ՄԻՆՉԵՎ Ե՞ՐԲ ԵՎ ՄԻՆՉԵՎ Ո՞ՒՐ… ԱԶԳԻ ՑԱՎՆ ՈՒ ՊԱՅՔԱՐԸ ՄԵԿ Է / ­Ռու­զան ԱՍԱՏՐՅԱՆ

Կար­ծում էի՝ սեպ­տեմ­բե­րի 27-ը կմիա­վո­րի ազ­գին իր ցա­վի շուրջ, և Ե­ռաբ­լու­րը կդառ­նա այն հոգ­ևոր ազ­գա­յին հրաբ­խի ա­կուն­քը, ո­րը պի­տի մաք­րեր ա­մեն խո­տոր բան մա­հա­պարտ­նե­րի սրբա­զան բա­գի­նի ա­ռաջ: Սա­կայն զուր հույ­սեր՝ վար­չա­պետն ա­ռան­ձին ե­կավ, կա­թո­ղի­կո­սը՝ ա­ռան­ձին, նա­խա­գա­հը՝ ա­ռան­ձին, հայ­րե­նա­պաշտ­ներն՝ ա­ռան­ձին, ընդ­դի­մութ­յու­նը՝ ա­ռան­ձին… Մի՞­թե այս ցա­վը մեկ ազ­գի կորս­տի ցավ չէր, և հե­տո հարց­նում եք, թե թշնա­մին ին­չու է դեռ Սև լճի կող­քին ա­մուր նստե՞լ: Ո՞րն է ձեր ու­զա­ծը, մեկն ու մե­կը վեր­ջա­պես ճշմար­տութ­յու­նը պե՞տք է ա­սի, թե՞ ոչ, այս­պի­սի խայ­տա­ռա­կութ­յուն որ­ևէ տեղ տե­սե՞լ եք, երբ գե­րեզ­մա­նի վրա հա­րա­զատ­նե­րը, ի­րա­րից խռով, մեկ-մեկ այ­ցե­լեն: Ե­կել էիք, որ ի՞նչ ա­նեիք, ձեր գա­լը ցա­վի մեջ խեղդ­ված ազ­գի հա­մար ազ­գա­յին միաս­նութ­յան շե­փոր պետք է լի­ներ: Ան­կեղ­ծո­րեն եմ ա­սում՝ ինձ և ժո­ղովր­դին չի հե­տաքրք­րում, թե ով ում չի սի­րում, խնդի­րը այս­տեղ մեկն էր՝ Հայ­րե­նի­քը և ն­րա հա­մար ՄԱՐՏԻՐՈՍՎԱԾՆԵՐԻ հի­շա­տա­կի միաս­նա­կան հար­գան­քը… որն ազ­գի հա­վա­քա­կան ու­ժի վե­րա­կանգ­նում կլի­ներ:
Եվ սա էր պատ­ճա­ռը, որ այս օ­րե­րին ձեռքս չէր գնում գրե­լու, այդ լռութ­յու­նը կա­րող էր եր­կա­րել, ե­թե չվերց­նեի Ա­բով­յա­նի «­Վերք Հա­յաս­տա­նին»…
Այն օ­րե­րը, որ ապ­րել է հա­յոց ազ­գը 18-19-րդ դա­րե­րում՝ թուր­քե­րի ու ղզլբաշ­նե­րի իշ­խա­նութ­յան ու վայ­րե­նի հա­լա­ծանք­նե­րի տակ, անն­կա­րագ­րե­լի է, և Չա­րեն­ցից ա­ռաջ ընկ­նե­լով, նա հայ ժո­ղովր­դին միա­բա­նութ­յան, ի­րար նկատ­մամբ բա­րե­հո­գի, սե­փա­կան ա­զա­տութ­յունն ու ան­կա­խութ­յու­նը պաշտ­պա­նե­լու, Հա­յոց Մեծ ազ­գի ժա­ռան­գութ­յա­նը տեր լի­նե­լու տո­ղեր է պատ­գա­մել: Փաս­տո­րեն, մենք ա­նուղ­ղե­լի ենք, մեր թվար­կութ­յան 387 թ. Հա­յաս­տա­նը ընդ­միշտ բա­ժան­վեց եր­կու խո­շոր տե­րութ­յուն­նե­րի միջև, ո­րի արդ­յուն­քում վեր­ջին­ներս էլ մաս-մաս վա­ճա­ռե­ցին այլ տե­րութ­յուն­նե­րի, ին­չը շա­րու­նակ­վեց անց­յալ դա­րի 20-ա­կան թվա­կան­նե­րից մինչև օրս: Լավ, այս­քան խե­լա­ցի, աշ­խար­հում մեծ ճա­նա­չում վա­յե­լող գիտ­նա­կան­ներ, ար­վես­տա­գետ­ներ, բժիշկ­ներ, գրող­ներ, պա­տե­րազ­մի մար­շալ­ներ տվող ազ­գը չկա­րո­ղա­ցա՞վ այս մի բուռ մնա­ցած տա­րած­քը գո­նե ան­խո­ցե­լի պա­հել: Ցա­վող ա­տա­մը միշտ հե­ռաց­նում են, ե­թե բուժ­ման են­թա­կա չէ: Ազ­գի ցա­վող ա­տա­մը կամ ա­տամ­նե­րը ին­չո՞ւ ժա­մա­նա­կին չեն հե­ռաց­վում, որ կո­րո­նա­վի­րու­սի նման ա­ղետ չդառ­նան, այս ի՞նչ շա­րու­նա­կա­կան նե­րո­ղա­մտութ­յուն է սե­փա­կան գենն ու եր­կի­րը ի­րենց շա­հե­րի հա­մար վտան­գի են­թար­կող ազ­գի տա­կան­քի նկատ­մամբ: Երկ­րորդ հա­մաշ­խար­հա­յին պա­տե­րազ­մի ըն­թաց­քում գեր­մա­նա­ցի­նե­րը գե­րի­նե­րի վրա փոր­ձար­կում­ներ կա­տա­րե­լիս նրանց օ­րեր շա­րու­նակ սո­ված էին պա­հում և խոտ էին լցնում նրանց ա­ռաջ, և գե­րի­նե­րը ստիպ­ված, բնազ­դին տրված՝ խոտ էին ու­տում… Հայ հա­սա­րա­կութ­յա­նը այս հո­գե­վի­ճա­կին հասց­նող­նե­րի, ազ­գի ու­նեց­ված­քը քա­մուն տվող­նե­րի, գոր­ծազր­կութ­յան հե­ղե­ղի մեջ՝ երկ­րի ե­րակ­նե­րը փակ պա­հե­լու, ար­տա­գաղ­թի դռնե­րը բաց ա­նող­նե­րի, սե­փա­կան երկ­րի վա­րե­լա­հո­ղե­րը ան­մար­դաբ­նակ տա­րածք­նե­րի վե­րա­ծող­նե­րի կեն­սագ­րութ­յան է­ջե­րը մինչև ե՞րբ են փակ մնա­լու: Եվ մա­մու­լում, ե­թե­րով, սոց­ցան­ցե­րում հռե­տո­րա­կան ե­լույթ­նե­րով հան­դես ե­կող­նե­րը ե՞րբ են ի­րենց դի­վա­նա­գի­տա­կան հմտութ­յուն­նե­րը միայն ազ­գա­յին ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նութ­յան հա­մար ծա­ռա­յեց­նե­լու, որ հա­յը երբ­ևի­ցե խնդրող ազգ չդառ­նա աշ­խար­հի դռնե­րին: Ա­մեն մե­կը յու­րո­վի «Ս­տամ­բու­լը ար­յան ծով դարձ­նող է», ցա­վոք, Ար­ցա­խը լավ կո­ղոպ­տե­լուց հե­տո, կրկին հանձն­վեց թուր­քին… Ի՜նչ ա­մոթ էր հա­յոց ազ­գի հե­րո­սա­կան ար­քա­նե­րի հա­մար, այս­պի­սի ժա­ռան­գութ­յուն նրանք եր­բեք չէին կան­խա­տե­սում…
Ժա­մա­նակ­նե­րը փոխ­վել են, ա­յո՛, սա­կայն չեն փոխ­վում ըն­չա­քաղց­նե­րը: Մով­սես Խո­րե­նա­ցին ա­սում էր. «ՄԻՆՉԵՎ Ե՞ՐԲ ԵՎ ՄԻՆՉԵՎ Ո՞ՒՐ…»։ Ամ­բա­րիշտ­ներն են պա­տե­րազմ­ներ հրահ­րում: Ա­յո՛, նրանք միշտ էլ կհրահ­րեն, իսկ որ­տե՞ղ է ազ­գի ա­ռողջ ու­ժը: Ե­րի­տա­սարդ գե­նը զո­հե­լով չէ, որ եր­կիր պի­տի պա­հել, ա­ռան­ձին-ա­ռան­ձին ճոխ սե­ղան­նե­րի շուրջ բա­ժակ­ներ վերց­նե­լով չէ, որ եր­կիր պի­տի պա­հել, դղյակ­ներ և պա­րիսպ­ներ կա­ռու­ցե­լով չէ, կա­զի­նո­նե­րով չէ… Երկ­րի հզո­րութ­յու­նը նրա տնտե­սա­կան զար­գաց­ման, նրա բա­նա­կի հզո­րութ­յան և ման­կած­նութ­յան բարձր տո­կո­սի ու դի­վա­նա­գի­տութ­յան մեջ է, ո­րի վրա պետք է բևե­ռել ողջ կա­ռա­վա­րող ու­ժե­րի այ­սօր­վա և վաղ­վա ծրագ­րե­րը՝ հա­նուն այս սքան­չե­լի ե­րի­տա­սար­դութ­յան, ո­րը վեր­ջա­պես պետք է ապ­րի իր ե­րա­զան­քի հայ­րե­նի­քում: