ՆՈՒՆԵ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ / ՍՊԻՏԱԿ ԱԳՌԱՎԸ

ՀԳՄ վար­չու­թյու­նը
շնոր­հա­վո­րում է մանկագիր
ՆՈՒՆԵ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԻՆ
ծննդյան 80-ամյակի առթիվ

ՙԳրա­կան թեր­թը՚ միա­նում է շնորհավորանքին
Ագռավների ընտանիքում մի ձագուկ ծնվեց։ Եվ բոլորը մնացին զարմացած՝ ձագուկը սպիտակ էր։
Քանի փոքր էր, նրա գույնը անհանգստություն չէր պատճառում ծնողներին։ Տարված իրենց հոգսերով, թվում էր, նրանք չէին էլ նկատում իրենց ձագուկի գույնը։
Բայց Սպիտակ Ագռավը օրեցօր մեծանում էր և երբ մեծացավ ու կազմավորվեց, ծնողները տագնապով հասկացան, որ իրենց ձագուկը շատ է տարբերվում իր շրջապատից ու ցեղակիցներից։
Սպիտակ Ագռավը հրաժարվում էր այն կերից, որով սնվում էին սովորական ագռավները, հրաժարվում էր այն մտածելակերպից, որով ղեկավարվում էին սովորական ագռավները։
– Դու սոված չե՞ս,- անհանգստանում էր քույրը։
– Ո՛չ,- երազկոտ պատասխանում էր Սպիտակ Ագռավը։- Տե՛ս, հեռուն ինչ գեղեցիկ է։ Այնպես եմ ուզում հասնել այն գծին, ուր անտառի կանաչը ձուլվում է երկնքի կապույտին։
– Եվ դա կկշտացնի՞ քեզ,- հեգնում էր մեծ եղբայրը։
– Վերցրու, պատառոտիր, հոշոտիր,- բույնը գցելով ավարը՝ ասում էր հայրը։ Բայց Սպիտակ Ագռավը կամակորորեն շուռ էր տալիս իր հպարտ գլուխը։
– Հետաքրքիր է, դու ինչո՞վ ես սնվում,- կարեկցում էր միջնեկ եղբայրը։
– Ես տանել չեմ կարող արյան հոտը,- միամիտ նայելով եղբորը՝ ասում էր Սպիտակ Ագռավը, ու եղբայրները ծիծաղում էին նրա վրա, ծաղրում։
Եղբայրները չէին հասկանում նրան…
Եվ մեծանում էր Սպիտակ Ագռավը մելամաղձոտ, լռակյաց ու թախծոտ՝ տանը, ուրախ, ոգևորված ու տարերային՝ դրսում։
Երբ նրա թևերը լրիվ ամրացան, նա սկսեց փախչել իր բնից։ Վաղ առավոտյան թռչում-գնում էր հեռուները և բույն էր վերադառնում ուշ երեկոյան՝ քնելու։
– Դու ինչ է, ագռավ չե՞ս,- զայրանում էր հայրը,- մի քիչ էլ մեզ հետ եղիր, մի քիչ էլ մեր հոգսերին տեր դարձիր։
– Միայն գիշերն ես տուն գալիս, դու մեր ընտանիքի անդամը չե՞ս,- նեղսրտում էր մայրը։
– Իրեն աղավնու տեղ է դրել, մենք նրա ճաշակին չենք,- ծաղրում էր ավագ եղբայրը։
– Զգո՛ւյշ, արծիվներին չհասնես, թևերդ շատ են կարճ, կկործանվես,- զգուշացնում էր մյուս եղբայրը։
Իսկ քույրը լռում էր։ Նա, իհարկե, համամիտ էր թե՛ ծնողներին, թե՛ եղբայրներին, բայց չէր ուզում նեղացնել իր շատ սիրելի եղբորը։
Իսկ Սպիտակ Ագռավը չէր պատասխանում։ Նա նայում էր հոր, մոր, քրոջ, եղբայրների աչքերի մեջ ու… լռում էր, քանզի ոչ մեկի հայացքում չէր տեսնում իր երազանքների արձագանքը։ Իսկ նրա լռությունը ավելի էր զայրացնում հարազատներին։
Ի՜նչ կտար Սպիտակ Ագռավը, որ իր հարազատներից գոնե մեկը հասկանար, թե ինչ է ուզում նա։ Եվ Սպիտակ Ագռավը փախչում էր տանից, թողնում-գնում-միանում ուրիշ երամների, ամբողջ օրը անցկացնում ուրիշ թռչունների հետ, ում հետ կարողանում էր կիսել իր մտքերը, իր ապրումները։
Եվ երբ երեկոյան վերադառնում էր, տհաճությամբ էր մտնում իր բույնը՝ գիտեր նորից պիտի նախատեին իրեն։
– Ինչո՞ւ չես ապրում ագռավային կյանքով,- բղավում էր հայր-ագռավը,- թե չես ուզում ապրել մեր կյանքով՝ գնա մեր բնից։
– Կգնա՛մ,- կտուցի միջից ցասումով շշնջում էր Սպիտակ Ագռավը, և նրա աչքերը լցվում էին ցավով՝ չհասկացվող էակի ցավով։
– Ո՞ւր գնա, ի՞նչ ես խոսում,- բորբոքվում էր մայրը, որը չէր հասկանում, բայց որը սիրում էր որդուն, և որի սիրտը ցավում էր իր կրտսերի համար։
Եվ ծնողների միջև սկսվում էր անվերջանալի մի վեճ։
Առանց մի խոսք ասելու Սպիտակ Ագռավը գլուխը մտցնում էր թևի տակ, քնում, որ առավոտյան նորից փախչի, փախչի իր երազանքների ետևից։
Մի օր էլ Սպիտավ Ագռավը չվերադարձավ իր բույնը։
Անցավ մեկ օր, երկու, երեք…
Սպիտակ Ագռավը չկար։
– Դե, իհարկե, մենք վատն ենք,- զայրացկոտ հեգնանքով ասաց հայրը։- Նրա համար ուրիշներն են լավ։
– Այնքան վիրավորեցիր, որ թողեց հեռացավ,- ցավով ասաց մայրը։- Ես հիմա ի՞նչ անեմ, որտե՞ղ փնտրեմ։
– Մի՛ անհանգստացեք, նա երևի հիմա արծիվներին է հասել,- հեգնեց ավագ եղբայրը։
Քույրը լուռ էր։ «Երանի շուտ գա»,- մտածում էր նա։
Բայց Սպիտակ Ագռավը չկար։

Ուրիշ երամի թռչուններ, որոնց հետ իր ցանկալի կյանքն էր անցկացնում Սպիտակ Ագռավը, եկան և հայտնեցին տխուր բոթը.
– Երբ Սպիտակ Ագռավը արծվային հրճվանքով ճախրում էր բարձունքում, որոտաց լեռնային ամպրոպը, անձրևի տարափը թափվեց Սպիտակ Ագռավի վրա, թրջեց նրա թևերը, կոտրեց նրա թափը։ Դավաճան քամի՞ն էր մեղավոր, թե՞ ուժերն էին սպառվել… Եվ ընկավ Սպիտակ Ագռավը, ընկավ պղտոր ջրերը։ Նա մեկնեց իր ոտիկները, որ կառչի քարից, ժայռից, ճյուղից, բայց ոտիկները չհասան ո՛չ քարի, ո՛չ ժայռի, ո՛չ ճյուղի… Ու խեղդվեց Սպիտակ Ագռավը… Անխիղճ պղտոր ջրերը նրան տարան հեռո՜ւ-հեռուն…
Կռնչոցով դեպի գետը սլացան ծնողները, եղբայրները, ցեղակիցները։ Եկան ու չգտան Սպիտակ Ագռավին։ Չգտան ու… ողբացին։
– Ձագո՜ւկս,- ողբաց մայրը,- ո՞ր անխիղճ ջրերը քեզ տարան…
– Տունս քանդվե՜ց,- որոտաց հայրը,- տունս քանդվեց… Որդի՛ս, ո՞ւր ես… Ո՞ր դաժան ալիքը քեզ ծածկեց…
Լաց եղան եղբայրները.
– Մեր կրտսե՛ր եղբայր, ո՞ւր ես,- կանչեցին նրանք։
Բայց Սպիտակ Ագռավը այլևս չկար:
Երկար փնտրեցին պղտոր ջրերում Սպիտակ Ագռավի դին: Փնտրեցին քարերի ու թփուտների մեջ։ Եվ քարերի արանքից միայն մի սպիտակ փետուր գտան… մեն-մի սպիտակ փետուր։ Այն, ինչ մնացել էր Սպիտակ Ագռավից։
Այդ փետուրը տարան, պատվով թաղեցին…

Ա՜խ, Սպիտա՛կ Ագռավ, բնության գերի, դու ձուլվեցիր քո սիրած բնությանը… Դու անզգայացար… Դու մնացիր քո սիրած բնության գրկում, վիշտ ու թախիծի մեջ թողնելով հարազատներիդ… Չհասկացված գնացիր… ողջերին թողնելով դառը արտասուք…
Ա՜խ, Սպիտա՛կ Ագռավ…
Վա՜խ, Սպիտա՛կ Ագռավ…

***
Տանը նրան կանչում էին Տիկո: Դրսում նա Տիգրան էր։
Միջահասակ էր։ Նրա աչքերը սև ու խոշոր չէին: Նրա մազերը գանգուր չէին։ Նա արտաքուստ շատ սովորական էր։ Այդպիսիների համար սովորաբար ասում են՝ միջին մարդ, միջակություն:
Այդպիսին էր նա տանը։ Բայց դրսո՜ւմ…
Դրսում նա Տիգրան էր։ Դրսում նա ուներ հմայիչ ժպիտ, նրա աչքերում լինում էր արտասովոր մի փայլ, որից խամրում էին ուրիշների խոշոր, գեղեցիկ աչքերը։ Թևերի ոգևորված պոռթկումով նա արտահայտում էր իր հոգու ալեկոծումը։
Տանը նա լռակյաց էր ու մեկուսի։
– Ուրբաթախոս ես,- բողոքում էր մայրը։- Հորդ ես քաշել։ Անխիղճ, տուն ես գալիս, պատմիր տեսածդ, լսածդ։ Ախր, ես ամբողջ օրը տանը մենակ եմ, խոհանոցում զբաղված։ Դրսի երես չեմ տեսնում։ Գոնե դու պատմիր դրսի անցուդարձից։
Տիգրանի շուրթերին երևում էր կիսաժպիտ, որը շուտով մարում էր։ Ի՞նչ պատմեր։ Ո՞րը պատմեր…

***
– Ու-ու-ու-ո՜ւ…- ոռնում է լեռնային քամին…
– Վա-ա՜խ…- տնքում է հոգիս…
– Ու-ու-ու-ո՜ւ…- քամին չի դադարում, քամին ոռնում է, քամին տնքում է, և այդ ոռնոց-տնքոցի մեջ լսում եմ մի ճիչ, ճիչ, որը կոչվում է պայքար, պայքար կյանքի համար…
– Ու-ու-ու-ո՜ւ…- ոռնում է քամին…
– Ա-ա՜խ…- տնքում է հոգիս… Եվ այդ ոռնոցն ու տնքոցը քո ձայնն է հիշեցնում։
Ի՞նչ կտայի, որ հիմա, այս պահին չլիներ ո՛չ քամի, ո՛չ տնքոց, ո՛չ ոռնոց…

– Գիտես, ինձ ոչինչ չի պատահի,- ժպտալով ասում էիր դու։- Ես այնպես եմ ձուլվել բնությանը, որ նա չի դավաճանի ինձ… Բնությունն ուրիշ է։ Ես միայն բնության գրկում եմ ինձ լավ զգում։ Մի՛ անհանգստանա… ինձ ոչինչ չի պատահի…
Քամին ոռնում է, իսկ ես, կանգնած պատշգամբում, լսում եմ քո ձայնը, իմ եղբայր…
Քամու ոռնոցի մե՞ջ…
Քամու լացի մե՞ջ…
Այո՛, քամու ոռնոցի, քամու լացի մեջ…
– Դա չէր կարող լինել,- ճչում է հոգիս։
– Դա եղել է,- հանգիստ, շատ հանգիստ, զարմանալիորեն հանգիստ ասում ես դու։
Ես, իհարկե, գիտեմ, որ դա եղել է, բայց չեմ ուզում հավատալ։ Չեմ հավատում, որ չխելագարվեմ։
– Չես խելագարվի,- նույն հանգստությամբ ասում ես դու։- Մխիթարվիր նրանով, որ ես շատ բան չեմ կորցրել, ընդամենը մի կյանք։
– Մի ամբողջ կյա՜նք…- արտասուքով տնքում ու ճչում եմ ես։
Դու մեղմ ժպտում ես քո սովորական ժպիտով ու կրկնում.
– Ընդամենը մի չբավարարված ու չհասկացված կյանք… ինձ համար միևնույնն է,- ավելացնում ես դու։
– Բայց չէ՞ որ ես քեզ հասկանում էի,- առարկում եմ ես։
– Դրա համար էլ ես քեզ սիրում էի իբրև ամենահարազատի,- փիլիսոփայական հանգստությամբ ասում ես դու ու… ես քեզ էլ չեմ տեսնում…
Դու չքանում ես իմ աչքից… Դու չկաս… Իսկ ես մտովի դեռ վիճում եմ քեզ հետ…
– Դու իրավունք չունեիր…- գոչում է հոգիս։
Եվ հեռու հեռվից լսում եմ քո ձայնը.
– Այդպես ստացվեց, ներիր, ես չէի ուզում քեզ վշտացնել։ Ամենաքիչը ես քեզ կուզենայի վշտացնել… բայց… ստացվեց… ես չէի ուզում…
Դու անհետանում ես մշուշի մեջ… Գիշերային մշուշի… Իսկ ես մնում եմ մտքերիս հետ… Ես մենակ եմ ու անօգնական… Եվ այնպես եմ ուզում քեզ տեսնել… ինչ-որ հրաշքով… Եղբայրս… միակը… միակը բոլորի մեջ…
Բայց այս բոլորը ցնորք է…
Ի՞նչ կտայի, որ այս զրույցն էլ լիներ իրական… Ի՞նչ կտայի…
Բայց այս բոլորը ցնորքներ են, որ պիտի ժամանակ առ ժամանակ տեսիլքավորվեն։ Ժամանակ առ ժամանակ ես պիտի ապրեմ այդ տեսիլքներով, որ… որ ապրեմ…

Գրեք մեկնաբանություն

Ձեր էլ․փոստի հասցեն չի հրապարակվելու։ Պարտադիր դաշտերը նշված են * -ով։