ՀՐԱՉ ԲԵԳԼԱՐՅԱՆ

ՕՐՈՐՈՑԱՅԻՆ

Արի, իմ սոխակ…

Ռ. Պատկանյան

 

Քնիր, իմ անուշ, տխուր եմ այսօր,

Քամին ծիծաղս փաթաթեց իր մեջ,

Փախցըրեց, տարավ լեռները ձյունոտ

Եվ այնտեղ ցանեց վայունով ստերջ:

 

Քնիր, իմ անուշ, էլ ծիծառ չկա,

Ծիծառը զարկվեց ջրերի վրա,

Ծխում է հիմա երկինքը ցավից

Ու փայփայում է երազը նրա:

 

Քնիր, իմ բալիկ, էլ տատրակ չկա.

Բազեն զարկել է ամպոտ երկնքում

Եվ ճախրել արնոտ ամպերից էլ վեր,

Իսկ ես ողբում եմ նրան իմ երգում:

 

Քնիր, իմ տղա, որոր էլ չկա,

Որորի թևը վիրավոր է, տե՛ս,

Ջրերը նրա երազը խմել,

Բալասան արած լուռ մեկնել են մեզ:

 

Քնիր, իմ սիրուն, բազե էլ չկա,

Նա էլ զարկըվեց խոլ սլացքի մեջ,

Դեռ կենդանի է երազը նրա,

Մարտի է կանչում ինձ ու քեզ հավերժ:

 

Եվ արծիվ չկա, զարկվել է վաղուց,

Իր ճախրանքի մեջ անամպ երկնքում,

Նրա ճախրանքը ժամանակի դեմ

Իմ ու քո խանդոտ սլացքն է կնքում:

 

Քնիր, իմ տղա, հոգնել ես, գիտեմ,

Ես էլ եմ հոգնել իմ երգից արդեն,

Մութի օրոցքում գիշերն է հոգնել,

Եվ երգն է հոգնել ու դարձել անդեմ:

 

Քնիր, իմ անուշ, տխուր եմ այսօր,

Քամին ծիծաղս փաթաթեց իր մեջ,

Վայում է վախով իմ ներսում հիմա`

Բազմապատկելով հույսերն իմ ստերջ:

***

Ես ուզեցի բանաստեղծություն գրել,

բայց չհասկացա, որ իսկական բանաստեղծությունը հողի կոշտն է,

որ ձմռան քնից արթնացած, աչքերը տրորելով` սպասում է սերմի:

Ես ցանկացա բանաստեղծություն հորինել,

բայց չհասկացա, որ իսկական բանաստեղծությունը

արտույտի առավոտյան սաղմոսն է:

Ես ուզեցի ձուլվել երգիս բառերին, բայց չհասկացա, որ փողոցում

մայթերն ի վար պահակող եղևնիները իրենց ծննդից ի վեր

երկինք են մագլցում, որպեսզի փառք տան իսկական Բանաստեղծին՝

իրենց հորինելու համար…

Ես ինձ բանաստեղծ երևակայեցի և չտեսա քնից արթնացած ուռենուն,

որ առու-առու երկինք  է ծորացնում հողին

ու նայում է, թե սերմն ինչպես է կենաց կապերն արձակում հողի մեջ:

Ես երգեր երկնեցի, բայց ականջս խուլ մնաց սևսաթ ագռավի կռռոցի առաջ:

Եվ ուշ հասկացա, որ նա էլ բանաստեղծ է մի քիչ

և երգիչ է իրեն տված ձայնի չափով:

Ուզեցի ինձ բանաստեղծ երևակայել, բայց չհասկացա,

որ իսկական բանաստեղծը երկինքն է գարնան

և երկինքն ի բաց բողբոջները արևին մեկնած բարդին:

Իսկ ամենաչքնաղ բանաստեղծությունը

սիրահար տղայի կրակված հայացքն է

աշխարհի ամենալավ աղջկա պատուհանին:

***

Զարմանաալի հատկություն ունի գիշերը.

Ցանկացած բառ կարող է բանաստեղծական դարձնել

և ցանկացած իր կարող է տեղավորել բանաստեղծության մեջ:

Պատին փակցրած նկարը,

Սեղանին դրված թղթերը,

Պատուհանագոգին՝ ծաղկամանը դանթող,

Մահճակալի մոտ՝ հողաթափերս հնամաշ

Եվ թղթերի կողքին անփույթ նետած գրիչը…

Ամեն-ամեն բան բանաստեղծության է վերածվել

և այնքան հետաքրքրական, որ հարևանի բարդին գլուխը խոնարհել

ու ներս է նայում պատուհանից:

Եվ ի՞նչ է տեսնում.

Մի ակնոց, որ իրեն աչք է կարծում,

Սուրճի մի բաժակ, որ միշտ ցանկալի է,

Պատին հենած ձեռնափայտ նաև,

Որ որքան տհաճ, պետքական է նույնքան,

Հատակին՝ խավը թափած մի գորգ

և պահարանի մեջ՝ ինձ նման թախծող գրքեր:

Վստահ են, որ իրենք խելացի են ու հետաքրքիր,

Բայց գիտեն, որ այլևս կարդացող չեն ունենալու…

Իսկ ես չգիտեմ, երբ օրերից մի օր ճանապարհ ընկնեմ ու գնամ,

կկարոտե՞մ արդյոք իմ սենյակը փոքրիկ,

Որտեղ ամեն ինչ բանաստեղծության էր վերածվում:

Որտեղ մթի քողի տակ՝ երազների մեջ

աշխարհի ամենաանհրապույր կինն անգամ կարող է փերի թվալ,

և ամենասովորական բառն անգամ կարող է զրնգալ բանաստեղծության մեջ:

 

***

Լուցկին ծխախոտի հիշողությունն է մտցնում աչքս,

Իբր՝ առանց ծխախոտի էլ ի՞նչ բանաստեղծ:

Ցայգալույսի կիսամթի մեջ լուցկին բանաստեղծության բառ է դարձել,

իրենով է լցրել սենյակս և ասում է.

-Իզուր ես ծխելը թողել,

առանց ծխախոտի բանաստեղծ չի լինում

և առանց գինու՝ բանաստեղծություն:

Դատարկություն է զրնգում գավը գինու

և ճամարտակում՝

իբր հանճարեղ տողերը գինու գավից են ծնվում

կամ, առնվազն, սուրճի բաժակից:

Ես անկանոն հուշերս դարսում եմ սեղանիկի վրա՝

գրոտած թղթերի կողքին

և ուզում եմ բանաստեղծություն հորինել

թթվաշ, սպիտակ գինով լի «Հրազդանի» շշի մասին,

որ հուշերիս մեջ այդպես էլ չբացված է մնացել

հանրակացարանի հնամաշ սեղանի վրա

և այլևս երբեք չի բացվելու,

որովհետև այլևս չես գալու դու…

…Գարնան խրխնջան քուռակի նման

բանաստեղծությունը չի ուզում պարփակվել թղթով:

Թռչում է օդի մեջ:

Բանաստեղծություն չի ուզում դառնալ նաև գինու փակ շիշը:

Եվ ինձնից խռոված բանաստեղծությունը ելնում է փողոց,

փաթաթվում աղջիկների նազուկ կոնքերին

և օդի մեջ սիրո սամում է առաջացնում:

Բանաստեղծությունը չի ուզում դարակում մնալ,

իսկ լուցկին շարունակում է ինձ հանդիմանել

Ու թաքուն մոտենում է թղթին:

Հետո ինձ հետ ակնապիշ հետևում է,

թե ինչպես  է կրակը սիրում թղթի ողորկությունը

և գալարվող մարմինը բանաստեղծության:

Լուցկին շարունակում է ինձ ապացուցել,

որ պոետի համար ծխախոտի ծուխը

պիտի նախընտրելի լինի հրկիզված բանաստեղծության ծխից:

 

***

-Քանի՞ մեռած թագավոր կա մեր երկրում,-

հարցրեց պատմության դասը սերտող թոռնիկս:

Ես փորձեցի մատներս ծալել,

բայց ձեռքերս արմատների նման խրվեցին քարքարոտ հողի մեջ

և սկսեցին ջուր մուրալ:

Երակ-երակ սուզվեցին հողի մեջ

և լուծվեցին գտած մի կաթիլ ջրում:

«Հարցիդ պատասխանը հողը գիտե միայն»,- մտածեցի տխուր

ու լռեցի…

-Քանի՞ մեռած բանաստեղծ կա աշխարհում,-

հարցրեցին գրքի ծառա աչքերս:

Ես փորձեցի պատասխանել բանաստեղծություն կարդալով,

բայց լեզուս պապակվել էր բերանիս մեջ

և բառերը արտասանելու տեղակ կուլ էի տալիս արագ:

Ուզում էի ասել. «Մեռած բանաստեղծներ չեն լինում»,-

բայց բառերը մեռնում ու թափվում էին գետնին

և կոտրատվում ու փշրվում էին բոլոր վանկերն ու հանգերը նրանց:

Բայց փշրված բառերի միջից նորից ծիլ էր տալիս երգը

և փաթաթվում արմատ դարձած մատներիս:

Ես նայում էի ապշահար,

բայց բոլոր երգերը երգել ու մտապահել չէի կարողանում:

Երկնքում մի ծերացած լուսին էր ու մի բուռ աստղ,

Հողի մեջ՝ հազարավոր արքաներ

և անթիվ բանաստեղծներ՝ Երկնքում:

Հարցնում են՝ ծիրանի կորիզն ինչի՞դ է հարկավոր,

Դու ատամ չունես,

Իսկ պրոթեզով կորիզ չեն կոտրում:

Ասում են՝ ծիրանի կորիզը դառն է և վնաս՝ առողջության համար…

Համոզում են՝ ծիրանը այլևս հայկական չէ,

և ես ծերացած արծվի նման կախում եմ գլուխս

ու աչքերս թարթում եմ լռության մեջ…

Ընդամենը մի կորիզ է մնացել ճաքճքած ափիս մեջ,

այն էլ ուզում են ինձանից խլել:

Ջահել օրերիս փայփայել եմ այն,

Այրության ժամանակ երազել եմ ծիրանենու մասին,

իսկ հիմա ինձ համոզում են, թե ծիրանը հայկական չէ

և զեն ու վնաս է ծեր մարդկանց համար:

Ասում են՝ մի պահիր,

Մի հիշիր՝ ասում են,

Ասում են՝ քո հիշողությունից հարևանները կնեղանան,

Ասում են՝ ծիրանի կորիզ և ծաղկած ծիրանենու հուշ

փայփայելու ժամանակը չէ…

Ծեր մարդու ինչի՞ն է հարկավոր ծիրանի կորիզը չորացած…

«Հո մատաղացու գառ չե՞մ, ձեր հերն անիծեմ»,- ճչում եմ աշխարհն ի բաց

և ինքնակորույս լռում եմ ծերացած արծիվի նման,

իսկ նրանք վրա են տալիս.

-Հո խենթանոցի բնակիչ չե՞ս,

Ծիրանի սմքած կորիզը ինչո՞ւ ես պահում ափիդ մեջ: