Հոկտեմբերի 19-ին Գրողների միության Ծաղկաձորի ստեղծագործական տանը մեկնարկեց Երիտասարդ գրողների 18-րդ համաժողովը, որին մասնակցում էին երիտասարդ ստեղծագործողներ Երևանից, Հայաստանի տարբեր մարզերից և Արցախից:
ՀԳՄ նախագահ Էդվարդ Միլիտոնյանը, ողջունելով և ներկայացնելով մասնակիցներին, նշեց, որ հավաքը կազմակերպվել է Նաթելլա Լալաբեկյանի աջակցությամբ, որը նաև տարիներ շարունակ երիտասարդ ստեղծագործողների՝ Լևոն Անանյանի անունը կրող մրցանակաբաշխությունն է հովանավորել, ինչպես նաև փոփոխվել է մասնակիցների տարիքային շեմը (մինչև 27 տարեկան): Խոսելով գրական կյանքը հնարավորինս աշխուժացնելու, նոր հնարավորություններ ստեղծելու մասին՝ Էդ. Միլիտոնյանը նշեց. «Մենք չենք եկել ձեզ սովորեցնելու, խորհուրդ տալու: Եթե գրողը ունի այդ տաղանդը, ոչ ոք չի կարող սովորեցնել՝ ինչպես գրել: Գրողն ինքը ամբողջ կյանքում պիտի բացահայտի իր ներսը, ամբողջ կյանքը ինքնաճանաչողություն է, խոստովանություն, ապրումներ,- ասաց նա և հավելեց,- երբ զգում ես աշխարհի հսկա գոյությունը, զգում ես, որ դրա մեջ գրականությունը մի հրաշալի խաղ է, ուղղակի համբերություն է պետք ինքն իրեն ճանաչելու, գնահատելու, ապրելու և այդ խաղը՝ գեղարվեստի, գրականության, կյանքի, հարաբերությունների այդ մեծ ամբողջականությունը ճիշտ կազմակերպելու համար»: Ըստ Սոնա Համբարձումի՝ այս համաժողովը հնարավորություն է տալիս նորովի նայելու գրական աշխարհին, ծանոթանալու իրար հետ, իմանալու, թե ինչ է կատարվում մեր գրական կյանքում տարբեր տեսանկյուններից, տարբեր մարզերում ու Արցախում: Մասնակիցներին ողջունեց նաև Արտեմ Հարությունյանը՝ շեշտելով, որ գրականությունը աշխարհի ամենադժվար ոլորտն է, որը սկզբում այնքան հեշտ է թվում, բայց վիթխարի աշխատանք է պահանջում:
Այնուհետև տեղի ունեցավ մինչև 27 տարեկան ստեղծագործողների մրցանակաբաշխության մրցանակների հանձնման արարողություն: Պոեզիա անվանակարգում խրախուսական պատվոգրի արժանացան Գրետա Ալեքսանյանը, Հայկ Սիրունյանը, Վիոլետա Լապտևան, Հրաչուհի Լոռեցյանը, Կարինե Մանասյանը, Սուսաննա Գևորգյանը, Արեգ Մովսիսյանը, իսկ արձակ անվանակարգում՝ Նարե Վարուժանը և Իրմա Հակոբյանը: Մրցանակաբաշխության ամփոփումից հետո ՀԳՄ նախագահը տեղեկացրեց, որ համաժողովի ընթացքում` հոկտեմբերի 19-21-ը, տեղի կունենան ավագ գրողների վարպետության դասեր, քննարկումներ, նոր լույս տեսած գրքերի շնորհանդեսներ: Օրվա երկրորդ կեսին մասնակիցները բաժանվեցին պոեզիայի և արձակի խմբերի, որտեղ քննարկվեցին նրանց ստեղծագործությունները: Պոեզիայի մի խմբի ղեկավարներն էին Արտեմ Հարությունյանը, Անուշ Վարդանյանը, Նաթելլա Լալաբեկյանը, մյուս խմբինը՝ Էդվարդ Միլիտոնյանը, Շանթ Մկրտչյանը, Արմեն Ավանեսյանը, արձակի խմբի ղեկավարներն էին Ալիս Հովհաննիսյանը, Գուրգեն Խանջյանը և Հայկ Համբարձումյանը: Ինչպես նշեց Ա. Ավանեսյանը՝ այս քննարկումները կարևոր են և երիտասարդ ստեղծագործողներին օգնում են ճանաչել պոեզիայի կառուցվածքային առանձնահատկությունները: Շ. Մկրտչյանը զուգահեռներ տարավ ժամանակակից մեծ բանաստեղծների տաղաչափական արվեստի և մեր այսօրվա տաղաչափության վերաբերյալ՝ կարևորելով այդ համեմատությունները: Հորդորելով անընդհատ գրել ու աշխատել էջի վրա, նվաճել մի բան՝ նա ընդգծեց. «Այդ հնարավորությունը տալիս է միայն հայոց լեզուն: Երբ ուրիշների իմիտացիայով ես գրում, ստացվում է ուրիշ գրականություն, իսկ երբ քո մայր լեզուն է քեզ մղում գրել, բոլորովին այլ արժեքների կարող է հանգես, և դրանք շատ լուրջ կլինեն»:
Արձակի խմբում քննարկվեցին մասնակից հեղինակների ստեղծագործությունները, հնչեցին գնահատականներ և խորհուրդներ: Քննարկվեցին գրողին, ընթերցողին, գրականագետին հուզող շատ հարցեր: Անդրադարձ եղավ խորհրդային շրջանի գրականությանը և կարևորվեց այն, որ գրողները նախ սկսում էին լրագրողությունից, այսպես ասած՝ ակնարկներ գրելուց, որն ինքնանպատակ չէր, որովհետև մարդիկ այսպես ճանաչում էին կյանքը: Մինչդեռ, ինչպես նկատեց Հայկ Համբարձումյանը, ժամանակակից արձակագիրների, բանաստեղծների ստեղծագործություններում կարծես այդ կենսական հիմքը չկա կամ այդքան շոշափելի չէ, ինչն էլ գուցե խանգարում է, որ ժամանակակից ընթերցողը շատ կարդա ժամանակակից գրողին, որովհետև իր իրականությունը չի տեսնում: «Եթե նույնիսկ այդ իրականությունը կա, երազի, տեսիլների ձևով է, կարող է հոգեբանական ինչ-որ բարդ, խճճված առանցքներով ներկայացվել, բայց հատկապես երիտասարդ հեղինակը պետք է նախ շոշափի այդ ամուր հողը, ճանաչի իր երկիրը, իր քաղաքը, իրեն շրջապատող մարդկանց, այստեղից գուցե նրա գիրն էլ ավելի ամուր, բազմաշերտ կլինի և զարգանալու հնարավորություններ կստանա»,- ասաց Հ. Համբարձումյանը: Երկրորդ օրը շարունակվեցին քննարկումները պոեզիայի և արձակի խմբերում: Ըստ Էդ. Միլիտոնյանի՝ քննարկումներն օգտակար էին թե՛ երիտասարդների, թե՛ ավագների համար. «Երիտասարդների գործերը հուշում են, որ կարդալու, ճանաչելու, իրենց հայացքը ավելի լայնացնելու տեղ կա: Հեշտ չի գրականության ճանապարհը, եթե գրականություն ես ուզում ստեղծել, պիտի շատ աշխատես»: Անուշ Վարդանյանը, նշելով, որ գրեթե բոլորի գործերում առկա էր պատերազմի, Արցախի թեման, ամեն մեկը ձգտել էր յուրովի, իր աշխարհի միջով անցկացնել ու ներկայացնել այսօրվա իրականությունը, նկատեց, որ, ի տարբերություն երիտասարդների, ավագ գրողները այդքան արագ չեն կարող ստեղծագործել այդ թեմայով: «Վերքը շատ թարմ է, պետք է տարիներ անցնեն՝ այդ ցավոտ թեմային անդրադառնալու համար: Մինչդեռ երիտասարդները համարձակ են և իրենց մտքերը, հույզերը հանձնում են թղթին»,- ասաց նա:
Արտեմ Հարությունյանը ևս ընդգծեց 44-օրյա պատերազմի արձագանքները երիտասարդների գործերում: «Կյանքը դեռ գրականություն չէ, այն պիտի անցնի մարդու ներաշխարհով, որ դառնա գրական գործ: Անգամ ամենափոքր, էպիզոդիկ գործը պիտի անցնի մարդու ներաշխարհով: Ներաշխարհն այն ֆիլտրն է, որը դանդաղ հասունացնում է պոետական գործը»,- ասաց նա՝ միաժամանակ խոստովանելով, որ նրանց երիտասարդական ավյունը, վստահությունը, որ իրենք ճիշտ են, պետք են նաև ավագ գրողներին: Այնուհետև տեղի ունեցավ Լևոն Սահակյանի «Կռիվ տալով», Հայկ Սիրունյանի «Ադամամութ», Ջեսահի (Գևորգ Սահակյան) և Լիլիթ Բաղդասարյանի «locus morbi» գրքերի շնորհանդեսը: Արմեն Ավանեսյանը, ներկայացնելով գրքերը, նկատեց, որ սերնդափոխություն է տեղի ունեցել, նոր դեմքեր են ի հայտ եկել՝ թարմ մտածողությամբ, նոր աշխարհայացքով, որոնց կյանքի ռիթմերն ավելի թարմ են, և թարմ արյուն են ներարկում ոչ միայն գրականությանը, այլև ընթերցողներին: Նա հանգամանորեն անդրադարձավ յուրաքանչյուր գրքին: Լևոն Սահակյանի հուշապատում-վիպակը, 44-օրյա պատերազմի արհավիրքը ներկայացնելուց զատ, կարողացել է պահպանել հերոսական ոգին և հավատը: Բառի ընդերքի հետ հաղորդակցվելու ունակություն ունի Հայկ Սիրունյանը: Ջեսահի գիրքն աչքի է ընկնում նոր մտածողությամբ, տրամաբանական կուռ կառույցներով: Գրքերի հեղինակներին շնորհավորեցին Էդվարդ Միլիտոնյանը, Մովսես Մանուկյանը, Կարինե Խոդիկյանը, Նաթելլա Լալաբեկյանը:
Երրորդ օրը ամփոփելով համաժողովը՝ ՀԳՄ նախագահ Էդվարդ Միլիտոնյանը արժևորեց մասնակիցների անմիջական, ազնիվ փոխհարաբերությունները, տիրող գրական մթնոլորտը և հորդորեց պահպանել սիրո, հանդուրժողականության, հարգանքի ոգին: Նաթելլա Լալաբեկյանը, շեշտելով, որ ոչինչ չի կարող փոխարինել մարդկային շփումներին, ասաց. «Սա երկկողմանի ճանապարհ է, որքան մենք ձեզ կարողացանք ոգեշնչել, նույնքան էլ դուք՝ ձեր համարձակությամբ, ոգեշնչեցիք մեզ: Տարիքի հետ սկսում ես ավելի խիստ լինել ինքդ քո հանդեպ, իսկ դուք այնքան քաջ եք, համարձակ, գցվում եք այդ սառը ջուրը ու չեք վախենում»: Ըստ Գուրգեն Խանջյանի՝ հավաքվել էր գրականությանը շատ լուրջ վերաբերվող երիտասարդություն, հատկապես՝ արձակագիրները: «Ակտիվ լրջություն, ծանրակշիռ կեցվածք, թույլ կետ չկար այս անգամ, կարևորը՝ տարբեր և՛ թեմատիկայով, և՛ տրամադրությամբ, և՛ ոճով, և՛ «իզմերից» վերցրած օգտակարությամբ»,- այսպես բնութագրեց Գ. Խանջյանը արձակագիր երիտասարդներին և վստահեցրեց, որ իր սերնդի արձակագիրների թիկունքը գնալով ավելի է ամրանում, ջերմանում, որ եկել է մի ուրիշ սերունդ, ուրիշ թափով և իրեն մեծ հույսեր է ներշնչում:
Ալիս Հովհաննիսյանը ևս, ընդգծելով մասնակիցների՝ միմյանց և գրականության նկատմամբ հարգալից վերաբերմունքը, հորդորեց թույլ չտալ, որ սերունդների խզում տեղի ունենա: «Ամեն մի գրող իր գրականության պատմությունը պիտի շատ լավ իմանա, իսկ մեր գրականությունը մեր պատմության ողջ ընթացքում երբևիցե չի ընդհատվել»,- ամփոփեց նա:
Ելույթ ունեցան նաև Արտեմ Հարությունյանը, Կարինե Խոդիկյանը, Սոնա Համբարձումը:
Շաքե ԵՐԻՑՅԱՆ
