ՅՈՒՐԱՔԱՆՉՅՈՒՐԻՍ ՇԱՀԸ ՀԱՄԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՇԱՀԻ ՄԵՋ Է / ­Բա­կուր ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

­Սամ­վել ԿՈՍՅԱՆ – ­Հա­յաս­տա­նում  ա­պա­գա  ար­տա­հերթ ընտ­րութ­յուն­ներ են, ըստ ­Ձեզ, այդ ընտ­րութ­յուն­նե­րը ո՞ր պա­րա­գա­յում  են ի  զո­րու հաղ­թա­հա­րե­լու ներ­քա­ղա­քա­կան ճգնա­ժա­մը, և  որ  դեպ­քում է ձա­խո­ղու­մը հնա­րա­վոր:
­Բա­կուր ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ – Եր­կի­րը, հա­յութ­յու­նը բա­վա­կա­նին բարդ ի­րա­վի­ճա­կում է հայտն­վել: ­Լա­վա­գույն լու­ծու­մը 44-օր­յա պա­տե­րազ­մում եր­կի­րը  խայ­տա­ռակ ու ան­հիմն պար­տութ­յան հասց­րած գե­րա­գույն գլխա­վոր հրա­մա­նա­տար-վար­չա­պե­տի օր ա­ռաջ հրա­ժա­րա­կանն է: ­Սա­կայն նա դա չի ա­նե­լու, քա­նի որ իր ստո­րագ­րած պայ­ման­ներն ի՛ն­քը պետք է ի­րա­կա­նաց­նի:
Ինչ­պես եր­ևում է, ար­տա­հերթ ընտ­րութ­յուն­նե­րը կա­յա­նա­լու են: ­Ներ­քա­ղա­քա­կան ճգնա­ժա­մը կհաղ­թա­հար­վի, ե­թե վար­չա­պե­տը կամ նրա թի­մա­կից­նե­րից որ­ևէ մե­կը չղե­կա­վա­րի այն: Իմ­քայ­լա­կան­նե­րը կդի­մեն ա­մեն մի կեղ­ծի­քի, խա­բեութ­յան, որ­պես­զի մնան իշ­խա­նութ­յան ղե­կին: Իսկ դա կբե­րի երկ­րի վերջ­նա­կան կոր­ծան­ման:
­Մեր երկ­րի պատ­մութ­յու­նում նման ճգնա­ժա­մեր շատ են ե­ղել: ­Հենց ճա­կա­տա­մար­տում հաղ­թում ենք թշնա­մուն, հանգս­տա­նում ենք, ինք­ներս մեզ հա­մա­րում ան­պար­տե­լի, ու հա­ջորդ ճա­կա­տա­մար­տում պար­տութ­յու­նը ան­խու­սա­փե­լի է դառ­նում:
­Հա­յութ­յու­նը պետք է ուշ­քի գա, միա­վոր­վի նոր՝ ազ­գան­պաստ ու­ժի շուր­ջը: ­Սա է ներ­քին չար ու­ժե­րից եր­կի­րը  ա­զա­տագ­րե­լու գրա­վա­կա­նը:

Ս. Կ. – ­Լի­նե­լով «­Շու­շի» հիմ­նադրա­մի հիմ­նա­դիրն  ու նա­խա­գա­հը՝ փորձել  եք հնա­րա­վո­րինս  նպաս­տել ­Շու­շիի սո­ցիալ-տնտե­սա­կան, մշա­կու­թա­յին խնդիր­նե­րի  լուծ­մա­նը: ­Շու­շիի կա­պի­տուլ­յա­ցիա­յից հե­տո  արդ­յոք հիմ­նադ­րա­մը շա­րու­նա­կե­լո՞ւ  է գոր­ծել և ի՞նչ ծրագ­րով:
Բ. Կ. – «­Շու­շի» բա­րե­գոր­ծա­կան հիմ­նադ­րա­մը ստեղծ­վել է 2000 թվա­կա­նին: ­Շու­շի բեր­դա­քա­ղա­քում նախ ի­րա­կա­նաց­րել ենք սա­րա­հար­թի հու­շար­ձան­նե­րի հաշ­վա­ռում: Ինձ օգ­նել են հիմ­նադ­րա­մի գոր­ծա­դիր տնօ­րեն Ս­ևակ Արծ­րու­նին, հնա­գետ ­Համ­լետ ­Պետ­րոս­յա­նը, ­Շու­շիի թան­գա­րա­նի տնօ­րեն   Ա­շոտ ­Հա­րութ­յուն­յա­նը: ­Հաշ­վա­ռել ենք 520 հու­շար­ձան, նկա­րա­հա­նել ենք, կազ­մել ալ­բոմ, եր­կու օ­րի­նակ հանձ­նել Ար­ցա­խի ­Հան­րա­պե­տութ­յա­նը: ­Ցա­վոք, այդ օ­րի­նակ­նե­րը չեն պահ­պան­վել: ­Հիմ­նադ­րա­մը ձեռ­նար­կեց այդ հու­շար­ձան­նե­րի չա­փագր­ման դժվա­րին գոր­ծը,  ո­րի ի­րա­կա­նաց­մա­նը  օգ­նեց ճար­տա­րա­պետ, ­Շու­շիի նվիր­յալ ­Սար­հատ ­Պետ­րոս­յա­նը: ­Բեր­դա­քա­ղաք ե­կան ­Ճար­տա­րա­պե­տա­կան հա­մալ­սա­րա­նի 30 ու­սա­նող­ներ, ո­րոնք էլ ա­մառ­վա ար­ձա­կուրդ­նե­րին ի­րա­կա­նաց­րին այդ աշ­խա­տան­քը: ­Կազ­մել ենք բեր­դա­քա­ղա­քի ման­րա­կրկիտ քար­տե­զը: ­Չա­փագ­րութ­յուն­նե­րը թվայ­նաց­վել են: Ե­թե հնա­րա­վո­րութ­յուն ստեղծ­վեր, սի­րով կհրա­տա­րա­կեի դրանք:
­Հիմ­նադ­րա­մը փոր­ձեց ­Շու­շիում  բեր­դա­քա­ղա­քի վե­րա­կանգն­ման մի­ջազ­գա­յին գի­տա­ժո­ղով կազ­մա­կեր­պել, որ­տեղ կքննարկ­վեին վե­րա­կա­ռուց­ման նա­խագ­ծե­րը, այդ­պես, նպա­տակ ու­նե­նա­լով, աշ­խար­հի ճար­տա­րա­պե­տա­կան մտքին ա­ռա­ջար­կել ­Շու­շիի խնդի­րը:  ­Շու­շիի զար­գաց­ման նոր ճա­նա­պարհ ա­ռա­ջար­կե­ցինք: ­Նա­խագ­ծով պետք է վե­րա­կանգն­վեին Ա­դամ­յան փոք­րիկ փո­ղո­ցի հին շի­նութ­յուն­նե­րը: Ա­մեն մի շենք ա­ռա­ջարկ­վե­լու էր որ­ևէ շա­հագր­գիռ գոր­ծա­րա­րի, ո­րը՝ վե­րա­կանգ­նու­մից հե­տո, շի­նութ­յան սե­փա­կա­նաշ­նորհ­ման ի­րա­վունք էր ստա­նում, մի պայ­մա­նով, որ ներդ­նի ա­ռա­ջարկ­վող ծրագ­րով նա­խա­տես­ված իր բիզ­նե­սը: Այդ փո­ղո­ցից հե­տո պետք է անց­նեինք հա­ջորդ փո­ղո­ցի վե­րա­կանգն­մա­նը: Այս ծրա­գիրն էլ չի­րա­կա­նա­ցավ՝ իշ­խա­նութ­յուն­նե­րում հա­մա­պա­տաս­խան մաս­նա­գետ­նե­րի բա­ցա­կա­յութ­յան պատ­ճա­ռով:
2016 թ. դի­մե­ցի Ար­ցա­խի նա­խա­գա­հին՝ խնդրե­լով աշ­խա­տան­քի պայ­ման ստեղ­ծել ինձ հա­մար: ­Նա­խա­գահ ­Բա­կո ­Սա­հակ­յանն ա­ռա­ջար­կեց ժա­մա­նա­կա­վո­րա­պես աշ­խա­տել Մ­շա­կույ­թի նա­խա­րա­րութ­յու­նում: ­Շու­շիի մի ինք­նա­շեն տան կի­սան­կու­ղում սեն­յակ վար­ձե­ցի և ­գոր­ծի ան­ցա: ­Հինգ ամ­սում կազ­մե­ցի բեր­դա­քա­ղա­քի զբո­սաշր­ջա­յին եր­թու­ղի­նե­րը, ման­րազ­նին քար­տե­զը, ­Շու­շիի հան­րա­հայտ մարդ­կանց հայ­րա­կան 68 տնե­րի ցու­ցա­կը,  այդ տնե­րի մոտ տե­ղադր­վե­լիք ցու­ցա­նակ­նե­րի տեքս­տե­րը, նաև կազ­մե­ցի զբո­սաշր­ջիկ­նե­րի հա­մար բուկ­լե­տի նա­խա­գիծ: ­Հինգ ա­միս հե­տո աշ­խա­տան­քի այլ ա­ռա­ջար­կութ­յուն չստա­ցա, իսկ կազ­մած նա­խա­գի­ծը այդ­պես էլ կյան­քի չկոչ­վեց:
­Վեր­ջին  չորս տա­րի­նե­րին հիմ­նադրա­մը մաս­նակ­ցում էր ՀՀ ԳԱԱ ­Հա­յա­գի­տա­կան ու­սում­նա­սի­րութ­յուն­նե­րի հիմ­նադ­րա­մի մի­ջոց­նե­րով ա­զա­տագր­ված տա­րածք­նե­րում Հ­նա­գի­տութ­յան ինս­տի­տու­տի նո­րա­հայտ ամ­րոց­նե­րի հե­տա­զո­տա­կան աշ­խա­տանք­նե­րին: ­Հիմ­նադ­րա­մը կազ­մա­կեր­պել էր հա­մա­պա­տաս­խան ցու­ցադ­րութ­յուն­ներ Ս­տե­փա­նա­կեր­տում և ՀՀ Ազ­գա­յին ժո­ղո­վում, ա­պա­ցու­ցե­լով, որ այդ տա­րածք­նե­րը ի սկզբա­նե հայ­կա­կան են, ու անհ­րա­ժեշտ է տեր կանգ­նել:
­Քա­նի որ ­Հա­յոց միակ կեն­դա­նի ու գոր­ծող բեր­դա­քա­ղա­քը  հանձն­վեց թշնա­մուն, հիմ­նադ­րա­մին մնում է քա­ղա­քա­կան հայ­տա­րա­րութ­յուն­ներ ա­նել, ար­դա­րութ­յան վե­րա­կանգն­ման պա­հան­ջով նա­մակ­ներ ուղ­ղել աշ­խար­հի հզո­րա­գույն երկր­նե­րին: ­Հիմ­նադ­րա­մի հրա­տա­րակ­չութ­յու­նը լույս է ըն­ծա­յել Ար­ցա­խի պատ­մութ­յան հետ կապ­ված գրքեր, հրա­պա­րա­կա­խո­սա­կան ու հե­տա­զո­տա­կան, ինչ­պես և­ ար­ձակ գրա­կա­նութ­յուն: ­Բա­ցի այդ, հիմ­նադ­րա­մը ստեղ­ծել է վա­վե­րագ­րա­կան ու խա­ղար­կա­յին ֆիլ­մե­րի «BaVaArt Studio»  կի­նոս­տու­դիան, ո­րի ա­ռաջ­նա­հերթ խնդիր­նե­րից է ստեղ­ծել 30 ֆիլ­մե­րից ֆիլ­մա­շար Ար­ցա­խի ե­րեք­հա­զա­րամ­յա պատ­մութ­յան վե­րա­բեր­յալ: Այս խնդրում հիմ­նադ­րա­մը, բնա­կա­նա­բար, ֆի­նան­սա­կան ա­ջակ­ցութ­յան կա­րիք կու­նե­նա:
Ս. Կ. – Ի՞նչ նպա­տակ էր հե­տա­պնդում  ՌԴ նա­խա­գահ Վ­լա­դի­միր ­Պու­տի­նին հաս­ցեագր­ված ­Ձեր նա­մա­կը: ­Հա­վա­տո՞ւմ  էիք, որ հայ գրո­ղի ձայ­նը կա­րող  էր  ար­ձա­գանք գտնել ռուս-թուր­քա­կան հա­մա­ձայ­նութ­յուն­նե­րի լա­բի­րին­թում:
Բ. Կ. – ­Քա­նի որ ՌԴ նա­խա­գահ Վ­լա­դի­միր ­Պու­տի­նը հայ­տա­րա­րել էր, թե ­Լեռ­նա­յին ­Ղա­րա­բա­ղը Ադր­բե­ջա­նի տա­րածք է, մտա­ծե­ցի, որ վատ չէր լի­նի նրան հի­շեց­նել ­Պետ­րոս ­Մե­ծի հրա­մա­նա­գի­րը՝ ­Պարս­կաս­տա­նից գրա­ված ­Կասպ­յան ար­ևել­յան ա­փի տա­րածք­նե­րը՝ ­Դեր­բեն­տից մինչև ­Ռեշտ, բնա­կեց­նել Ար­ցա­խի հա­յե­րով՝ այն­տեղ, ­Ռու­սաս­տա­նի հո­վա­նու ներ­քո, ­Հայ­կա­կան թա­գա­վո­րութ­յուն հիմ­նե­լու նպա­տա­կով: Այդ տա­րածք­նե­րի նա­հան­գա­պետ­նե­րին ուղղ­ված ­Պետ­րոս ­Մե­ծի հրա­հանգ­նե­րում ոչ մի խոսք ան­գամ չկա ադր­բե­ջան­ցի­նե­րի, թա­թար­նե­րի կամ թուր­քե­րի մա­սին: Այս ի­մաս­տով, ՌԴ նա­խա­գա­հը դա­վա­ճա­նում է ­Պետ­րոս ­Մե­ծի սկզբունք­նե­րին: ­Հի­շեց­նեմ, որ ­Ռու­սա­կան մեծ ինք­նա­կա­լը հա­տուկ դես­պան էր նշա­նա­կել ­Հա­յոց Սղ­նախ­ներ ռազ­մա­կա­նաց­ված պե­տութ­յու­նում, ո­րի մա­սին մո­ռա­ցել են մե­րօր­յա պատ­մա­բան­նե­րը: ­Վեր­ջերս Ար­ցա­խի ներ­կա ի­րա­վի­ճա­կի մա­սին ­Շու­շի հիմ­նադ­րա­մը հայ­տա­րա­րութ­յուն տա­րա­ծեց՝ ուղղ­ված ­Մինս­կի խմբի հա­մա­նա­խա­գահ երկր­նե­րի նա­խա­գահ­ներ ­Մակ­րո­նին, ­Պու­տի­նին ու ­Բայ­դե­նին: «The California Courier» թեր­թի գլխա­վոր խմբա­գիր ­Սա­սուն ­Հա­րութ­յուն­յա­նը, հայ­տա­րա­րութ­յու­նը տպագ­րե­լուց ա­ռաջ, ինձ զգու­շաց­րեց, որ հա­զիվ թե ­Բայ­դե­նին հե­տաքրք­րի այդ հար­ցը: ­Պա­տաս­խա­նե­ցի, որ նման գրութ­յուն­նե­րը ա­ռա­ջին հեր­թին նպա­տակ ու­նեն մի­ջազ­գա­յին հան­րութ­յան կար­ծի­քին մեր ճշմար­տութ­յու­նը մա­տու­ցել, իսկ ե­թե նա­խա­գահ­նե­րի աշ­խա­տա­կից­նե­րին հաս­նի՝  գոհ կլի­նեմ: Ես ա­ռաջ­նա­հերթ ու կար­ևոր եմ հա­մա­րում այս կամ այն հար­ցե­րում ներ­քին ու ար­տա­քին հա­սա­րա­կա­կան կար­ծի­քի վրա նե­րազդ­ման գոր­ծը, ուս­տի և ­շուրջ ե­րե­սուն տա­րի այս գոր­ծին եմ նվիր­ված, չնա­յած իշ­խա­նութ­յուն­նե­րի հա­մար դա դա­տարկ ու ա­նի­մաստ գործ է, ին­չի  սրդյունքն ար­դեն առ­կա է: ­Մենք լռում ենք, իսկ թշնա­մին գոր­ծում է:

Ս. Կ. – ­Ձեր հրա­պա­րա­կա­խո­սա­կան նյու­թե­րին, ար­ձակ գոր­ծե­րին  զու­գա­հեռ, բազ­մա­թիվ վա­վե­րագ­րա­կան  ֆիլ­մե­րի հե­ղի­նակ  եք, միա­ժա­մա­նակ ան­հա­տա­կան ցու­ցադ­րում­նե­րով հանրութ­յանն եք ներ­կա­յա­ցել  լու­սա­նկար­չա­կան և ­գե­ղան­կար­չա­կան   աշ­խա­տանք­նե­րով:  Ար­ցախ­յան վեր­ջին պա­տե­րազ­մը որ­քա­նո՞վ է ­Ձեր ներ­սում  դժգու­նել կամ հա­կա­ռա­կը՝ ակ­տի­վաց­րել    ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան   ե­ռան­դը:
Բ. Կ. – Սկ­սեմ նրա­նից,  որ  ռուս-թուր­քա­կան հա­մա­ձայ­նագ­րե­րում քիչ դեր չու­նի  վար­չա­պե­տը, այ­լա­պես դրանք այդ­քան դե­րա­կա­տա­րում չէին ու­նե­նա: Ի­րա­կա­նութ­յան բա­ցա­հայտ­ման գոր­ծում կար­ևոր խոսք պետք է ա­սեն Գ­րող­նե­րի միութ­յու­նը, մյուս ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան միութ­յուն­նե­րը: 90-ա­կան­նե­րին ես նման մի նա­մակ էի կազ­մա­կեր­պել բո­լոր ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան միութ­յուն­նե­րի մաս­նակ­ցութ­յամբ: ­Հի­շում եմ, ա­մեն ժամ Օս­կան­յա­նը շտա­պեց­նում էր՝ ի՞նչ ե­ղավ նա­մա­կը: ­Կար­ևո­րութ­յուն ու­նի մեր ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յուն­նե­րի տա­րա­ծու­մը: «Ար­ցա­խի խնդրի տա­սը ար­մատ­նե­րը»  վեր­նա­գրով անգ­լե­րեն գրքույ­կը ա­ռա­ջար­կե­ցի ՀՀ արտ­գործ­նա­խա­րա­րութ­յա­նը՝ հա­մա­պա­տաս­խան ատ­յան­նե­րում տա­րա­ծե­լու հա­մար, մեր­ժե­ցին, ի­րենք նման գոր­ծե­րով չեն զբաղ­վում: Այդ­պես մերժ­վեց «­Սում­գա­յիթ­յան օ­րա­գիր» (անգ­լե­րեն), «­Մար­գու­շա­վան-­Մա­րա­ղա» (ռու­սե­րեն)  գրքե­րը, ո­րոնք կփա­կեին ­Բաք­վի ու Ան­կա­րա­յի կեղ­ծա­րա­րութ­յուն­նե­րը: ­Կար­ծում եմ, որ հա­մա­կարգ պետք է գոր­ծի, որ­պես­զի իշ­խա­նա­կան մի­ջա­կութ­յուն­նե­րը հնա­րա­վո­րութ­յուն չու­նե­նան  խան­գա­րե­լու մեր ա­ռա­ջըն­թա­ցին:
ՄԽ հա­մա­նա­խա­գահ երկր­նե­րի նա­խա­գահ­նե­րի ա­ռաջ­նորդ­նե­րին ուղղ­ված խոս­քով հի­շեց­նում եմ, որ ի­րենց հա­մա­տեղ շատ հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րում քա­նիցս մեր­ժել են ու­ժի մի­ջո­ցով որ­ևէ հար­ցի լու­ծու­մը: ­Բայց, փաս­տո­րեն, նրանք նպաս­տե­ցին ­Թուր­քիա­յին ու Ադր­բե­ջա­նին հենց ուխ­տադ­րուժ հար­ձա­կու­մով գրա­վել Ար­ցա­խի ¾ տա­րած­քը: Ուս­տի և­ ա­ռա­ջար­կում եմ ի­րենց իսկ միջ­նոր­դութ­յամբ ա­ռա­ջին հեր­թին նվա­ճող­նե­րից ա­զա­տել ԼՂԻՄ-ի ողջ տա­րած­քը: Ան­շուշտ, նրանք դա չեն ա­նե­լու: ­Սա­կայն քա­ղա­քա­կիրթ աշ­խար­հը պետք է ի­մա­նա այդ մա­սին: Ա­ռանց ու­ժեղ ­Հա­յաս­տա­նի անհ­նար է Ար­ցա­խում որ­ևէ հարց լու­ծել: ­Մեր գլխա­վոր թե­րութ­յու­նը մեր հան­րութ­յան մտա­ծե­լա­կերպն է: Այն պե­տա­կա­նա­մետ չէ: Երբ ես ա­ռա­ջար­կում եմ «­Յու­րա­քանչ­յու­րիս շա­հը հա­մընդ­հա­նուր շա­հի մեջ է» կար­գա­խոս-գա­ղա­փա­րա­խո­սութ­յու­նը, այ­սինքն՝ փրկութ­յու­նը ու­ժեղ պե­տութ­յան ստեղ­ծումն է, ոչ ոք լուրջ չի ըն­դու­նում: Իսկ ա­մե­նի հիմ­քը մշա­կույթն է, գրա­կա­նութ­յու­նը: ­Հենց սե­փա­կան մշա­կույ­թից, գրա­կա­նութ­յու­նից կտրվա­ծութ­յունն էլ հան­գեց­րեց երկ­րի բա­րո­յա­հոգ­ևոր անկ­մա­նը, ա­պա և կո­ռուպ­ցիա­յի ար­մա­տա­կալ­մա­նը, ո­րի հետ­ևանքն էլ բո­լոր ո­լորտ­նե­րում՝ կրթութ­յուն, տնտե­սութ­յուն, ա­ռող­ջա­պա­հութ­յուն, մշա­կույթ, ճգնա­ժամն է, ինչ­պես և՝ դա­ժան պար­տութ­յու­նը պա­տե­րազ­մում: ­Միա­ժա­մա­նակ ա­սեմ, որ այս պար­տութ­յան հետ­ևան­քով ոչ թե ա­պա­տիա­յի մեջ եմ, այլ ա­վե­լի ին­տեն­սիվ եմ աշ­խա­տում: ­Հի­մա գրում եմ ար­ցախ­յան ա­զա­տագ­րա­կան պայ­քա­րի պատ­մութ­յու­նը՝ օ­րագրի տես­քով: Եր­ևի եր­կու կամ ե­րեք հա­տո­րով:

Գրեք մեկնաբանություն

Ձեր էլ․փոստի հասցեն չի հրապարակվելու։ Պարտադիր դաշտերը նշված են * -ով։