝ տարբեր: Եթե բոլոր մարդիկ նույն կերպ ու նույն մահով մեռնեին, ով գիտե, գուցե թե Աստծո ու հոգեառ Հրեշտակի համար ձանձրալի լիներ:
Մտքերն ավելի շատ էին, քան խոսքերը: Ելնում, փաթաթվում էին գլխին, պարում գլխի շուրջը և գնում, անէանում: Ո՞ւր… Ո՞վ գիտե, թե մարդու միտքն ուր է գնում, ո՞նց է շոգիանում: Գնում կորչում, վերանում է, թե՞ պահվում է ինչ-որ տեղ: Գլուխը ծանր-ծանր էր, քրտինքը թափվում էր վրայից, ապրելը չէր գալիս, բայց մեռնել էլ չէր ուզում: Նայում էր մի բուռ դարձած կնոջն ու մեղքը գալիս էր. «Գոնե էս կնոջը բուժեն»:
– Ես մեծ մարմին ունեմ,- վերջին միջոցին դիմեց,- ես ոչինչ: Կինս փոքր-մոքր, համակերպվող է, գոնե նրան մի տեղ արա, գոնե նրան բուժիր: Ես էստեղ կմեռնեմ, բայց ախր, եթե տան կնիկը մեռնի, էդ տունը անմայր մեղվափեթակ կդառնա, կանցնի, կվերանա: Գոնե նրան մի դեղ տուր:
Իսկ բժիշկը լուռ էր: Ենոքը մտքի մեջ հանդիմանում էր իրեն. «Ա՛յ տղա, քեզ ի՞նչ եղավ, մի՛ թուլանա, Ենո՛ք»,- ուզում էր ոտքի կանգնել ու չէր կարողանում: Ու նստել մնացել էր: Տակնիվեր նայում էր բժշկին ու տեղից ելնել չէր կարողանում: Իսկ բժիշկը անգիր արածի նման նույն բանն էր կրկնում. «Տեղ չկա, հասկանո՞ւմ ես, տեղ չկա»,- բայց սրտի մեջ կսկիծի նման ինչ-որ բան էր շարժվում, ու չէր ուզում, որ էս մարդն ու իր կինն անօգնական մնան:
– Գոնե հատիկ դեղ տուր,- սկսեց համոզել,- մի երկու կոճակ դեղ տուր, խմենք, մի քիչ ամրանանք, մինչև տեսնենք,- համոզում էր Ենոքն ու նայում էր կնոջը: Կինը դեղնել էր, դեմքը սրվել: «Չմեռնի՞»,- տագնապեց, բայց ցույց չտվեց:
– Սպասեք էստեղ,- կարճ նետեց բժիշկն ու ներս մտավ:
Լավն էն էր, որ աստիճանները սովորականի նման այնքան բանուկ չէին: Հիվանդատես եկող չկար, և ելումուտ անողներն այնքան էլ շատ չէին: Կինը նույնպես նստեց: Ամուսնու կողքին չնստեց: Մի աստիճան ներքև նստեց ու առաջվա պես լուռ էր: Ուզում էր թիկունքը հենել ամուսնու ոտքերին, մտածելով, թե այդպես սատար կլինի նրան, բայց չէր ուզում նեղություն տալ ու կծկվել մնացել էր: Ենոքը նույնպես չէր խոսում: Խոսելու շատ բան կար, բայց խոսելը չէր գալիս: Սիրտը տրոփում էր ծանր ու դժվար, և գլուխն ասես դատարկ էր: Հասկանում էր՝ էլի ճնշումը բարձրացել է: Ասում են՝ էս վարակը խփում է հատկապես մարդու այն օրգաններին, որոնք թույլ են: Իսկ ինքը ճնշում ունի… Զգում էր, թե ինչպես է տրոփում զարկերակը քունքի վրա: Իսկ բժիշկը չկար: «Կարո՞ղ է խաբեց»,- երակի հետ տրոփեց միտքը: Ենոքը այդ միտքը խլացրեց. «Չէ՛, հա՜, բժիշկ մարդ է, ո՞նց կխաբի»: «Բժշկի համար հիվանդն ի՞նչ է: Էդ մարդը հիվանդներից հոգնած, բեզարած է հաստատ: Նրա աչքի առաջ օրական եսիմ քանի՞ մարդ է մեռնում…»,- էլի մտածում էր ակամա ու ինքն իրեն հակադարձում էր: Ժամացույցը ցույց էր տալիս, որ հինգ րոպե է անցել ընդամենը, իսկ իրեն հազար դար էր թվում դա: Կինը, առանց այն էլ փոքրամարմին, կուչ էր եկել ու չէր խոսում.
– Ծաղի՞կ,- ձեռքը նրա ուսին դրեց Ենոքը,- ախչի՛, ինչի չե՞ս խոսում:
– Ի՞նչ խոսեմ,- տնքաց կինը, և Ենոքն զգաց, որ նա իրենից ավելի վատ է:
– Վա՜յ, քո քովիդ հորինողի վիզը տակը մնա,- ասաց ու էլի հայացքը հառեց ապակյա դռանը:
…Բժիշկը դուրս եկավ՝ ձեռքին ինչ-որ տոպրակ: Ենոքը հայացքը բարձրացրեց ու նայեց վերև: Բժշկի դեմքը, առավել ևս աչքերը չէին երևում: Գլխին դրած սաղավարտի ապակին փայլում էր աներկրային փայլով, ու Ենոքը միայն այդ փայլն էր տեսնում: Ուժ ու կուղ արեց, ոտքի ելավ: Ոտքի կանգնեց նաև կինը:
– Իսկապես տեղ ու հնարավորություն չկա,- մեղավոր ասաց բժիշկը,- բաժանմունքի վարիչին էլ խնդրեցի… Մի խոսքով, բան դուրս չեկավ:
– Բա՛… բա՜…- սկսեց կակազել Ենոքը:
– Տանը պիտի բուժվես,- ասաց մեղավոր,- կարո՞ղ ես քշել, տուն հասնել,- հարցրեց ու պատասխանի չսպասելով՝ նրան մեկնեց տոպրակը,- դեղեր են: Մանրամասն գրել եմ, թե որը երբ ներարկեն: Կհասնես տուն, մի բուժքույր կգտնես, համ դու, համ էլ կինդ կստանաք էս դեղերը… Էս էլ իմ «վիզիտկան»,- ասաց ու այցեքարտը մեկնեց Ենոքին:
Ենոքը լուռ վերցրեց, հարցեր չտվեց, գլուխը վեր չբարձրացրեց, չառարկեց: Իսկ բժիշկը շարունակեց.
– Կզանգեք, երբ պետք լինի: Ես միշտ հասանելի եմ: Կզանգեք… Հետո, հետո… երբ առողջանաս ու տղայիդ հարսանիքն անես, ինձ կկանչես:
Ենոքը էլի ձայն չհանեց, չհակաճառեց, չըմբոստացավ, չվիրավորվեց: Նայեց բժշկին, ուզեց դեմքը տեսնել, էլի չկարողացավ ու ժպտաց խեղճ:
– Հա՛, չմոռանամ,- ասաց բժիշկը,- երկու դեղ կա, որոնք դեղատնից պիտի առնեք: Էստեղ չկար,- ասաց մեղավոր:
Հետո լուռ էին: Առաջինն էլի բժիշկը սթափվեց.
– Դե, ժամանակ մի՛ կորցրեք,- ասաց,- ես էլ ժամանակ չունեմ: Հիսուն հիվանդ ինձ է սպասում:
«Մենա՞կ ես»,- ուզում էր հարցնել Ենոքը, բայց բժիշկն արդեն ներս էր մտել:
– Ա՛յ մարդ,- թևից քաշեց կինը,- ի՞նչ ես կանգնել մնացել:
…Հետո թե ինչպես նստեց մեքենա, ինչպես անցավ յոթանասունհինգ կիլոմետր ճանապարհը, չի հիշում: Տանը աղջիկն ու տղան իրար խառնվեցին, բուժքույր գտան: Վախենում էր, թե նրանք էլ կվարակվեն, բայց ասել էին՝ երիտասարդները թեթև են տանում էդ վիրուսը: Հաստատ վարակվել էին, բայց ավելի հեշտ էին տանում:
Հետո… Իրենց ճարած բուժքույրը հմուտ չէր: Քիչ է ասել՝ հմուտ չէր: Խամ էր պարզապես: Բայց գտածները այդ էր: Ում դիմում էին՝ մերժում էին: Ո՞վ էր գլխից ձեռ քաշել, որ գար կորոնավիրուսով հիվանդ մարդուն կաթիլային միացներ:
– Ենո՛ք, քո բախտի դռները էստե՞ղ պիտի փակվեին,- ճչկվում էր Ենոքը,- հիվանդանոցներում տեղ չկա, դեղերն առել եկել ես, հիմա էլ բուժքույր չկա:
Հետո, երբ էդ մեկին գտան, ուրախացան: Բուժքույրը հիվանդացել, լավացել էր ու էլ վարակվելու վախ չուներ: Ի՞նչ իմանային, որ երակները պիտի կապտացնի, ի՞նչ իմանային, որ երակ չպիտի գտնի, ի՞նչ իմանային, որ թևի վրա ուռած երակը պիտի փորձի մտնել ու չպիտի կարողանա: Մեղքը երակի վրա պիտի գցի կամ ասեղի: Ի՞նչ իմանային, որ աղջիկը դեղատան բոլոր տեսակի ասեղներից պիտի առնի, ու ոչ մի տեսակի ասեղ հարմար չպիտի լինի նրա համար…
Ի՞նչ իմանային, որ մահվան դուռը պիտի գնային ու մի կերպ ետ գային: Ու էդ իրիկուն… Էդ իրիկուն բուժքույրը հազար տուն ման գալուց հետո հազիվ իրենց տուն եկավ, մի քանի անգամ փորձեց ու մի կերպ երակ մտավ: Մարդ ու կնոջ նստեցրեց բազմոցի վրա, «պոլի փետը» հենարան դարձրած՝ դեղերը կախեց վրան: Հետո կաթոցիկի փողրակի մեջ բժշկի նշանակած դեղերը ներարկեց: Ենոքի դեղը ներարկեց ու անցավ կնոջը…
Ի՞նչ իմանար Ենոքը, Ենոքի աղջիկն ի՞նչ իմանար, որ էդ անխիղճը շտապել ու նույն դեղի երկու չափաբաժին է սրսկել կնոջը: Նստեց կինը մի քանի վայրկյան ու շշնջաց.
– Ես գնում եմ:
– Ո՞ւր,- ակամա հարցրեց Ենոքը:
– Էն աշխարհ,- հազիվ շշնջաց կինը:
– Ծաղի՞կ,- հարցական նրան նայեց Ենոքը:
– Էլ Ծաղիկ չկա,- ասաց,- վատ եմ զգում:
– Վա՜յ,- գլխի ընկավ բուժքույրը,- ախր քո բաժինն էլ եմ իրեն սրսկել:
– Շատ էլ մարդ ու կին ենք, ու մեր ունեցածն ընդհանուր է,- ոչ այն է կատակեց, ոչ այն է զարմացավ Ենոքը:
Ենոք դու Ենոք, ոչ այն է՝ ասեղը հաներ երակից ու գոռգոռար, ոչ այն է՝ նստեր, մնար: Աղջիկն իրար խառնվեց, Ծաղիկին ջուր տվեցին, ջուր քսեցին դեմքին: Բուժքույրը սրտի դեղ ներարկեց:
«Աստված ջան, էս էլ վերջին օրվա մեղքս էր, հա՞,- մտքում խոսում էր Ենոքը: Ախր էս կինն առանց այն էլ մի հալի չէ: Բա որ մեռնի՞: Մի ճար արա, էլի, Աստված ջան»,- Աստծո հետ խոսում էր, ասես Աստված կողքին կանգնած էր ու կնոջն օգնության պիտի հասներ:
– Յոթ րոպեն անցավ,- թեթևացած ասաց բուժքույրը, և Ենոքը հասկացավ, որ եթե յոթ րոպեում կինը չի մեռել, ուրեմն փրկվել է:
Բուժքրոջ հիվանդները զանգում ու զանգում էին նրան, կինը կամաց-կամաց ուշքի էր գալիս…
– Լա՜վ պրծանք,- կիսաձայն ասաց Ենոքը:
Սկզբում կարծես թե ամեն ինչ լավ էր, բայց հետո իր ճնշումը չէր իջնում: Աչքերի առաջ սևանում, ծնկները թուլանում ու կթոտվում էին: Իր սովորական դեղն էր խմում, չէր օգնում, դեղի դոզան ավելացնում էր՝ էլի: Դեղի հետ ուրցի թուրմ էր խմում՝ մի ժամով իջնում էր ճնշումը, հետո էլի էր բարձրանում: Էդ ընթացքում մի քանի անգամ զանգեց բժշկին: Բժշկի ձայնը էլի խուլ ու ցածր էր: Ենոքը հասկանում էր, որ սաղավարտն ու պաշտպանիչ շորերն են պատճառը:
– Ո՞վ է,- ամեն անգամ հարցնում էր բժիշկը, և Ենոքը ներկայանում էր.
– Աստիճանների վրայի մարդը:
Բժիշկը մանրամասն ասում էր՝ ինչ անեն: Ենոքը անջատում էր հեռախոսն ու թափահարում էր մեծ գլուխը: Նիհարել էր, աչքերը փոս էին գնացել, ու ինքն իրեն նմանեցնում էր հիվանդ հովվաշան:
– Հայկական գամփռ լինեմ ասես,- ամեն անգամ հայելուն նայելիս ասում էր ինքն իրեն:
Օրերն անցնում էին, հիվանդությունը կամաց-կամաց տեղի էր տալիս, Ենոքի ծնկներն ամրանում էին, կինը նույնպես լավ էր զգում իրեն ու խոհանոցում աման էր վերցնում-դնում: Իսկ քովիդը չէր նահանջում աշխարհից: Քովիդը եկել, անկոչ հյուրի նման մտել էր մարդկանց տներն ու չէր հեռանում:
Բայց Ենոքը Ենոքը չէր լինի, եթե իր խոստումը չկատարեր: Տղային պիտի ամուսնացներ՝ ուրեմն պիտի ամուսնացներ: «Ախր էն ցլիկը ծերացավ, մորուքը սպիտակեց: Ախր ծնվելու պահից խոստացել էի Վահեի հարսանիքին մորթել: Օղին էլ էնքան մնաց պահած, որ, ով գիտի, հիմի դառնացել է մարդկանց կյանքի նման: Էնքան մարդ է մեռել, որ հարսանիք անել չի լինի, բայց էս տղան հո հավերժ նշանված չի՞ մնա, իսկ առանց հարսանիք»… Չէ՛, ինքն ուխտել է: Տղայի հիվանդանալու էն դաժան գիշերն է ուխտել: Ենոքն իր ուխտը չկատարել չի կարող:
Նրան ոչ ոք չէր հակառակվում, ոչ ոք չէր հակաճառում, մանավանդ, որ Վահեն արդեն տարի ու կես նշանված էր: «Հա՛, բա ո՞նց,- ինքն իրեն համոզել էր շարունակում Ենոքը,- կյանքն ու մահը կողք կողքի են, ու թե հարսանիք չլինի, մահը կհաղթի, թե տարի ու կես առաջ ամուսնացրած լինեի, հիմա վեց ամսական թոռնիկ կունենայի»:
Ճիշտ է, որոշել էր մեծ հարսանիք անել, ինչքան ծանոթ ու բարեկամ ուներ, հրավիրեր ու թևերը պարզած պարելով գնար հարսանյաց սրահի մի ծայրից մյուսը: Որոշել էր աշխարհում չտեսնված քեֆ անել, բայց հիմա հրաժարվել էր իր մտքից: «Չեն թողնում շատ մարդ հավաքել»,- թոնթորում էր առավոտ-իրիկուն ու մտքում կազմում էր հրավիրյալների ցուցակը: Մտքում կազմում էր ու ջնջում: Ընդամենը մի քառասուն հոգի պիտի հրավիրեր: Քառասուն հոգին մենակ մոտիկ հարազատները կլինեին…
Ցուցակը կազմում ու առաջին տեղում բժշկի անունն էր դնում: Ում անունը ջնջեր, բժշկի անունը մնում էր հաստատուն: «Գոնե էս անգամ էդ մարդու երեսը տեսնեմ,- ասում էր քթի տակ,- մեզ համար էդքան բան արեց, բայց որ փողոցում տեսնեմ, չեմ ճանաչի: Ասենք, էդ շորերի մեջ մի անգամ տեսած մարդուն ո՞նց ճանաչես»:
Հարսանիքից մի շաբաթ առաջ զանգեց բժշկին:
– Ալո՞,- ձայնը կանացի էր, վախեցած ու տխուր:
– Յա՞,- կիսաձայն ասաց Ենոքը,- հեռախոսը ականջից հեռացրեց ու զարմացած նայեց: Փոքրիկ հեռախոսն ասես վախեցած կուչ էր եկել նրա հսկա ափի մեջ: Կարո՞ղ է սխալ է զանգել: Չէ՛, հեռախոսի վրա կապույտ գրերով գրված էր «Բժիշկ»:
– Ալո,- ասաց մի քիչ զգուշավոր:
– Լսում եմ,- էլի նույն ձայնն էր:
– Ես բժշկին եմ ուզում:
– Ո՞վ է:
– Ասեք՝ Աստիճանների վրայի մարդն է,- ասաց մտածելով՝ երևի բժիշկը շատ զբաղված է,- ասեք՝ տղայիս հարսանիքը գալիք կիրակի օրն է, ասեք…
Հեռախոսի այն կողմում հառաչեցին ու լռեցին:
– Ալո՞,- էլի հարցրեց Ենոքն ու էլի նայեց հեռախոսին՝ հո չի՞ անջատվել: Հսկա բռի մեջ հեռախոսը տրոփում էր՝ ասես թռչնակ լիներ:
– Գիտե՞ք,- ասաց կինը,- ես իր կինն եմ:
– Շատ լավ է,- ուրախացավ Ենոքը,- Ձեզ էլ եմ հրավիրում։
– Գիտե՞ք,- այս անգամ լաց եղավ կինը,- նա այլևս չկա:
– Ո՞նց չկա,- զարմացած գոռաց Ենոքը:
– Հա՛, հիվանդներից վարակվել էր, մի շաբաթ առաջ…- ասաց ու անջատեց:
– Վա՜յ, քո տունը շինվի, մա՛րդ,- զարմացած հանդիմանեց Ենոքը,- բա՛… բա՛… բա մարդ էսքան անժամանա՞կ կմեռնի:
