Նախ՝ Պէտք է «­Մեծ­նանք» / ­Գէորգ ՊԵՏԻԿԵԱՆ

Գէորգ ՊԵՏԻԿԵԱՆ

Նո­րու­թիւն մը չէ: Տա­կա­ւին աշ­խար­հը կը մնայ իր խառ­նակ վի­ճա­կով: Թէ՛ հե­տաքր­քիր ու թէ՛ վա­խազ­դու: Ա­նոր հա­մար մար­դիկ շո­ւա­րած են: Շո­ւա­րած ենք նաեւ մենք՝ հա­յերս ալ: Ս­փիւռք թէ Հա­յաս­տան՝ ա­նօ­րի­նակ վի­ճակ: Տե­սա­նե­լի է: Ին­չո՞ւ: Ո­րով­հե­տեւ մեր «վէր­քը» խորն է: Ա­մէն հարց եւ լու­ծում կը կար­ծեմ, որ  «մեր  գլու­խէն  ա­ւե­լի  վեր  է»: Չենք տես­ներ, որ այս ըն­թաց­քով վա­ղո­ւան մեր ինք­նու­թիւ­նը կա­մաց-կա­մաց պի­տի սկսի մա­շիլ։ Ա­հա հա­յու մեր տխրու­թիւ­նը: Յս­տակ է, թէ ար­դար լու­ծում մը ո­րո­նե­լու հա­մար, ո­րե­ւէ մէ­կը չ­‘ու­զեր իր մա­տը դնել օ­րե­րու բազ­կե­րա­կին վրայ: Բո­լորն ալ մանր-մունր ցան­կու­թիւն­ներ ու­նին: Ան­զուսպ: Նաեւ չենք անդ­րա­դառ­նար, որ աշ­խար­հի վրայ եր­կար ա­տե­նէ ի վեր ար­ժէք­նե­րը փո­խո­ւած են: Խա­ղա­ղու­թիւն, պա­տե­րազմ, ար­դա­րու­թիւն, տնտե­սու­թիւն, հա­ճոյք, ձե­ւա­կա­նու­թիւն եւ ա­ւան­դու­թիւն, ի­րար շա­ղա­խո­ւած են: Նոյն­պէս, չարն ու բա­րին…:
Նոյ­նը՝ մեր մօտ: Ա­նո­րոշ վի­ճակ: Քաոս: Չենք գի­տակ­ցիր, որ գրե­թէ տա­րի մը ա­ռաջ հա­զա­րա­ւոր կո­րուստ­ներ ու­նե­ցած էինք: «­Տո­ւած» էինք մե­զի հա­մար ան­թիւ եւ ան­հա­մար զո­հեր: Կորսն­ցու­ցած էինք ե­րի­տա­սարդ կեան­քեր, հայ­րե­նի հո­ղե­րու մեծ տա­րա­ծու­թիւն­նե­րու կող­քին: Բայց տա­կա­ւին յա­մա­ռօ­րէն, հա­կա­ռակ ազ­գա­յին այս մեծ ող­բեր­գու­թիւն­նե­րուն, կը շա­րու­նա­կենք մեր «ես»ը ա­ռաջ քշել: Տա­նիլ: Չենք կրցած մեր պատ­րան­քը տա­րան­ջա­տել ի­րա­կա­նու­թե­նէն։ Ա­յո՛, պար­տո­ւած ենք եւ կը հե­ւանք ու կար­ծես ա­մէն օր կը սպա­սենք, որ դուր­սէն «մէ­կը» գա­լով եւ մեր ձեռ­քէն բռնե­լով, մե­զի վեր պի­տի հա­նէ մեր ցե­խոտ եւ նոյն­քան ալ ա­մօ­թա­լի այս ի­րա­վի­ճա­կէն: Տ­կա­րամ­տու­թիւն: Տե­սակ մը՝ վախ­կո­տու­թիւն:
Տես­նո­ւած է, որ ա­մէն տեղ եւ ա­մէն ա­ռի­թով մենք միայն կը  խօ­սինք: Յա­ճախ  լո­զունգ­նե­րով  կ­՚ար­տա­յայ­տո­ւինք: Զի­րար կ­‘այ­պա­նենք: Կը պո­ռանք: Կը կան­չենք: Ցա­ւի աշ­խարհ դար­ձած է մեր այս ապ­րած աշ­խար­հը: Ա­նոր հա­մար բո­լորս ալ կ­‘ապ­րինք սո­վո­րա­կան: Կար­ծես նաեւ մոռ­ցած ենք ա­մէն ազ­նիւ «բան»: Ու  կը  սպա­սենք, որ  քիչ ետք, հիւ­սի­սէն կամ հա­րա­ւէն, ա­րե­ւել­քէն կամ ա­րեւ­մուտ­քէն «մէ­կը»  պի­տի գայ եւ մեզ փրկէ պի­տի…: Վ­րաս գրէ…: Դար­ձեալ ինք­նա­խա­բէու­թիւն:
Բայց մենք այս­պէ՛ս չէինք: Ար­դեօ՞ք այս­պէս էինք եւ չէինք գի­տեր:
Ա­մէն ա­ռի­թով ը­սած եւ կրկնած եմ, թէ անձ­նա­պէս  քա­ղա­քա­կան  վեր­լու­ծում­ներ  կա­տա­րող  մը  չեմ:  Նոյ­նիսկ  չեմ  գի­տեր,  որ­քա­նով  բան  մը  պի­տի  կա­րե­նան  փո­խել այս տո­ղե­րը: Բայց գի­տեմ, որ հայ մար­դուն բո­լոր խուլ ցա­ւե­րուն ծա­նօթ մըն եմ: Գ­րե­թէ ա­նոնց միա­ցած: Այս բո­լո­րը ապ­շե­ցու­ցիչ ե­րե­ւոյթ մըն է, որ նոյն­քան կը խան­գա­րէ ժա­մե­րուս վազքն ու ըն­թաց­քը: Մարդ­կու­թիւ­նը այ­լա­փո­խո­ւած է, կ­՚ը­սենք եւ միշտ ալ կ­՚ար­դա­րա­նանք ու մեր բո­լոր թե­րու­թիւն­նե­րը «ա­նոր» վրայ կը նե­տենք: Սա­կայն եւ այն­պէս քա­ջու­թիւ­նը չու­նինք ը­սե­լու, որ մենք՝ որ այս նոյն մարդ­կու­թեան մաս կը կազ­մենք, մե՛նք ալ, մեր կար­գին շատ փո­խո­ւած ենք:  Չենք տես­ներ, որ հոս-հոն  մար­դիկ յոգ­նած են սու­տե­րէն, կեղ­ծի­քէն: Նա­խան­ձի կրա­կը կե­րած է հայ մար­դոց ու­ղեղ­նե­րը: Բայց, կար­ծես նոյն այդ մար­դի­կը «կ­‘ա­խոր­ժին» այս եւ նման կեն­ցա­ղէն: Կար­ծես ի­րենց մօտ սո­վո­րա­կան «բան» մըն է հո­սան­քէն քշո­ւիլ, յա­ճախ ան­գի­տա­կից ապ­րիլ, կեան­քի օ­րե­րը համ­րե­լով պար­զա­պէս գո­յա­տե­ւել: Ազ­գո­վին դար­ձած ենք վի­պա­կան, ան­հե­ռա­տես եւ եր­բեմն ալ՝ միա­միտ։ Պղ­տո­րած է մեր հայ կեան­քի հոս­քը, ո­րով­հե­տեւ ու­րա­խու­թիւ­նը կէս ճամ­բան մնա­ցած է: Ա­մէն ա­ռի­թով յի­շե­ցու­ցած ենք, թէ մեր ե­րազ­նե­րը ցնդած ու ան­յե­տա­ցած են: Ի­րո­ղու­թիւն­նե­րը՝ ար­ձա­նա­ցած: Մէկ խօս­քով, անծ­րա­գիր օ­րե­րու շա­րանն է մեզ ա­ռաջ­նոր­դո­ղը: Ճշ­մար­տու­թիւն ը­սո­ւա­ծը կոր­ս­ուած է եւ դար­ձած է անլ­սե­լի ու ա­նար­ձա­գանգ: Օ­րո­ւան ա­նի­մաստ ու անձ­նա­սէր մտա­հո­գու­թիւն­նե­րը գող­ցած են մեր ու­րա­խու­թիւ­նը: Յս­տա­կօ­րէն, ըն­կե­րա­յին կեան­քի մրրիկ: Ի­րա­րու հան­դէպ գոր­ծա­ծած մեր բա­ռե­րը այ­լեւս ջեր­մու­թիւն չու­նին: Ահ­ռե­լի է վա­ղո­ւան մեր անս­տու­գու­թիւ­նը: Ուղ­ղա­կի ող­բեր­գու­թեան տա­նող մթնո­լորտ: Հոս-հոն դար­ձեալ ան­գոյն, գու­նա­ւոր եւ ան­վա­յել ան­ցու­դար­ձեր:  Կար­ծես ար­դէն կեան­քը մեզ հրած է դէ­պի իր հիաս­թա­փու­թեան խոր­շոմ­նե­րը:  Ա­նոր հա­մար է, որ իբ­րեւ գի­տա­կից ու մտա­հոգ հա­յեր, յու­սա­խաբ եւ տխրու­թեամբ,  ա­մէն օր ի­րա­րու հարց կու տանք.
– Ե՞րբ պի­տի «մեծ­նանք»:
Այս կը նշա­նա­կէ, թէ մենք, մեր ժա­մա­նա­կի գի­տակ­ցու­թեան կող­քին, նաեւ կորսն­ցու­ցած ենք ազ­գա­յին մեր գի­տակ­ցու­թիւնն ալ: Ու ե­թէ մենք մե­զի հարց տանք, թէ ի՞նչ ը­սել է ու­նե­նալ ժա­մա­նա­կի գի­տակ­ցու­թիւն ու նաեւ ի՞նչ կը նշա­նա­կէ ազ­գա­յին գի­տակ­ցու­թիւն… չեմ գի­տեր ի՞նչ պա­տաս­խան պի­տի ստա­նամ: Ան­կաս­կած, մեզ­մէ շա­տեր տա­կա­ւին ան­տե­ղեակ ալ են: Ազ­գա­յին գի­տակ­ցու­թիւ­նը «տո­լար» չէ, որ նստած կրնաս  շա­հիլ: Պար­զեմ: Սա կը նշա­նա­կէ  գի­տակ­ցիլ այն կա­պե­րու մա­սին, ո­րոնք մեզ իբ­րեւ ան­հատ կը կա­պեն  ազ­գա­յին հա­ւա­քա­կա­նու­թեան հետ: Նաեւ կը նշա­նա­կէ  գի­տակ­ցիլ այդ հա­ւա­քա­կա­նու­թեան շա­հե­րուն, կա­րիք­նե­րուն, ի­րա­ւունք­նե­րուն պար­տա­ւո­րու­թիւն­նե­րուն եւ պար­տա­կա­նու­թիւն­նե­րուն:
Արդ, նաեւ ա­ւելց­նեմ, որ թէեւ այ­սօր յա­ջո­ղու­թիւ­նը մե­զի չէ ժպտած, բայց, փառք Աս­տու­ծոյ, կը յա­րա­տե­ւենք, ո­րով­հե­տեւ եւ ա­մէն տեղ սրտցաւ եւ խե­լա­ցի հայ մար­դիկ շատ ու­նինք: Չեն պակ­սիր: Ա­նոնց­մով կա­րե­լի է ա­պա­հո­վել հայ­րե­նի եւ Ս­փիւռ­քի մեր կեան­քե­րու կեն­սու­նա­կու­թիւ­նը։
Ճիշդ է, որ Ար­ցա­խեան վեր­ջին  44-օ­րեայ պա­տե­րազ­մը սահ­մա­նեց մեր մտա­ծում­նե­րը, նաեւ   խլե­լով մեր հո­ղերն ու ե­րի­տա­սարդ­նե­րու կեան­քե­րը եւ շա­տե­րուս մօտ ան­վե­րա­դարձ յոյ­սեր ալ սեր­մա­նեց, բայց եր­բեք չկա­րո­ղա­ցաւ մեզ­մէ խլել հա­յու մեր ո­գին ու կամ­քը: Ա­մէն ան­գամ յի­շե­ցու­ցած ենք, թէ հպարտ ենք, որ գի­տա­կից նոր սե­րունդ մը ու­նինք: Պէտք է ա­նոր մօ­տե­նալ: Պէտք է ա­նոր հետ միա­սին մտա­ծել, թէ ինչ­պէ՞ս պի­տի վե­րա­շի­նենք մեր նոր կեան­քը, այս­քան հո­գե­կան, ֆի­զի­քա­կան եւ նիւ­թա­կան ու յատ­կա­պէս ազ­գա­յին մեր նկա­րագ­րի ա­հա­ւոր կո­րուստ­նե­րէն ետք:  Կան մար­դիկ, ո­րոնք կրնան  ճո­խաց­նել վա­ղո­ւան յոյ­սը, ան­կեղծ եւ ար­դար: Պայ­ման է, որ մօ­տե­նանք ա­նոնց: Փնտռ­տուք­նե­րու մեր կար­կին­նե­րը լայն բա­նալ՝ ան­կեղծ եւ նոյն­քան ալ ար­դա­րօ­րէն: Ա­նոնց խոր­հուր­դէն օգ­տո­ւիլն է կեն­սա­կա­նը:  Յս­տակ է, թէ ար­դէն  մեր մօտ  մեր նե­րու­ժը հա­մախմ­բե­լու եւ մէկ­տե­ղե­լու խնդիր ու­նինք: Բայց մոռ­ցած ենք, որ մենք  ի­րար­մէ է, որ մեր ու­ժը կ՚առ­նենք։ Վ­կայ՝ մեր դա­րա­ւոր պատ­մու­թիւ­նը: Ժա­մա­նակն է, նոյ­նիսկ ու­շա­ցած ենք, մեր միտ­քե­րը  նո­րո­գե­լու: Մ­տա­ծե­լա­կեր­պի եւ գործ­նա­կան կեր­պե­րու յա­տուկ  նոր զար­թօն­քի  կա­րի­քը  ու­նինք: Մէկ խօս­քով՝ «վե­րա­նո­րո­գում»: Ուս­տի մե­զի կը մնայ  կեան­քի մռայլ հրա­պա­րակ­նե­րու էա­կան «կէ­տե­րուն» վրայ մեր ու­շադ­րու­թիւ­նը կեդ­րո­նաց­նել: Մեր կեան­քը ի­մաս­տա­ւո­րող հո­գե­կան կա­պը պա­հենք: Հաս­տա­տա­պէս մե­զի հա­մար հար­կա­ւոր է Ս­փիւռ­քի եւ Հա­յաս­տա­նի կա­պի ամ­րա­պնդու­մը: Է՛հ… վեր­ջա­պէս պէտք է նաեւ գիտ­նանք, որ ժո­ղո­վուր­դը ի՛նք տէ­րը պէտք է, որ ըլ­լայ իր ճա­կա­տագ­րին եւ ո՛չ իշ­խա­նը: Կը հա­ւա­տամ, որ օր մը ներ­կայ այս աղ­մու­կին մէ­ջէն պի­տի շար­ժին շի­նա­րար միտ­քեր, ձեռ­քեր, նոր եւ ար­դիա­կան ծրա­գիր­նե­րով պի­տի կա­ռու­ցեն նոր Ս­փիւռք­ներն ու նոր Հա­յաս­տա­նը: Իսկ ե­թէ այս բո­լո­րին իս­կա­պէս կը հա­ւա­տանք, ուս­տի ճամ­բայ բա­նանք մեր այս «եր­կո­ւոր­նե­րուն»: Եւ որ­պէս­զի վեր­ջա­պէս ու­նե­նանք նոր ժա­մա­նակ­նե­րու  նոր հա­յու­թիւ­նը, ազ­գո­վին մեր «մեծ­նա­լը» նա­խա­պայ­ման է:
Հասկ­ցող­նե­րուն՝ շատ բա­րեւ­ներ:

Գրեք մեկնաբանություն

Ձեր էլ․փոստի հասցեն չի հրապարակվելու։ Պարտադիր դաշտերը նշված են * -ով։