Էդ­վարդ ՄԻԼԻՏՈՆՅԱՆ / ՏՐԱԳԻԿՈՄԵԴԻԱ ՍՏԵՓԱՆԱԿԵՐՏ-ԳՈՐԻՍ ՃԱՆԱՊԱՐՀԻՆ

Այս էլ եր­կու օր է, ինչ ադր­բե­ջան­ցի բնա­պահ­պան կոչ­ված դե­րա­սա­նա­խում­բը փա­կել է Ս­տե­փա­նա­կերտ-­Գո­րիս ճա­նա­պար­հը և խա­ղար­կում է տրա­գի­կո­մե­դիա։ Ն­րանց բնա­սեր դի­մա­կի տա­կից եր­ևում են գի­շատ­չա­կան մար­դաս­պան­նե­րի ար­նա­կոխ աչ­քե­րը։ Փակ ճա­նա­պար­հին սառ­չում են ե­րե­խա­նե­րը, ծե­րեր, Ար­ցա­խում հու­մա­նի­տար ա­ղետ է մո­տե­նում։
Թուրք-ադր­բե­ջա­նա­կան տան­դե­մը դա­վի­թօղ­լու­նե­րի և ն­րանց նման­նե­րի հրա­հանգ­նե­րի կա­տար­մանն են լծված՝ Հա­յաս­տա­նից պո­կեն ի­րենց ու­զա­ծը։ Ակն­հայտ է, որ Ռու­սաս­տա­նը պա­տե­րազ­մա­կան թո­հու­բո­հում, Թուր­քիա­յի հետ ա­ռանձ­նա­կի հա­ցա­հա­տի­կա­յին, գա­զա­յին և­ այլ կա­պե­րը ամ­րաց­րած, չի զո­րում ու­ժի դիր­քե­րից ճա­նա­պարհ բա­ցել, և խա­ղաղ խա­ղա­ղա­պահ զին­վոր­նե­րը ան­զոր կանգ­նել են ի­րենց բնա­պահ­պան հա­մա­րող ադր­բե­ջան­ցի­նե­րի թու­քու­մու­րի դի­մաց, հաս­կա­նա­լով, որ ա­մեն մի կրա­կոց կամ կո­պիտ շար­ժում կծնի սադ­րանք­նե­րի պատ­րաստ Բաք­վի հա­կա­ռու­սա­կան ա­լիք։ ՀԱՊԿ-ն­ էլ ի զո­րու չէր (թե­պետ չեն խոս­տո­վա­նում) խստա­գույնս գնա­հա­տե­լու Հա­յաս­տա­նի սահ­մանն ան­ցած ա­զե­րի­նե­րին։
Պու­տի­նը հե­ռա­խո­սազ­րույց է ու­նե­ցել Ա­լի­ևի և Փա­շին­յա­նի հետ։ Ճա­նա­պար­հը դեռևս փակ է։ ԱՄՆ-ից էլ Պետ­դեպ-ի մա­մու­լի ծա­ռա­յութ­յան պետ Նեդ Փ­րայ­սը եր­կու կող­մե­րին հոր­դո­րում է չսրել լար­վա­ծութ­յու­նը, Ադր­բե­ջա­նին հոր­դո­րում բա­ցել ճա­նա­պար­հը։ Մինս­կի խմբից՝ ոչ մի ձայն, Եվ­րա­խորհր­դա­րա­նից ա­ռաք­ված խմբի ժամ­կետն էլ չի եր­կա­րաց­վի։
Ադր­բե­ջա­նը ոչ մե­կին էլ բա­նի տեղ չի դնում։ Ա­լի­ևը ինքն ի­րեն հա­մա­րում է Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սի տեր ու տի­րա­կան։ Սա փաստ է, և կար­ծես որ­ևէ մեծ ու փոքր եր­կիր ու մի­ջազ­գա­յին կազ­մա­կեր­պութ­յուն չի զսպում նրա ա­խոր­ժա­կը։ Թ­քած ու­նի 2020 թվա­կա­նի նո­յեմ­բե­րի 9-ի ե­ռա­կողմ հայ­տա­րա­րութ­յան կե­տե­րի վրա։ Վ­կա՝ գե­րի­նե­րին ա­զատ չար­ձա­կե­լը։
Թղ­թե­րը նրա հա­մար քա­մուց թա­փա­հար­վող տա­կա­շո­րեր են, առ ո­չինչ են։ Խա­ղա­ղութ­յուն ա­սե­լով՝ Ա­լի­ևը հաս­կա­նում է Հա­յաս­տա­նի վե­րա­ցում, իսկ մե­րոնք, մե­ծա­գույնս հա­վա­տա­լով խա­ղա­ղութ­յան տա­ռին ու ո­գուն, ա­մեն օր ա­ռե­րես­վում են կրա­կոց­նե­րի, սադ­րանք­նե­րի և մշ­տա­կան հո­խոր­տանք­նե­րի։
Այս վի­ճա­կը շա­րու­նա­կա­կան է լի­նե­լու, ու Ար­ցա­խը՝ պա­տանդ, Հա­յաս­տա­նը՝ մի­ջանց­քի վե­րա­ծե­լու թու­րա­նա­կան վտան­գի տակ։
Թուր­քիան՝ ՆԱՏՕ-ի ան­դամ, Բա­քուն՝ նրա դամ­քա­շը։ Թուր­քիան սրբում է Սի­րիա­յի հյու­սի­սը, ա­րա­բա­կան լի­գան դա­տա­պար­տում է նրան, նա սրբում է, մաք­րա­զար­դում Ի­րա­քի քրդե­րին, քրդերն են ա­ղա­ղա­կում տար­բեր հո­րի­զո­նա­կան­նե­րում, հույ­նե­րին են հա­թա­թա տա­լիս, հա­յե­րին են հի­շեց­նում ցե­ղաս­պա­նութ­յու­նը և հ­րեշ­տա­կի տես­քով հոր­դո­րում բռնել ի­րենց մեկ­նած ձեռ­քը, թե չէ…
Եվ ի՞նչ՝ թուրք-ադր­բե­ջա­նա­կան դի­մա­կա­վոր բնա­պահ­պան­նե­րը մար­դաս­պա­նի, հա­յաս­պա­նի, ցե­ղաս­պա­նի հին բնազդ­նե­րով խա­ղում են տրա­գի­կո­մե­դիա, ի­րենց հա­մար՝ ֆարս, մեզ՝ աշ­խար­հի բո­լոր հա­յե­րի հա­մար՝ ող­բեր­գութ­յուն։ Մեր ձայ­նը պի­տի հնչի։
Աշ­խար­հում դեռևս կան մշա­կույ­թի ու գրա­կա­նութ­յան գոր­ծիչ­ներ ու դեմ­քեր, ո­րոնց խիղ­ճը չի կարծ­րա­ցել շա­հախն­դիր քա­ղա­քա­կա­նաց­վա­ծութ­յամբ, և միշտ ի­րենց խոսքն են ա­սել՝ որ­պես Աստ­ծո քար­տու­ղար։
Մի՞­թե դի­վա­նա­գի­տութ­յու­նը, քա­ղա­քա­կան հան­դի­պում­ներն ու կեղծ ձեռք­սեղ­մում­նե­րը նույն տրա­գի­կո­մե­դիա­յի դե­րա­կա­տար­ներն են ու պատ­վի­րա­տու­նե­րը։ Գ­րող­նե­րը ե­թե լռում են, ի­րենց փո­խա­րեն գրում է այս դա­րի ա­ռայժմ ար­յամբ գրո­հող հա­մաշ­խար­հա­յին քաո­սա­գիրն ու սա­տա­նա­յի ճուտ քար­տու­ղա­րը։
Է՛հ, սի­րե­լի Շեքս­պի­րի հե­րոս Համ­լե՛տ, քեզ լսե­լի ցա­վով ա­սենք՝ փոքր պե­տութ­յուն­նե­րի ու ժո­ղո­վուրդ­նե­րի հա­մար այս խառ­նակ ժա­մա­նակ­նե­րում ո՛չ լի­նելն է մի բան, ո՛չ չլի­նե­լը։ Մ­նաց­յալն էլ պա­տե­րազ­մի աստ­ված հրա­նո­թի գոռ­գո­ռոցն է և մի­ջու­կա­յին ռում­բե­րի խորհր­դա­վոր լռութ­յու­նը։
Այս 30 տա­րում մենք պարզ տե­սանք աշ­խար­հի մե­ծե­րի ու մեծ-մեծ բրդող­նե­րի ի­րա­կան՝ շա­հա­սեր, կեղծ հու­մա­նիստ դեմ­քը և­ այլևս փոր­ձենք չխաբ­վել սուտ խոս­տում­նե­րի։ Աշ­խար­հի բո­լոր հա­յե­րի ձայնն ու հո­գին պի­տի սևեռ­վի լռութ­յան վա­րա­գույ­րը պատ­ռե­լուն։ Աստ­ված մեզ հետ։ Մենք էլ մեր ու աշ­խար­հի աստ­վա­ծա­սեր ո­գի­նե­րի հետ։