ԱՎԵՏՈՒՄ / Լ­ևոն ՇԱՀՆՈՒՐ

Պա­տե­րազ­մից հե­տո շե­փոր­նե­րը լռում են
և մ­նում է ի­րա­կան կեն­ցա­ղը:
Գ­լուխ 1. մայ­րը, որ­դին, հայ­րը
Ին­քը (մայ­րը) գա­լիս ա­սում է՝ խի ես նստել, հե՛լ քայ­լի՛, ա­սում է՝ Սիլ­վա­յենք գառ են մոր­թել գնամ դմա­կը բե­րեմ ո­տե­րիդ կա­պեմ (չե՛մ ու­զում) սաղ դրա­նից է, որ չես ու­զում, Հի­սուսն ա­սում ա՝ ու­զի՛ և կ­լի­նի. ին­քը (հայ­րը) տնից դուրս է ել­նում ու թափ-թափ գա­լիս, ա­սում է՝ տղուն հան­գիստ թո՛ղ ա­նա­սո՛ւն, ձեռ­քը հա­նում, բարձ­րաց­նում է, ա­վե­լի վեր է ձգում, թևա­տա­կի կա­րե­րը ճռճռթում են՝ կտամ կսատ­կե՛ս, սեղ­մած բե­րա­նով. նե տե­ղից չի շարժ­վում, գլու­խը կռաց­նում շան նման ան­շարժ մնում ու աչ­քի տա­կով գլխա­վեր­ևի ձեռ­քին է նա­յում. ուղ­ղա­կի ձայ­նը կտրում է. ին­քը (հայ­րը) բա­հը վերց­նում հե­ռա­նում է. ա՛յ, ա­սում է նե՝ գո­նե հորդ կօգ­նեիր, ջուր ա­նե­լուց հե­տը կըլ­նեիր, չէ՜ պա­տե­րազմ պտի գնա բա ի՜նչ… Ին­քը (հայ­րը) թթի ծա­ռի մո­տից շրջվում ի­րենց է նա­յում, կար­ծես քթի տակ հո­խոր­տում է, նե նկա­տել ու ձայ­նը կտրել է. ին­քը (հայ­րը) շա­րու­նա­կում է ա­ռաջ ըն­թա­նալ, հենց տե­սա­դաշ­տից կո­րում ու թեք­վում է վեր­ևի փո­ղո­ցի վրա, նե հաս­նում ու սայ­լա­կին նստած տղա­յին քաշք­շում է, վե՜ր ես ըն­գե, ու գի­տեմ, քեզ դուր ա գա­լիս, չէ՞, իսկ Հի­սուսն ա­սում ա՝ ու­զի՛ր, հենց հի­մա ցան­կա­ցի՛ր և կս­տա­նա՛ս. քա­շում ու որ­դու հետ միա­սին ընկ­նում են գետ­նին, նե գրկում է տղա­յին, ոտ­քը եր­կա­րում է, որ հե­ռու գլոր­ված ան­վա­սայ­լա­կը, ձգի ի­րենց, հետն էլ կրկնում է՝ ու­զի՛ր, որ ստա­նաս, ու­զի՛ր որ ու­նե­նաս: Տ­ղան գլու­խը հար­վա­ծում է մո­տեց­րած սայ­լա­կին, մոր ձեռ­քը պո­կում է դրա­նից, ու մի ցատ­կով նստում. կրա­կը ծե­րա­նա՛ սպի­տակ փառ կա­պի՛ է­րե­սին գե­լի ոռ­նո­ցը լսվի՛ ու աստ­ղե­րին մա­տե­րովս կպնե՛մ նոր կմտա­ծե՛մ է­կող օր­վա մա­սին. մե՜ր դրե՛ք մի­սը կրա­կին հա­նե՜ք շշե՛ք խո­րո­վա­ծը… Ին­քը (մայ­րը) փո­շոտ­ված դեռ նստած է հո­ղին. գիժ ան­տեր գո­ռաց ու քշեց գո­ռաց ու էր­կու ա­կի հուպ տա­լով գլոր­վում ա չգի­տի որ լա­ցե­լուց տե­սել եմ…
Գ­լուխ 2. մայ­րը
Ին­քը (մյուս որ­դին) չի՛ գա, հաս­տա՛տ չի գա, էս էլ ոտ­քի չի՛ կանգ­նի, էն էլ չի՛ գա, մնաց գաղ­թա­կան, հար­սին թո­ղեց ու գնաց, հարս ու­նենք տու­նը, ով կա­սի, փո­րը հե­լե կպել ա դնչին, ո՞ւ­մից, ո՞նց, ի՞նչ, չե՛մ հա­վա­տում… ու լավ եմ ա­րէ, որ գյու­ղա­մե­ջում ա­սել եմ՝ Հիսուսն ա ծնվե­լու, նրա երկ­րորդ գա­լուստն ա, ես գի­տեմ, որ տենց ա… նե մարդ չի՛ ծնի, որ մարդ ծնի Առ­դոն կսպա­նի՛, չէ՛, կա՛մ դև պ­տի ծնի կա՛մ աստ­ված. հինգ տա­րի ա­մու­սին չու­նի գլխին, ի՞նչ ա­նի, օ­դից էլ կհղիա­նար. դե հան­գիստ մնա՜ շան ծնունդ (շու­նը վնգստում է) հա­լովդ սթրվի՛ լափդ տամ գնամ տե­նամ ինչ ա գա­լու կո­տիս. ծնվավ, քեզ էլ Առ­դոն չի խնա­յի, թե՞ գի­տես գի­շեր­վա հա­չա­ցող­նե­րին վնաս չկա, կա՜, էն էլ ոնց, կտա­նի այ էն դո­շին կխփի, հենց մի գնդա­կով գանգդ ցրիվ կտա, հը՞, հաս­կա­նում ես չէ՞, չի­մա­նա­յիր չէիր լի­զի ձեռ­ներս, ե՞ս փրկեմ, ես հա­զիվ մտա­ծեմ իմ հար­սից ծնվո­ղի ու էն չքայ­լող պա­տե­րազ­մո­ղի մա­սին. պա­տե­րազ­մո­ղիս տե­սեք, հե­րիք ո­տերս լի­զես, մեկ ա դու զոհ ես, զո­հա­բե­րութ­յուն, ոնց որ աստ­վա­ծաշն­չում Ի­սա­հակն ես, կամ չեմ հի­շում ով էր. քեզ զո­հե­լու ենք աստ­ծուն, որ դրա (Առ­դո­յի) հեր­սը թող­նի, ե­թե թո­ղի. քի­նոտ մարդ ա. չգի­տեմ Առ­դո­յի հեր­սի թե աստ­վա­ծի, բայց մե­կի հա­մար հաս­տա՛տ քեզ կզո­հենք, համ էլ պա­ռա­վել ես…
Գ­լուխ 3. հար­սը
Սկս­վե՜ց, վեր­մակն էլ քա­շել տա­րել են. դու չե՛ս մրսի, չե՛մ թո­ղի, պետք ա օր­վա մեջ հա­զար ան­գամ կճմտեմ ինձ ու հա­վա­տամ ես կա՛մ ու էս դժոխ­քում եմ, ա­սում են՝ ան­տեր մնամ, ինձ չպետք ա հա՞ ոչ մե­կը տե­նա, ու կմնամ, կպաղկ­վեմ պան­րի բոչ­կի մեջ կբե­րեմ քեզ, ճի՞շտ չեմ, սի­րունս, աղ­ջիկ ես թե՞ տղա…
Գ­լուխ 4. հայ­րը (Առ­դոն)
Թ­քա՛ծ. ձեր մե­րը, բայ­լուս, ի՞նչ, հա՜ լավ ա տղեն, հա՛ զան­գում ա, չէ՛ հլը չի՛ գա­լու, գա­լու մա­սին բան չկա, հե­րո՞­սը, հե­րո­սը նստած ա հա՛ ը­հը հա՛ չի՛ քայ­լի… սա­ղիդ մե­րը, տղեդ ո՞նց ա, զան­գո՞ւմ ա, ա­մեն օր նույ­նը, քեզ ինչ ոնց ա, ինչ մեղ­քիս հա­մար ա­նոտ տղա, պա­տե­րազմ էիր գնում հա՞, մյուսն էլ քայ­լում վա­զում ա, բայց մե­նակ հե­ռու ա վա­զում մեզ­նից հե­ռու. հե­ռու կնգադ տա­նեիր, չէ՜, թող մնա որ փոր ա­ճեց­նի, որ սատ­կե­լուցս ա­ռաջ թքեն է­րե­սիս, թող մնա՛ բայց չի՛ ծնվի բի­ջը. իմ օ­ջա­խում բո­զի լա­կոտ չի՛ ծնվի։
Գ­լուխ 5. հար­սը
…ու­րեմն մո­շերն անց­նեմ ա­րունլ­վա հաս­նեմ քո մոտ որ տե­նամ քեզ որ չմտա­ծեմ որ նո­րից հետ եմ անց­նե­լու ջանս քեր­ծե­լով ճղե­լով ու դու չգաս է­րեկ ու դրա ա­ռա­ջի օ­րը. է­րե­խուս հար­ցը պետք ա լու­ծենք, մտա­ծի՜, մի հնար գտի, կսպա­նեն…
Գ­լուխ 6. հայ­րե­նա­սեր
Այս ա­մե­նը ինձ պատ­մում է նա, ով հար­սի փորն ա­ճեց­րել է, խո­սում է ու հրճվում:
Վեր­ջա­բան. ա­շուն
Աշ­նա­նը ծո­րում է բնութ­յու­նը. տերև­նե­րը ծա­ռե­րից, ամ­պե­րը երկն­քից: Գու­ցե գույ­նե­րի բազ­մութ­յու­նից է աշ­խար­հը մեղ­րա­ծոր դառ­նում, կամ թախ­ծի դրսևո­րումն է այդ­պի­սին: Ս­կիզբ են առ­նում սա­ռը ա­ռա­վոտ­նե­րը. ար­ևը տեղ-տեղ է ընկ­նում և ջեր­մաց­նում, կե­սօր­վա կողմ տա­րեց­նե­րը փնտրում ու կանգ­նում են այդ արև­կող կտոր­նե­րի վրա, քան­զի ար­ևի կլա­նու­մը ո­մանց հա­մար վեր­ջին ան­գամն է: Աշ­նա­նա­յին տրա­մադ­րութ­յուն, ուր մտա­ծող­ներն ընկ­նում են դոն­դո­ղան­ման ու­նայ­նութ­յան խոր­քը:
Աշ­նան ծնված­ներն ա­ռա­ջինն են տես­նում Երկ­րի գույ­նե­րը, մինչ­դեռ, այն ժա­մին, երբ մար­դիկ խո­րը քնի մեջ են, երբ միայն ա­ռար­կա­ներն են ապ­րում. եր­կի­րը դեռ քնած է, գետ­նին թափ­ված տերև­նե­րը եղ­յա­մով պատ­ված, ո­րոնք շու­տով ձյան տակ են մնա­լու, փտեն, հող դառ­նան. նե ծնում է, ե­րե­խա­յին տա­նում թա­ղում է լե­ռան ստո­րո­տի փշա­տե­նու տակ. փշոտ ծա­ռի տակ, որ մարդ ու կեն­դա­նի չմո­տե­նան: