ՁՄԵՌԱՅԻՆ ԿԻՆԸ / Լ­ևոն ՇԱՀՆՈՒՐ

Օ, մեծն ­Բուդ­դա,
­Գա­րու­նը տա­րավ
­Նե­րա պատ­կե­րը
­Բա­լե­նու ճյու­ղե­րից։
­Տո­շի­նա­րի ­Հա­նա­կի

Այ­գա­բա­ցին ան­ցավ իր ա­մե­նօր­յա ծե­սին. պա­տու­հա­նա­գո­գին դրված հա­ցի կի­սա­չոր խմո­րագն­դե­րից մե­կը վերց­րեց, բռի մեջ փշրեց ու նե­տեց դուրս. ճնճղուկ­նե­րը խմբով ծած­կե­ցին ու սկսե­ցին կտցել: ­Նա քա­րա­նում էր երկ­րորդ հար­կի պատշ­գամ­բում, ո­րով­հետև իր շար­ժում­նե­րից կեն­դա­նի­նե­րը խրտնում էին. հենց ձեռ­քը մեկ­նում էր, որ մշրի՝ թռչուն­նե­րը միա­հա­մուռ փախ­չում էին մո­տա­կա բա­լե­նու ճյու­ղե­րին: ­Հե­տո ա­մե­նա­հա­մար­ձակ­նե­րը հատ-հատ վե­րա­դառ­նում էին, ու նրանց հետ­ևում էին խմբե­րը:
Ն­րանք չեն վստա­հում ինձ,- մտա­ծեց ­Տո­շի­նա­րին:
…­Չորս տա­րի ա­ռաջ ծնող­նե­րին հայ­տա­րա­րեց, որ ինքն այլևս նախ­կի­նը չէ (վստահ էր՝ դրա­նում նրանք հա­մոզ­վել էին), ապ­րե­լու է ա­ռանձ­նութ­յան և ­մե­նութ­յան մեջ, քան­զի ի­րեն հա­մա­րում է հի­կի­կո­մո­րի­նե­րին բախ­տա­կից:
Իր մե­նութ­յան ա­ռա­ջին ա­միս­նե­րին բա­ցա­հայ­տեց թռչուն­նե­րին կե­րակ­րե­լու կեր­պը, բայց ե­րե­խա­յի պես նեղսր­տում և ­վի­րա­վոր­վում էր նրանց վախ­վո­րած պահ­ված­քից:
­Ժա­մա­նա­կի հետ հա­մա­կերպ­վեց. ի­րեն վստա­հե­լու ոչ մի հիմք չու­նեին, չէ՞ որ ան­ցորդ­նե­րից մե­կը մու­րաց­կա­նին ո­ղոր­մութ­յուն տա­լով ա­րագ հե­ռա­նում է, ե­թե մո­տե­նում ու ցան­կա­նում է խոս­քի բռնվել, շատ դեպ­քե­րում մու­րաց­կա­նը վի­րա­վոր­վում և­ ան­գամ կոպ­տում է. ինչ­պես կեն­դա­նի­նե­րը չեն վստա­հում իր կտրուկ շար­ժում­նե­րին, այն­պես էլ մու­րաց­կա­նը՝ մարդ­կանց բա­ռին:
­Նա մշրում էր խմո­րագն­դիկն ու մտա­ծում, որ ին­քը ­Բարձր­յա­լին վստա­հում է, բայց քիչ է խո­սում Ն­րա հետ. ե­թե մի օր ­Նա պա­տաս­խա­նի ինձ, ես չեմ վստա­հի ձայ­նին. ա­հից սրտա­ճաք կլի­նեմ ու կնե­ղա­նամ…
­Միտ­քը զվար­ճա­լի թվաց, վեր­ջա­պես նե­տեց փշրտու­քը, որն ար­դեն լցվել էր մաշ­կա­ճեղ­քե­րում: ­Ձեռ­քե­րը մաք­րե­լու հա­մար զար­կեց ի­րար, ո­րոնք ապ­տա­կի ձայն հա­նե­ցին. ա­տե­լի այդ հնչյու­նը ինք­նամ­փոփ­վե­լու ա­ռա­ջին կա­պանքն էր սրտին դրել, գու­ցե դրա­նից ա­ռաջ ու­րիշ­նե­րը նույն­պես ե­ղել էին, սա­կայն չէին պահ­պան­վել հի­շո­ղութ­յու­նում:
­Նա յու­րա­քանչ­յուր հնչյու­նի ա­կանջ էր դնում, ձգտում վեր­լու­ծել դրա նշա­նա­կութ­յու­նը, հատ­կա­պես ու­շա­դիր էր այն հնչյուն­նե­րի նկատ­մամբ, ո­րոնք լսում, բայց չէր տես­նում:
Այս սո­վո­րութ­յա­նը են­թարկ­վեց մո­տա­վո­րա­պես վեց տա­րե­կա­նում, երբ կող­քի սեն­յա­կից ե­կող ապ­տա­կի շա­ռաչն ի­րեն ցնցեց, հետ­ևեց մոր թաքց­րած հեծկլ­տո­ցը, նաև հոր խռպոտ ու ցած­րա­ձայն հո­խոր­տան­քը:
­Տո­շի­նա­րին գի­շեր­ներն արթ­նա­նում ու լսում էր թա­փա­ռող շնե­րի հա­չոց-ոռ­նոց­նե­րը, գզվռտոցն ու եր­բեմն նրան­ցից մե­կի վայ­նա­սու­նը, որն ինչ­պես սկսվում, այն­պես էլ կտրուկ դա­դա­րում էր: Այդ պա­հե­րին նա պատ­կե­րաց­նում էր, ա­վե­լի ճիշտ՝ հո­րի­նում էր կա­տար­վե­լի­քը. ոհ­մակ­նե­րի պայ­քար, վի­րա­վոր շուն, վեր­ջի­նիս վայ­նա­սու­նը կտրվել է, քա­նի որ նրան հո­շո­տում էին ինչ-որ մե­կի պա­տու­հա­նի տակ՝ ­Մու­սա­սի­նո քա­ղա­քում:
Իր ներ­սի փո­փո­խութ­յու­նը ապ­րեց պա­տա­նութ­յան տա­րի­նե­րին՝ ­Հա­նա­մի տո­նին, երբ ծաղկ­ման շար­ժու­մը հա­սել էր ի­րենց քա­ղաքն, ու սա­կու­րա­յի ծաղ­կուն­քին նվիր­ված տո­նա­կա­տա­րութ­յուն­նե­րի ու­րախ ա­լիք էր բարձ­րաց­րել: Ա­մեն տա­րի մար­տին տե­սել էր սա­կու­րա­յի ծա­ղիկ­նե­րը, բայց այդ գար­նա­նը եր­կու տա­րան­ջա­տում էր հաս­կա­նա­լու. նա­յել մի բա­նի, սա­կայն չմար­սել ու աչ­քի ոսպն­յակ­նե­րից խորք չտա­նել, մյուս դեպ­քում՝ նկա­տել, պատ­կե­րը ներ­սում զգալ ու ամ­բողջ հոգ­ևոր աշ­խար­հով հրճվել. ու­նե­ցած ապ­րու­մը խնա­մել և հաս­նել զմայ­լան­քի աս­տի­ճա­նին:
­Տո­շի­նա­րին տրվել էր զմայ­լան­քին: ­Հետ­ևող օ­րե­րում սա­կա­վա­թիվ ծա­նոթ­նե­րի հետ ան­դա­դար դրա­նից էր խո­սում, կար­ծես այն­պի­սի հրաշ­քի էր ա­կա­նա­տես, որ դժվար թե ի­րեն հա­վա­տան, և ս­տիպ­ված էր իր ապ­րու­մը ման­րա­մաս­նութ­յամբ նկա­րագ­րել:
Իր հա­սա­կա­կից­նե­րից շատ ա­վե­լի վաղ էր հա­սու­նա­ցել: Նր­բո­րեն հա­մե­մա­տութ­յուն­ներ էր ընտ­րում սրտի զմայլ­քը ար­տա­բե­րե­լու հա­մար: ­Մի ան­գամ, երբ կրկին ըն­կել էր բնութ­յա­նը երկր­պա­գե­լու նկա­րագ­րութ­յուն­նե­րի մեջ, ա­վագ դպրո­ցի դա­սըն­կեր­նե­րից Ա­կի­րա ­Տա­նա­բեն, ո­րին իր մտե­րիմն էր հա­մա­րում, ա­սաց.
– Այն­քան նուրբ ես խո­սում, որ չեմ զար­մա­նա, ե­թե պարզ­վի՝ ա­զատ ժա­մե­րիդ շյու­ղե­րով տաք գուլ­պա­ներ ես գոր­ծում, մրսկա­նի պես, ու դա կա­նա­ցի գործ է, ին­չը քեզ դուր է գա­լիս: Ի­կե­բա­նա­յի՜ մրցույ­թին մաս­նակ­ցի՛ր,- ոգ­ևոր­ված աղ­ջիկ­նե­րի խնդմնդո­ցից՝ բա­ցա­կան­չեց Ա­կի­րան և ­միա­նա­լով ծի­ծա­ղող­նե­րի խմբին՝ հե­ռա­ցավ:
­Տո­շի­նա­րին ա­մո­թից կարմ­րել էր, դա­վա­ճա­նութ­յան համն այդ­քան մո­տի­կից չէր զգա­ցել, ձեռ­քե­րը բռունցք­վել էին, հան­կարծ շնչա­ռութ­յուն լսեց, ա­րագ շրջվեց և ­տե­սավ ի­րե­նից եր­կու դա­սա­րան փոքր ­Սե­ցու­կո­յին, նե ժպտա­լով ցույց տվեց ցան­կա­պա­տի մոտ բարձ­րա­ցող բա­լե­նին, եր­կու­սով լուռ քայ­լե­ցին դե­պի ծա­ռը: Ին­քը ար­տաք­նա­պես զայ­րա­ցած էր, բայց մի ան­հաղ­թա­հա­րե­լի մղու­մով հետ­ևեց աղջ­նա­կին, իսկ ներ­սում շա­րու­նա­կում էր սա­կու­րան ծաղ­կել:
…Ի­րեն չեն հաս­կա­նա­լու. ապ­տա­կի շա­ռա­չա­ձայ­նից հե­տո սա երկ­րորդ մի­ջա­դեպն էր, որն ա­վե­լի հաս­տաց­րեց դրսից զա­տող իր կեղևն, ու զգաց, որ ան­հայտ ու­ժը մե­նութ­յան պա­րա­նը գցել է պա­րա­նոցն ու քա­շում է հո­գու խոր­քե­րը:
­Հա­սա­րա­կութ­յու­նից ան­ջատ­վե­լու և ­մե­նութ­յա­նը ծա­ռա­յե­լու մյուս կա­պան­քը հնչյուն­նե­րը ունկնդ­րե­լու իր ու­նա­կութ­յան հետ էր պայ­մա­նա­վոր­ված: Սկզ­բում ապ­տա­կի ձայ­նից հու­սա­հա­տութ­յան ա­լիք ար­տադր­վեց, այ­նու­հետև՝ զզվան­քի: Իր լսո­ղութ­յունն այն­քան զգա­յուն էր, որ նույ­նիսկ առ­նում էր դի­մա­ցը կանգ­նած մար­դու օր­գա­նիզ­մի կեն­սա­կան աշ­խա­տան­քից ե­կող ձայ­նա­յին ա­լիք­նե­րը. կո­կոր­դով անց­նող ջրի կլկլո­ցը, ստա­մոք­սում մարս­վող սննդից գռգռո­ցը… ­Սա սրտխառ­նոց էր ա­ռա­ջաց­նում և ­հա­վա­քույթ­նե­րից փախ­չե­լու մղում. ա­սես նրան ար­գել­ված էր մարդ­կանց եր­կու քայ­լից ա­վե­լի մոտ գտնվե­լը:
­Դեռ ա­վագ դպրո­ցում ու­սա­նե­լու տա­րի­նե­րին ձեռ­նար­կեց իր տե­սութ­յան շա­րադ­րան­քը. ա­րա­գըն­թաց աշ­խարհ, որ­տեղ մար­դիկ չեն նկա­տում ի­րենց շուր­ջը, սպա­ռո­ղա­կան շու­կան պող­պատ­յա անկ­յու­նակ­նե­րով երկ­րա­չա­փա­կան մո­դե­լի հիմ­նակ­մախք է անց­կաց­նում մար­դու չորս կողմն ու անց­նում նրա հյու­թե­րը քա­մե­լուն: Ե­ռանկ­յու­նի, քա­ռա­կու­սի, շրջա­նաձև, դա ար­դեն կախ­ված է տվյալ մար­դու աշ­խար­հագրա­կան ո­րո­շա­կի նրբութ­յուն­նե­րից, ե­թե նա շրջան է գծե­լու և կր­կին վե­րա­դառ­նա­լու է տուն, ու­րեմն այդ շրջա­նը պետք է պահ­պա­նի շու­կա­յի կա­նոն­նե­րը, իսկ հիմ­նակ­մախ­քից դուրս այլ մաս­նիկ­ներ չպա­րու­նա­կի, որ­պես­զի հնար չու­նե­նա թա­փան­ցե­լու իր հո­գու խորքն ու նոր աշ­խարհ­ներ բա­ցա­հայ­տի:
­Մար­դիկ կորց­րել են բա­ռի նկատ­մամբ ակ­նա­ծան­քը, այ­սինքն՝ ի­րենք նյու­թից են դե­պի բա­ռը գա­լիս, հետզ­հե­տե միայն նյութն են տես­նե­լու, իսկ դրան ստեղ­ծած բա­ռը չի­մա­նան… ու սրանց հեշտ է վե­րահս­կե­լը, այ­սինքն՝ մարդ­կանց ներ­սից հա­նե­լու են հո­րի­նե­լու ջի­ղը։
­Հատ­կա­պես նոր ժա­մա­նակ­նե­րին պատ­կա­նող շտա­պող մար­դը միօ­րի­նակ տե­սո­ղութ­յուն է ձեռք բե­րել (սկզբում կա­ռա­վար­ման հա­մա­կար­գից նե­րարկ­վե­լով, այ­նու­հետև՝ սերն­դե­սե­րունդ ձեռք­բե­րո­վի), տեխ­նոկ­րատ մար­դը ա­միս­նե­րով, նույ­նիսկ տա­րի­նե­րով երկն­քին չի նա­յել, ո­րով­հետև իր տե­սո­ղութ­յու­նը հա­մա­կերպ­վել և ­կարծ­րա­ցել է ի­րեն տրված քա­ռա­կու­սի միա­վո­րին. ու­ղիղ առջ­ևը, այդ ու­ղիղն էլ իր հեր­թին ոչ մի «ա­վե­լորդ» հե­ռա­վո­րութ­յուն կամ «կողմ­նա­կի» բան չի ըն­կա­լում, պար­զա­պես չի ըն­դու­նում. ­Տո­շի­նա­րին հա­մոզ­ված էր, ե­թե մար­դը դրա­նից դուրս հա­յացք նե­տի, հնա­րա­վոր է, ա­նակն­կա­լի գա, խու­ճա­պի մատն­վի. ինք­նաս­պա­նութ­յուն գոր­ծի:
Իսկ ին­քը դի­մա­ցավ և ար­ժա­նա­ցավ բնութ­յան օրհ­նութ­յա­նը…

***
­Տո­շի­նա­րին, փակ­վե­լով 23 քա­ռա­կու­սի տրա­մագ­ծով բնա­կա­րա­նում, ա­վան­դութ­յուն­ներ էր ու­սում­նա­սի­րում, սա միտ­քը ար­թուն էր պա­հում, բայց ա­մե­նա­կար­ևո­րը՝ օգ­նե­լու էր իր ե­րա­զած ե­րեք բա­ռե­րը հայտ­նա­բե­րե­լուն:
­Յու­րա­քանչ­յուր հի­կի­կո­մո­րի պար­տա­վոր է մահ­վա­նից ա­ռաջ ե­րեք բառ թող­նե­լու ա­վե­լի ե­րի­տա­սար­դին, ով նոր է ոտք դրել վայ­րէջ­քի կա­ծա­նին: Այդ մի քա­նի բա­ռը, ո­րոնք վե­րածն­վե­լուց ա­ռաջ ա­վան­դում էին փոր­ձա­ռու (ե­թե այս բնո­րո­շու­մը հա­մա­հունչ է) հի­կի­կո­մո­րի­նե­րը՝ յու­րա­հա­տուկ նշան­ներ էին. մե­նութ­յա­նը ծա­ռա­յող հետ­նորդ­նե­րը դրանք օգ­տա­գոր­ծում էին որ­պես բա­նա­լի­ներ նախ­կի­նի մտա­վոր գաղտ­նիք­նե­րը բա­ցա­հայ­տե­լու հա­մար: Ե­ռա­միտ բա­ռե­րով եր­բեմն ստաց­վում էր ման­րա­մաս­նութ­յամբ վե­րար­տադ­րել մյու­սի մտքերն ու ան­գամ ապ­րած տե­ղան­քի ի­րե­րը և­ են­թադ­րել նրա պա­տու­հա­նից բաց­վող տե­սա­րանն ու պաշ­տա­մուն­քա­յին ծա­ռա­տե­սա­կը, ո­րով­հետև ցան­կա­ցած հի­կի­կո­մո­րի տուն էր վար­ձում որ­ևէ ծա­ռի նա­յող դիր­քից: ­Հա­մե­նայն­դեպս, ­Տո­շի­նա­րին լսել էր այդ մա­սին դեռ պա­տա­նութ­յան տա­րի­նե­րից, գու­ցե դրանք լե­գենդ­ներ էին, ի­րեն ա­վե­լի շատ հե­տաքրք­րում էր կտակ-բա­ռե­րում նե­րամ­փոփ թա­քուց­յալ աշ­խար­հը:
­Փո­խանց­վող բա­ռե­րը սրբա­գույնս պահ­պան­վում էին ե­կող սերն­դի կող­մից, ե­թե ար­ժա­նա­նում էին դրան, ա­պա մի օր դու­ռը թա­կում էր ան­ծա­նոթն ու հանձ­նում սրբազ­նա­խոսք ծրա­րը…
Ն­րան դեռ չէր վի­ճակ­վել հի­կի­կո­մո­րի­նե­րի սերն­դից ստա­նալ օրհն­ված բա­ռե­րը, չնա­յած հին­գե­րորդ տար­վա շեմն էր կտրում: Այս հինգ տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում երբ­ևէ ոտք չէր դրել բնա­կա­րա­նից դուրս, բա­ցար­ձակ ար­տաշ­խար­հա­յին եր­ևույթ ներս չէր թո­ղել, որ­պես­զի չայ­լան­դակ­վի իր ան­դոր­րը, միայն պա­տու­հա­նի պատ­կեր­ներն էին նրան դի­մա­վո­րում, ինչ­պես սո­վո­րա­կան ըն­տա­նիք­նե­րում հե­ռուս­տա­ցույ­ցի գո­յութ­յու­նը: ­Հինգ­շաբ­թի­նե­րին սննդամթեր­քի ա­ռա­քիչն էր այ­ցե­լում, ու եր­բեմն փոս­տա­տան ծա­ռա­յո­ղը պատ­վիր­ված գրքերն էր բե­րում: Ն­րանք դռան շե­մից ներս չէին մտնում, քան­զի բո­լո­րը տե­ղե­կա­նում էին, որ հի­կի­կո­մո­րիի բնա­կա­րան են գնա­լու, գի­տեին՝ ա­վե­լորդ հար­ցե­րից նրանք վի­րա­վոր­վում են: Իսկ ­Տո­շի­նա­րին չէր նա­յում նրանց ե­րե­սին, որ­պես­զի աչքն-աչ­քի մեջ մտեր­մութ­յան կայ­ծեր չստեղ­ծեր: ­Նա դու­ռը բա­ցում, մթերք­նե­րով փա­թե­թը կամ գրքի կա­պո­ցը վերց­նում էր միայն առջ­ևի ոտ­քե­րին հետ­ևե­լով: Եր­բեմն նկա­րե­լով վերստեղ­ծում էր տե­սած հա­զա­րա­վոր կո­շիկ­նե­րը: ­Տո­շի­նա­րին չգի­տեր, որ դրանք զար­մա­նա­լիո­րեն նման էին կրող­նե­րի ե­րես­նե­րին:
­Վեր­ջին ա­միս­նե­րին ընկղմ­վել էր ­Յու­կի-օն­նա (ձմե­ռա­յին կին, ձմե­ռա­յին աղ­ջիկ, գի­շեր­վա դուստր…) բազ­մա­թիվ ա­նուն­նե­րով կեր­պա­րի ա­վան­դութ­յան վեր­լու­ծութ­յամբ: ­Յու­կի-օն­նան մի տեղ վհու­կի կեր­պա­րան­քով էր ներ­կա­յաց­վում, մեկ ու­րիշ գրքում հի­շա­տակ­վում էր նե­րա ճեր­մակ վար­սերն ու տղա­մարդ­կանց օգ­նե­լու պատ­րաս­տա­կա­մութ­յու­նը, կամ հա­կա­ռա­կը՝ ճա­նա­պար­հորդ­նե­րին ձնաբ­քի մեջ խեղ­դե­լու դա­ժա­նութ­յու­նը:
Իր կապ­վա­ծութ­յունն այս կեր­պա­րի հետ ձնհա­լի օ­րե­րին պարզ­վեց, երբ պա­տու­հա­նը կի­սա­բաց թո­ղել և փակ աչ­քերով կլլում էր ձյան շեր­տե­րից մաքր­վող հնչյուն­նե­րը: ­Հա­լոց­քի տա­րաբ­նույթ հնչյուն­նե­րը խա­ղա­ղեց­նում էին նրա հո­գին և ­թախ­ծի նուրբ ե­րանգ­ներ էին հա­ղոր­դում: ­Քիչ անց աչ­քե­րը բա­ցեց, և­ ու­շադ­րութ­յու­նը գրա­վեց ջրա­փո­սը, ո­րի ե­րե­սը պատ­վել էր սա­ռույ­ցի բա­րակ շեր­տով. ան­հայտ գե­ղեց­կութ­յուն կար սառ­ցա­կեղ­ևում…
­Մար­տի սկիզբն էր, սառ­ցա­շունչ գի­շեր­նե­րին ջրա­փո­սը ամ­րաց­նում էր իր վե­րին մաշ­կը, սա­կայն թա­փա­ռա­կան շնե­րը տեղն ա­րել էին և­ ա­ռա­վոտ­յան վազվ­զում էին վրա­յով, դնչով հար­վա­ծե­լով կոտ­րում դեռ թույլ սա­ռույցն ու ջուր էին խմում:
­Տո­շի­նա­րին ան­սո­վոր զգաց­մամբ էր լցվել դե­պի ջրա­փո­սը, ա­սես այդ դյու­րազ­գաց և զ­գա­յուն սառ­ցե եղ­յա­մը ­Յու­կի-օն­նան է, և­ ինքն ի­րեն պաշտ­պա­նե­լու հա­մար է գի­շեր­նե­րը գոր­ծում սար­դոս­տայ­նի նրբութ­յամբ մա­կե­րե­սը:
Դ­ռան թա­կո­ցից ցնցվեց, սննդա­մթերք ա­ռա­քո­ղի օ­րը չէր, ոչ էլ նոր գիրք էր պատ­վի­րել: ­Մի՞­թե…
­Նա սա­ռել-մնա­ցել է. կար­ծես չի ցան­կա­նում լսել հա­կա­ռակ կող­մից ե­կող հա­գուս­տի շրշյունն ու դռան փա­կա­նի ձայ­նը, խո­նարհ­վում է գրքի վրա, որ­պես­զի մարմ­նաց­նի սպաս­ման հնչյուն­նե­րը, թվում է՝ ման­րա­հա­տա­կը ճմռվում է ա­ռա­ջա­ցող ոտ­նա­թա­թե­րից, նա ա­վե­լի է կռա­նում խոս­քե­րի վրա` «­Սո­գի ա­նու­նով պոե­տը վկա­յում է իր հան­դի­պու­մը ­Յու­կի-օն­նա­յին Է­տի­գո­յի մար­զում…», ե­թե հասց­նի է­ջի բա­ռե­րից կար­դալ, գու­ցե իր ներ­սի խռով­քը հան­դարտ­վի: ­Տո­շի­նա­րին մո­տե­ցո­ղին չի տես­նում, քան­զի թի­կուն­քը դե­պի դուռն ա­րած՝ շուն­չը պա­հել, սպա­սում է: Ան­ծա­նո­թը, դռնից պա­տու­հան ըն­կած տա­րա­ծութ­յու­նը կտրե­լով, թի­կուն­քից շնչեց պա­րա­նո­ցին ա­վարտ­վող ո­ղի վրա. սպաս­ման հմա­յութ­յու­նը հօդս էր ցնդում ու տե­ղի էր տա­լիս սար­սա­փին, թղթի բա­ռե­րը լո­ղում էին ­Տո­շի­նա­րիի աչ­քե­րը մրմռաց­նող ջրի մեջ: «­Սո­գին նկա­րագ­րում է ­Յու­կի-օն­նա­յին ամ­բող­ջո­վին ճեր­մա­կա­գույն, գրե­թե թա­փան­ցիկ մարմ­նով, հալ­չող սա­ռույ­ցի թույլ առ­կայ­ծում­նե­րով, ա­նա­սե­լի հրա­շա­գեղ…»: ­Սո­վո­րա­կան լրա­բե­րը շե­մից ներս չի անց­նում, նա դրա­նում հա­մոզ­վել է: ­Նա չի շրջվում ան­ծա­նո­թին ըն­դա­ռաջ, ա­ռանց դրա էլ գի­տի՝ ինչ-որ մի տեղ հի­կի­կո­մո­րի է մա­հա­ցել ու ընտրյալ բա­ռերն ի­րեն է ար­ժա­նաց­րել:
…Ծ­րա­րը վա­ղուց գրա­սե­ղա­նին է, ին­քը միայն աչ­քի տա­կով էր նա­յել ծրա­րը դնող ձեռ­քին, ո­րը սառ­ցակ­տո­րի պես թա­փան­ցիկ ու նուրբ կազ­մութ­յուն ու­ներ…
Թղ­թին գրված էր՝ «ա­րե­գակ», «բա­լե­նի», «կին»:
­Նա այն­քան շշմած էր, որ չորս ան­գամ վե­րո­հիշ­յալ բա­ռերն ար­տագ­րեց ու­րիշ թղթե­րին, սա­կայն ո­չինչ չէր փոխ­վում, ի­րեն խռով­ված բա­ռը չէր այ­լա­փոխ­վում. կի՞ն,- շուր­թե­րով ար­տա­բե­րեց ­Տո­շի­նա­րին:
Ինչ­պե՞ս կա­րող էր հի­կի­կո­մո­րին նման բառ թող­նել, որ­պես սուրբ պատ­վի­րան: ­Չէ՞ որ գայ­թակ­ղութ­յուն ա­ռա­ջաց­նող խոսք է, որն ի­րե­նից նոր բա­ռեր է ծնե­լու:
­Տո­շի­նա­րին մատ­նե­րը խցկեց գլխի խառ­նի­խուռն մա­զե­րի մեջ. այն էլ այս օ­րե­րին,- մտա­ծեց նա, երբ իր միտ­քը ա­լե­կոծ­ված էր այդ ձմե­ռա­յին կնոջ ա­նիծ­յալ ա­վան­դութ­յու­նից: ­Բա­ռե­րի հե­ղի­նակն ինչ­պե՞ս էր կան­խազ­գա­ցել իր ներ­սում բնա­վոր­ված տա­ռա­պան­քը…
­Նա­յեց թղթի ներք­ևում գրված տա­րեթ­վե­րին՝ 1997-2019, ա­հա՛, այն ա­մե­նը, ին­չը նյու­թա­կա­նաց­նում էր մա­հա­ցած հի­կի­կո­մո­րիի ի­րա­կան լի­նե­լը. ոչ մի ա­նուն կամ տե­ղե­կութ­յուն, դա հա­վիտ­յանս գաղտ­նիք էր մնա­լու: Նշ­ված տա­րեթ­վե­րը հաշ­ված էր նրա մե­կու­սա­նա­լուց հե­տո, այդ օր­վա­նից էր հա­մար­վում հի­կի­կո­մո­րի­նե­րի վե­րած­նուն­դը, երբ ի­րենք ի­րենց զա­տել են ար­տաք­նա­յի­նից:
Ու­րեմն քսա­ներ­կու տար­վա ինք­նա­պար­փակ­ված մտա­ծո­ղը, ո­րը գրե­թե ­Բուդ­դա­յի խա­ղա­ղութ­յանն էր հա­սել՝ ի­րեն թող­նում է կին բա՞­ռը:
­Տո­շի­նա­րին գի­շե­րը աչք չփա­կեց, ժա­մա­նակ առ ժա­մա­նակ ան­կող­նուց ոստ­նում, գրա­սե­ղա­նից վերց­նում էր ծրարն ու հա­մոզ­վում բա­ռի գո­յութ­յա­նը. այն էլ լուս­նի ծո­րուն շո­ղի ներ­քո 女 հիե­րոգ­լի­ֆը մարմ­նա­նում, ի­գա­կան կեր­պա­րանք էր ստա­նում, քան­զի այս հիե­րոգ­լի­ֆը նկար­ված է երկր­պա­գութ­յուն կա­տա­րող ծնկած կնոջ տես­քով…

***
女 հիե­րոգ­լի­ֆի ներ­սում:
­Սա­կու­րան ա­ճել էր փոքր լու­սա­մու­տի բե­րա­նով: Ար­ևին խան­գա­րում էին եր­կա­թի մանր ճա­ղերն ու ի­րար շուր­թի հեն­ված տերև­նե­րը, և ­բո­լո­րի ման­րութ­յու­նը կար­ծես նպա­տակ ու­ներ փչաց­նե­լու մյուս կող­մում եր­ևա­ցող պատ­կե­րը, սա­կայն կե­սօր­վա ճա­ռա­գայթ­ներն ա­ռա­տո­րեն թա­փան­ցում էին սեն­յա­կի մեջ:
­Տո­շի­նա­րին սկսեց ար­ևից սնվել, ժա­մե­րով կանգ­նում էր լու­սա­մու­տի մոտ, գլուխն այն­պես էր հե­նում, որ­պես­զի ճա­ռա­գայթ­նե­րը ու­ղիղ ե­րե­սին ընկ­նեին: ­Փակ կո­պե­րը տա­քա­նում էին՝ գույ­նե­րը շաղ էին գա­լիս ներ­սում, դրան­ցից ո­րո­շա­կի պատ­կեր­ներ էր գտնում: Ա­ռա­ջին օ­րե­րին չէր կա­րո­ղա­նում գտնել ձև, ո­րից փախ­չող գույ­նե­րը կլցվեին կա­ռուց­ված­քի մեջ: Ինչն էր շատ՝ ժա­մա­նա­կը, մի քա­նի ամ­սից քայլ առ քայլ մո­տե­նում էր իր ու­զա­ծին. բա­ռե­րը ա­վան­դած հի­կի­կո­մո­րիի ապ­րե­լա­կեր­պին, հի­մա ա­ղոտ նշմար­վում էր բա­ռե­րի գծա­գի­րը, լույսն էր խիտ, բայց դա էլ շտկվեց, մինչ ար­ևին դեմ տա­լը՝ աչ­քե­րը պինդ ճզմում էր, այն­պես, որ մթնեին, դրա­նից էին ճա­ռա­գայթ­նե­րը ա­ռանց կու­րաց­նե­լու, թեթ­ևո­րեն ներս սո­ղում:
Դժ­վա­րը առջ­ևում էր, սա­կայն հա­ճույքն ու վե­րա­նա­լու ձգտու­մը հու­սա­հատ­վե­լու շանս չէին թող­նում, մա­նա­վանդ հե­ռա­տես ճար­տա­րա­պե­տին հա­տուկ կա­ռու­ցե­լու մո­լուց­քը այն­քան գրա­վիչ էր, որ շո­շա­փում էր ա­ռար­կա­նե­րի անկ­յուն­նե­րը:
Մ­նում էր սեն­յա­կը կար­գի բե­րեր, բառ-գծագ­րում եր­ևում էր կո­մոդն իր հա­յե­լիով, դե հա­յե­լին հեչ,- մտա­ծեց, լույ­սից շատ ու­նի, կպա­տի դա, բայց բազ­մո­ցը, կող­քի պա­հա­րանն ու վրա­յի բոն­սա­յը, ու հան­կարծ՝ նե՞…
Կտ­րուկ դա­դա­րեց­րեց հի­կի­կո­մո­րիին գտնե­լու մտա­վոր կա­ռու­ցու­մը: ­Հոգ­նած գլու­խը, որ­տեղ ար­ևայ­րու­քի պատ­ճա­ռով ման­րաձկ­նե­րի վտառ էր ցատ­կո­տում, հե­նեց դաս­տակ­նե­րին և քուն մտավ:

***
­Տո­շի­նա­րիի մտքում հա­ճա­խա­կի էին դար­ձել ան­ցած տա­րի­նե­րի և­ օ­րե­րի վե­րար­տադ­րութ­յու­նը: Այ­սինքն՝ այն օ­րե­րի ա­վել­ցուկ փշուր­ներն էին եր­ևակ­վում, ո­րոնց վրա­յով կյան­քը հո­սել ու չէր նկա­տել. ապ­րել էր, ա­ռանց հա­շիվ տա­լու, քան­զի ցան­կա­ցած ապ­րում օ­րե­րից մի օր հա­շիվ է պար­տադ­րե­լու:
­Մինչ տա­սը տա­րե­կան, գար­նան դեմ մաշ­կին ճեղ­քեր էին ա­ռա­ջա­նում, ամ­բողջ մար­մի­նը պատռ­վում էր, երբ հեր­թա­կան ան­գամ մայ­րը հի­վան­դա­նոց էր տա­րել, սին­տո քա­հա­նա կար սպա­սարկ­ման սրա­հում, նա­յե­լով մորն ա­սել էր.
– ­Մի՛ ան­հանգս­տա­ցեք, ա­մեն տա­րի նրա­նից նոր ու կա­տար­յալ մարդ է ծնվում:
– ­Չե՛մ ցան­կա­նում. միայն նե­րա ներ­սից եմ ու­զում ծնվել…- ցած­րա­ձայն ա­սաց ­Տո­շի­նա­րին պա­տու­հա­նի մոտ կանգ­նած, ա­սես հենց այդ ե­րե­կո, երբ առջ­ևի սա­կու­րա­յից մեղմ շվվոց էր գա­լիս, եր­կու տաս­նամ­յակ անց պետք է պա­տաս­խա­ներ ծե­րու­նուն:
­Հու­շերն արթ­նա­ցել և­ ի­րե­նից պա­տաս­խան­ներ էին պա­հան­ջում, հատ­կա­պես այն­տեղ, որ­տեղ ին­քը լռել էր…
­Սա էլ ո­րե­րորդ ան­գամ էր ի­րեն բռնաց­նում հնա­վոր­ված ինչ-որ մե­կին բարձ­րա­ձայն պա­տաս­խա­նե­լիս, ան­սպա­սե­լի էր ստաց­վում. միտ­քը պրկվում, օ­ձի նման գա­լար­վում էր գլխի մեջ և հարկ էր, որ նի­զա­կի պես ա­զատ բաց­վեր…
Ա­ռա­վոտ­յան, կրկին մտա­վոր­ված, հառ­վել էր ջրա­փո­սին. եղ­յա­մի տակ նշմա­րում էր ձմեռ­վա դուստր ­Յու­կի-օննա­յի մեղմ ժպի­տը… հան­կարծ բա­լե­նու պու­րա­կից չորս-հինգ շուն գզվռտվե­լով վա­զե­ցին դե­պի ջրա­փո­սը և սկ­սե­ցին կոտ­րել այն: ­Տո­շի­նա­րին բա­ցեց պա­տու­հանն ու զայ­րույ­թից պոռթ­կաց: Շ­նե­րը ա­նակն­կա­լի ե­կան, զգու­շա­վոր դիրք բռնե­ցին, բայց տես­նե­լով ան­վտանգ տա­րա­ծութ­յու­նը՝ շա­րու­նա­կե­ցին կոխկր­տել սա­ռույցն ու լա­կե­լով հա­գեց­նել ծա­րա­վը:
Իր ան­կա­րո­ղութ­յու­նից թևա­թափ, ե­րե­սը շրջեց տե­սա­րա­նից, ար­ցունք­նե­րը ինք­նա­բե­րա­բար հո­սե­ցին, ա­սես իր աչ­քի առջև սի­րած կնոջն էին բռնա­բա­րում, մինչ­դեռ ին­քը ո­չինչ չէր ձեռ­նար­կում…
­Բա­ցեց գիրքն ու նա­յե­լով ա­կա­նա­տես­նե­րից մե­կի ա­րած ­Յու­կի-օն­նա­յի փո­րագ­րան­կա­րին՝ օ­րագ­րում նշեց.
«­Նե­րան երբ­ևէ չեմ ըն­կա­լի ա­վան­դա­կան կի­մո­նո­յով, մի տե­սակ հո­գին փախ­չում է նե­րա­նից. մար­մի­նը ճզմում՝ զսպա­շա­պի­կի է վե­րած­վում, ո՛չ, ճնշում խեղ­ճաց­նում է նե­րա հրաշ­քը… հա­գուս­տը նե­րան չի սա­զում, գու­ցե հոգ­ևոր բա­ղադ­րի­չի է վե­րած­վում, սա­կայն նե­րա մարմ­նից մի փրթիկ պետք է բաց մնա ու շնչի»:
Եր­ևի ինձ ու ­Յու­կի-օն­նա­յին վի­ճակ­ված է բա­ռե­րի աշ­խար­հում գտնել մի­մյանց, սա­կայն իմ մե­նութ­յան ան­դոր­րը չպի­տի՛ խախտ­վի,- մտա­ծեց ­Տո­շի­նա­րին:

***
­Տո­շի­նա­րին արթ­նա­նում է ե­րա­զից, այ­սինքն՝ գի­շեր­վա մի հատ­վա­ծի վեր է թռնում, կար­ծես նույն պա­հին իր արթ­նա­ցու­մը ա­նակն­կա­լի է բե­րում ինչ-որ մե­կին, ո­րը ցան­կա­նում է փախ­չել սեն­յա­կից: Օ­տա­րի ներ­կա­յութ­յան զգա­ցո­ղութ­յուն է լցվում սիր­տը, վստահ է, որ ան­ծա­նո­թը խա­վար անկ­յուն­նե­րից մե­կում է: ­Դան­դաղ բարձ­րա­նում է ան­կող­նուց, փոր­ձում հնա­րա­վո­րինս ա­նաղ­մուկ հաս­նել պա­տու­հա­նին, ոտ­նա­թա­թե­րի տակ ման­րա­հա­տա­կը ճռճռում է. պա­տու­հա­նա­փեղ­կը փա­կում ու քաշ­վում է կող­քի. այս ան­գամ ինքն է անց­նում ստվե­րոտ անկ­յունն ու զգում, թե ինչ­պես է ման­րա­հա­տա­կը կրկին ճռճռում, քիչ անց լռութ­յուն է իջ­նում: Այդ գի­շեր հաս­կա­նում է, որ ե­րազ­ներ կան, երբ այն­տե­ղից թա­փան­ցում են, և­ ա­նակն­կալ արթ­նա­ցու­մը բռնաց­նում է եկ­վոր­նե­րին, կա՛մ նո­րից ես ննջում, ո­րը շա­տերն են ա­նում, և­ ուր­վա­ծին­նե­րը կա­րո­ղա­նում են հետ լցվել ե­րա­զի մեջ, կա՛մ պետք է հաղ­թես նիրհդ ու պա­տու­հա­նը բա­ցես, որ այն­կող­մա­յին­նե­րը դուրս գան ու լուծ­վեն խա­վա­րին…
«Եր­բե՛ք լամ­պը չվա­ռես, եր­բե՛ք, գու­ցե ինչ-որ տես­նե­լու լի­նես քեզ սպա­նի, դա քեզ կսպա­նի՛»:
­Սա էր ­Յու­կի-օն­նա­յի մա­սին տե­ղե­կութ­յուն­ներ թո­ղած­նե­րի խոր­հուր­դը:
Ին­քը, ել­քեր թող­նե­լու փո­խա­րեն և ­հա­կա­ռակ խոր­հուրդ­նե­րին, պա­տու­հա­նը փա­կել և ­չէր քնել:
­Խորհր­դա­վոր ե­րա­զը նրան հան­գիստ չէր տա­լիս, օր­վա ըն­թաց­քում վե­րա­դառ­նում էր պրպտե­լու տրա­մա­դրութ­յունն ու ձգտում էր հի­շել ե­րազն՝ իր բո­լոր մկան­նե­րով, միս- ար­յու­նով…
­Մինչ­դեռ միայն զգա­ցո­ղութ­յուն է տա­կը մնում, որն էլ տագ­նա­պով է լցնում սիր­տը. ա­սես օ­դի քաղ­ցը շա­րու­նակ մի հարց էր մտքում կա­ռու­ցում. ո՞վ էր դրել «ա­րե­գակ», «բա­լե­նի», «կին» բա­ռե­րը իր սե­ղա­նին:
Այս հար­ցը հասց­նում էր խե­լաց­նո­րութ­յան. իր կամ­քից ան­կախ նե­րան տե­ղա­վո­րում էր իր շուր­ջը, պա­տու­հա­նի մոտ կանգ­նած զգում էր իր ու­սին հեն­ված նե­րա քաշն ու շնչա­ռութ­յու­նը, ե­թե ին­քը ոտ­քի էր, ա­պա նե սեն­յա­կի միակ ա­թո­ռին էր կամ ան­կող­նում պառ­կած, ու­րեմն, ա­ռար­կա­ներն են նե­րան ծնում,- մտա­ծեց ­Տո­շի­նա­րին,- երբ հաս­նեմ դա­տար­կութ­յան կա­տար­յալ զգա­ցո­ղութ­յա­նը՝ նե կչքա­նա:
­Վա­ռեց լու­սամ­փո­փը, նստեց գրա­սե­ղա­նի առջև, բա­ցեց օ­րա­գիրն ու նշեց.
«­Վեր­ջերս գի­շեր­վա կե­սին ծա­րա­վից արթ­նա­նում եմ, բայց ձեռ­քերս չեմ կա­րո­ղա­նում շար­ժել, ո­րով­հետև ըն­դար­մա­ցած են. քնածս ժա­մա­նակ ձեռ­քերս ձգվում են դե­պի գլխա­վերևս և­ ի­րենց ար­յու­նը մի­զե­լով ցած՝ ցան­կա­նում են չո­րա­նալ: Ն­րանք մարմ­նիս դեռևս միակ ան­դամ­ներն են, որ փոր­ձում են ինք­նաս­պան­վել, ինձ թվում է, ե­թե հա­ջող­վի նրանց, հետ­ևե­լու են մյուս­նե­րը, և­ ան­դամ­ներս, մահ­վան տեն­չով տո­գոր­ված, կնետ­վեն դե­պի ար­թուն ու­ղեղս…»:
Գր­չա­ծայ­րը ձիգ սեղ­մեց հիե­րոգ­լի­ֆի վեր­ջին մաս­նի­կին, թուղ­թը ծակ­վեց, և ­թա­նա­քը հո­սեց ճեր­մա­կին. այս ամ­բողջ օ­րագ­րից ըն­դա­մե­նը ե­րեք բառ էր ա­ռանձ­նաց­նե­լու և ­պահ­պա­նե­լու, գու­ցե այս­տե­ղից էլ չլի­նեն դրանք, հնա­րա­վոր է՝ օ­րե­րից մի օր պա­տու­հա­նից նա­յե­լիս ծա­գեն սրտում:
Այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ, եռ­յա­կը գրե­լուց ա­ռաջ վե­րաց­նե­լու է օ­րա­գի­րը. հի­կի­կո­մո­րին չպետք է հու­շե­րի գիրք պահ­պա­նի:
Ճշ­մա­րիտ մե­նակ­յա­ցը միայն հին հու­շերն է վե­րաի­մաս­տա­վո­րում, եր­բեք մատ­ղաշ ապ­րում­նե­րին տուրք չի տա­լիս, մինչ­դեռ ­Յու­կի-օն­նան…

***
Ա­նակն­կալ բա­ցա­հայ­տու­մը՝ ե­րա­զի վեր­հու­շը, ակն­թար­թո­րեն պատ­կեր­վեց. բու­գա­կո­յի ներ­կա­յաց­ման պես գրե­թե ման­րա­մասն դան­դաղ­կո­տութ­յամբ հառ­նում է ե­րա­զի ա­րա­րա­ծը, որ ե­կել ու կանգ­նել էր սեն­յա­կում, միայն դի­մա­գծերն են մնում ան­հայտ:
­Նե վա­զում էր ծո­վա­փի եր­կայն­քով թռչող ճա­յե­րի ներ­քո, ե­րե­սը վեր պար­զած, թևե­րը բաց­ված, նե նմա­նա­կում է թռչուն­նե­րին ու չնա­յե­լով ոտ­քե­րի տա­կի պնդութ­յա­նը՝ հա­մար­յա կա­տա­րե­լութ­յան է հասց­նե­լու իր թռիչ­քը. վար­սե­րը թռչում էին բարձ­րա­ցող կրնկի ուղ­ղութ­յամբ՝ բաց­վում, ծա­ծան­վում ու կրկին վե­րա­դառ­նա­լով՝ ցի­րու­ցան փա­թաթ­վում էին պա­րա­նո­ցով-ե­րե­սին, ա­սես մի նկա­րիչ շտա­պում էր վրձնել նե­րա վազք-փա­խուս­տը դե­պի կտա­վի սահ­մա­նը, որ­տե­ղից նե կա­տա­րե­լու է իր վեր­ջին ցատկն ու այլևս չդիպ­չի հո­ղին:
Ին­քը՝ ­Տո­շի­նա­րին, կռա­նում, շո­շա­փում է նե­րա ոտ­նա­հետ­քը, ա­փը դնում է փո­սի­կի մեջ, ո­րը հետզ­հետև ջրով է լցվում, ու քիչ անց ա­լի­քը գա­լիս ո­ղողում է ի­րեն, բայց ին­քը ա­մուր կառ­չած է մնում՝ ձեռ­քը նե­րա հետ­քին, և փոր­ձում է պահ­պա­նել ջնջվե­լուց…
­Նե ծո­վի նման զուսպ հա­վա­քում է իր ա­լիք­նե­րը ­Տո­շի­նա­րիի ա­փե­րից. նրա հու­շե­րից, մտա­պատ­կեր­նե­րից, տե­ղանք­նե­րից, որ­տեղ եր­կու­սով զվար­ճա­ցել էին. նե մաս­նիկ առ մաս­նիկ ի­րեն հա­նում է ­Տո­շի­նա­րիի ներ­սից…
­Տո­շի­նա­րին հա­յաց­քը դարձ­րեց պա­տու­հա­նին, որ­տեղ մի ճանճ էր տզզա­լով զարկ­վում ա­պա­կուն. սրան բաց կթող­նեմ, որ հայտ­նի ՆՐԱՆՑ, ես դեռ ողջ եմ, և ­զուր են սպա­սում այդ ե­րեք բա­ռին: ­Վեր կա­ցավ, գնաց լու­սա­մու­տը բա­ցեց, վե­րա­դար­ձավ գրա­սե­ղա­նի մոտ, դրսից մարտ­յան սա­ռը հով լցվեց. նրա մարմ­նով մանր ու հա­ճե­լի դող ան­ցավ:
«Ես ան­հատ եմ», գրեց օ­րագ­րում ու ա­սես սրտից քար նե­տե­լով՝ մտա­ծեց.- գո­նե ես փնտրել եմ…: ­Միտքն ի­րեն գո­տեպն­դեց, և ­միա­կը լի­նե­լու զգա­ցու­մը, խո­րը շնչի հետ իջ­նե­լով թո­քե­րը, ջեր­մաց­րեց ո­րո­վայ­նը: ­Վեր­ջա­պես հա­մար­ձակ­վե­լով շրջվեց դռան մոտ կանգ­նած մերկ ու ա­մոթ­խած ­Սե­ցու­կո­յի կողմն ու շշնջաց.
– ­Դու չպե՛տք է գնաս, այլևս չեմ փոր­ձի քեզ բա­ցա­հայ­տել…
­Մերկ կնոջ մար­մի­նը (մա­նա­վանդ՝ կծկված) նման է իր հո­գուն. ­Սե­ցու­կո­յի մեր­կութ­յու­նը նուրբ էր:
女 ­հիե­րոգ­լիֆն իր պո­չը խա­ղաց­րեց ան­դուն­դի պռնկին ու սո­ղաց խա­վա­րի մեջ:
­Տո­շի­նա­րին նիր­հեց:

***
…Ա­վան­դութ­յան մեջ աս­վում է. ե­թե ­Յու­կի-օն­նա երևակ­վում է մե­նակ­յա­ցին, ժա­մա­նակ անց նրա տուն է այ­ցե­լում ա­նա­սե­լի գե­ղեց­կա­տես մի օ­րիորդ, ո­րը դառ­նում է մե­նակ­յա­ցի կի­նը: ­Նե հոգ է տա­նում ա­մուս­նուն, դաս­տի­րա­կում է ի­րենց ե­րե­խա­նե­րին: Ե­թե ա­մու­սի­նը պա­տա­հա­բար կամ մի­տում­նա­վոր ներ­խու­ժում է կնոջ հո­գու խոր­քե­րը և­ անց­յա­լից հար­ցեր տա­լով պար­զում է, որ իր կի­նը հենց ­Յու­կի-օն­նան է, նե ստիպ­ված է լքել տղա­մար­դուն՝ հա­վիտ­յանս…

­Ծա­նո­թագ­րութ­յուն­ներ. ­Հի­կի­կո­մո­րի – մար­դիկ, ո­րոնք հրա­ժար­վում են սո­ցիա­լա­կան կյան­քից ու տար­բեր պատ­ճառ­նե­րով ձգտում են ծայ­րա­հեղ մե­կու­սաց­ման, մե­նա­կութ­յան: Ն­մա­նա­տիպ մար­դիկ լի­նում են նաև ԱՄՆ­–ում, որ­տեղ նրանց ան­վա­նում են «basement dwellers», ո­րը նշա­նա­կում է նկու­ղա­յին բնա­կիչ­ներ, և Եվ­րո­պա­յում՝ մաս­նա­վո­րա­պես ­Մեծ Բ­րի­տա­նիա­յում, որ­տեղ նրանց ան­վա­նում են ­Նի-նի սե­րունդ (NEET):
­Հա­նա­մի (ճապ.՝ 花見, «ծաղ­կի դի­տում») – ծա­ղիկ­նե­րի ան­ցո­ղիկ գե­ղեց­կութ­յամբ հիա­նա­լու ճա­պո­նա­կան ա­վան­դա­կան տոն։
­Յու­կի-օն­նա – ճա­պո­նա­կան ա­ռաս­պե­լա­բա­նութ­յան մեջ վե­րերկ­րա­յին ի­գա­կան կեր­պար, դա­րե­րի խոր­քից նե ներ­կա­յա­նում է վհու­կի, ի­գադ­ևի տես­քով, հա­ճախ նաև գե­ղեց­կա­տես հարս­նա­ցո­ւի, և­ այլն: ­Նե հայտ­նի է իր հա­զա­րա­վոր ա­նուն­նե­րով և ­կեր­պա­րանք­նե­րով, նե­րա մա­սին տե­սիլք­նե­րի բազ­մա­թիվ վկա­յութ­յուն­ներ են պահ­պան­վել ճա­պո­նա­կան դի­ցա­բա­նութ­յու­նում, նաև ան­հատ­նե­րի հու­շե­րում:
­Բու­գա­կո – ճա­պո­նա­կան ա­վան­դա­կան թա­տե­րար­վես­տի ճյու­ղե­րից: