«ՀՅՈՒՍԻՍԱՅԻՆ ՊՈՂՈՏԱ» ՊՈԵՄ` ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՈՎ / Նորայր ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

 

(հատված)

 

ՊՈԵՏՆ ՈՒ ՍՈՆԵՏԸ

Շոգից սառած մի պոետ,

ցրտից քրտնած մի սոնետ

բնակվում էին երևանյան

սրճարաններից մեկի սեղանաթոռին:

Պոետը սոնետին ասում էր`

հաչի՛ր շան պես,

սոնետը հաչում, աղմկում էր:

Ասում էր` մտի՛ր սեղանի տակ,

և սողոսկիր էն

պառաված գրաքննադատի

ներքնաշորի ծալքերը,

սոնետը սողոսկում, վերադառնում էր

և պոետին զեկուցում`

գրաքննադատը կույս է:

Գրաքննադատը, որի մարմնով

զարմանալի ու անծանոթ

խուտուտ էր անցել,

սոնետին ասում էր` ե՛կ քեզ բնակեցնեմ

ներքնաշորիս տակ:

Այդպես շան ու տիրոջ նման

պոետն ու սոնետը երկար

բնակվում էին սրճարանի

սեղանաթոռին,

շրջում քաղաքում` իրար ձեռք բռնած,

և սոնետը անցորդներին ասում էր`

հացի փող տվե՛ք իմ պոետին,

տաք հագուստ ու կացարան տվե՛ք

իմ պոետին:

Եվ տալիս էին` ավելցուկ հաց,

մի անգամ արդեն խմված օղի,

թթու դրած հին ու փափկած վարունգ,

ինչ պատահի:

Այնքան, մինչև Թավշե

հեղափոխության ալիքը

քաղաքից ներխուժեց սրճարան,

պոետին տարավ հեղափոխության

հարթակ,

որպեսզի կարդա իր սոնետը

հուզված ժողովրդին:

Թեև սոնետի բառերն

իրարամերժ ու լղոզված էին,

ժողովուրդը երկար ծափահարեց,

քանզի այն մի անգամ գրվել էր

կույս գրաքննադատի

ճերմակ ներքնաշորին,

որից սիրո և համերաշխության

խորհրդավոր և

անծանոթ բույր էր հոսում:

 

ԳԱՂՏՆԱԼՍՈՒՄ

Ինձ գաղտնալսում էին,

երբ ջրերի հետ էի խոսում,

երբ թռչուններն իմ զարթուցիչներն էին,

երբ փորձում էի վերհիշել

գունավոր երազներս,

դրանք տեսագրում էին

և ուղարկում համացանց:

– Քայլի՛ր, – ասում էր արևը,

գարունը բռնում էր իմ ձեռքը

և քայլել սովորեցնում:

Ես նորածին չէի,

բայց համառում էի քայլել:

Ես քայլել գիտեի և մեկ ակնթարթում

բարձրանում էի Լեռը,

երբ Տերը գրկաբաց գալիս էր

առաջ և ասում.

– Ե՛կ, խոսենք ու երկուսով կիմանանք`

ինչի մասին:

Ես շլացել էի Տիրոջ հետ խոսելու

երջանկությունից,

բայց պապանձվել`

իմ հարազատ տարածքները

կորցնելու վախից:

Ես իջա ներքև և պատմեցի իմ ու Տիրոջ

հանդիպման մասին և թարգմանեցի

ջրերի լեզուն անցորդներին,

և թարգմանեցի թռչունների լեզուն

անցորդներին,

և գունավոր երազներս փռեցի

անցորդների դեմ:

Դա գարնանն էր` մայիսին, երբ թավշե

խոտ էր աճել հեղափոխության

հոգնած հարթակի վրա

և խոսող ջրերը ողողում էին հարթակը`

դեռ իմ չտեսած գունավոր երազներով:

 

ՄՈԼՈՐՅԱԼԻ ԵՐԳ

Աղբակույտեր են ջրերը տանում,

ոլորապտույտ գալիս է սևը,

քաղաքապետի անբառ բերանում,

տե՛ս, մոլորվել է քո թավշե սերը:

Ո՞ւր թաքնվեցիր ինքդ քեզանից,

մի՞թե տեսիլք ես կամ խաբկանք ես դու,

արդեն համբարձվող իմ Երևանից

մնացել է լոկ ագռավների չուն:

Նրանք կգնան, ու անվերադարձ

ջրերը գրկող քամիներ կգան,

երկնադռները լուռ ու կիսաբաց

կդառնան քո այս համբարձման վկան:

Մի՞թե եղել ես կամ ծաղկել խինդով

կամ թե փթթել ես, ինչպես հին Դալման,

ջրերն են խայտել, ինչպես սիրադող,

կամ քեզ գրկել է արևդ հալման:

Չէ՛, էլ չեն բուրի պատերդ թավշե,

երբ խոնարհումն ես ընտրել

որպես հույս,

երբ բեմականի այտերը կաշվե

բռնաբարում են օր ու արշալույս:

Աղբակույտեր են ջրերը տանում,

ոլորապտույտ գալիս է սևը,

քաղաքապետի անբառ բերանում,

տե՛ս, մոլորվել է քո թավշե սերը:

 

ԶԱՐՄԱՆԱԼԻ ՔԱՂԱՔ

Զարմանալի է քաղաքը այս հին,

ի՜նչ նվիրական օրեր են եկել,

քաղաքապետի չարչրկված գահին

մի դերասան է լայնորեն թեքվել:

– Գյադե՛ք, ասում է,- էս կողմը քաշվեք,

տեսե՛ք, ի՜նչ տոն է ծովացած բերքի,

հերիք ծանրացած աղբերը մաշեք

ու աղը շաղ տաք թշշացող վերքին:

Հեղափոխության ջրերը եկել

ու լվացել են քաղաքը կեղտոտ,

հիշե՛ք, ի՜նչ երթ էր, ու ինչքան թեթև

մերժեցինք Սերժին անհուն շքերթով:

Սիրուց անսահման էլ չկա ոչինչ,

համերաշխության դռներից բացի,

տե՛ս, ինչ մաքուր է ու քաղաքը ջինջ

պատառն է կիսում բուրավետ հացի:

 

ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՀԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆ

Թութը հասել է

և կաթում է բանանի

կճեպներով լցված աղբամանի մեջ:

Աղբամանի կողքին պառկել է

Վ.Գ-ն և վայելում է

տնտեսական

հեղափոխության պտուղները:

Ոստիկանները մեղմացել են,

որովհետև մի օր աղաղակեցինք`

ոստիկանը մերն է:

Ռետինե մահակներ չկան,

կան հովհարներ`

բանանի կճեպների փնջերով,

որոնք մեր ոստիկանների ձեռամբ

տնտեսական հեղափոխության

պտուղները

Վ. Գ-ի` ասֆալտին պառկած

որովայնից ուղղում են

դեպի երկրի մութ ու խուլ տարածքները`

երբեմն էլ հով անելով

կյանքը փորի վրա ապրած

մարդու մարմնին:

Հեղափոխությո՜ւն:

Երբ աղբամանի մեջ թութը

կերպարանափոխվում

և դառնում է թթի օղի,

հոսում ժանգի և քայքայված

երկաթի արանքից:

Խմում են` վայելելով անվճար

բանանի կճեպները,

և վերջում, իհարկե,

արտասվող աչքերով երգում`

Ա՜խ, իմ հայրենիքի ջուրը:

 

ՀԱՅՐԵՆԻՔԸ ԲԱՐՈՒՐԻ ՄԵՋ

Հայրենիքը բարուրի մեջ,

հայրենադավ օրորողներ,

էն հին հիմնի բառերը հեչ

չեղա՞ն դասի ականջօղեր:

Նույն է հիմա` թշվառ, անտեր,

ուր թշնամյաց ոտքը ցցված,

մեկ էլ չասեք` հայի բախտ է,

ի վերուստ է այդպես գծված:

Մեկը` ազատ, մեկը` անկախ,

մեկը` քայլով մոլորեցնող,

մեկի համար Նազարի թախտ,

մեկին էն գլխից անվերջ քցող:

Խառնվել են սեռ ու հավատ,

պատերի մեջ բոզանոցի,

նախարարն է դարձել կավատ,

ուհին ուհուն որ մատուցի:

Էլ ի՞նչ թշվառ, էլ ի՞նչ անտեր,

հայրենադավ, քայլող, քցող,

էս երկիրը ազատ հանդ է

խաշնարածի ոտքով գծվող:

Հայրենիքը բարուրի մեջ,

հայրենադավ օրորողներ,

էն հին հիմնի բառերը հեչ

չեղա՞ն դասի ականջօղեր:

 

ՔԱՅԼՈՂ ԲԱՌԵՐ

Արյունոտվում են ջրերը նորից,

և կամարները թեքվում են մեկեն,

այս տառապանքը դեռ ծնված օրից

ջրերի վրա թափառող վերք է:

Քայլի՛ր ջրերի կապտաշուրթ եռքով,

գրկի՛ր երկինքը ձեռքերով վհատ,

և թռչունների զրնգուն հևքով

լցրու օրերդ մեռնող ու ժլատ:

Եվ այբբենական շարքով հավասար,

թեկուզ խազերի անծանոթ հանգով,

նայի՛ր, թե բառի խորքերին հասար,

բառը դասդասիր զորաց հին կարգով:

Քայլի՛ր, տե՛ս`

քայլքը քեզ ո՜նց է սազում,

ուսդ` զինվորի ամրակուռ ուսին,

այսպես լինում է միայն երազում,

երբ բառն է դասվում զորաց հին դասին:

Արծաթացոլք են ջրերը նորից,

և կամարները ելնում են մեկեն,

տե՛ս, այս բառերը դեռ ծնված օրից

ջրերի վրա թափառող հևք են:

 

ԲԱՐԵՓՈԽՎԱԾ ՆԱԽԱԳԻԾ

Սահմանադրության բարեփոխված

նախագիծը

բարձիս տակ քնեցի:

Ճիշտ է, ավանդույթը խախտեցի,

ու Նարեկը կարող էր նեղանալ,

սակայն անմիջապես քնեցի,

ու հրեշտակները դեռ 88-ից ծանոթ

խմբվեցին շուրջս:

– Ջերմ բարևներ

Գալուստ Սահակյանից,-

ասաց նրանցից ամենաերիտասարդը,

ով իմ գլխավերևում մերթ ընդ մերթ

ճեմում էր փուչիկից փուչիկ:

Մյուսը` դեմքով ավելի բարեկիրթ,

դողացող ձայնով ասաց`

այդ մենք ենք Սահմանադրությունը

դարձրել Նարեկ

ու հիմա Նարեկն ենք դարձնում

Սահմանադրություն:

Հետո բոլորով սկսեցին աղմկել`

բամփենք, չաքչենք, չաքչենք,

բամփենք, այնքան չաքչեցին

ու բամփեցին,

մինչև Պռոշյան փողոցում

մի տարեց ասաց` բոլորը հեռացել են,

էլ ո՞ւմ եք չաքչում, էլ ո՞ւմ եք բամփում:

 

ՉՈՐՍԸ

Առաջինն ինձ պահեց քարանձավում,

մի ձեթի ճրագ դրեց կողքիս

ու մի փունջ արմտիք շպրտեց դեմս:

Երկրորդի ասպետները օրը

երեք անգամ

ինձ հանում էին լույս աշխարհ,

տեղը տեղին ծեծում ու նորից

ջարդված մարմինս հանձնում

քարանձավին:

Զարմանալի է, որ այդքան ժամանակ

ես չէի նկատել, որ քարանձավի շուրջ

դրախտային այգեստան կար:

Երրորդը ամեն օր գալիս-նստում էր

երիտասարդ ծիրանենու տակ

և չտեսաբար վայելում էր մրգերը`

ուղիղ իմ աչքերի մեջ նայելով:

Չորրորդն ուղարկեց իր ջահել

ասպետներին,

որոնք միաբերան կարդացին

նրա գրած հրովարտակը`

Գլխիդ ոսկե անձրև է տեղալու:

Ես ինքնակամ ու վախեցած մտա

քարանձավ`

ձեռքերով գլուխս պաշտպանելով:

Քարանձավի պատին գրեցի իմ վերջին

ցանկությունը`

Ես սովորական,

ամպից իջնող անձրև եմ ուզում:

Ու վառեցի ձեթի ճրագը,

վերցրի արմտիքը,

կծկվեցի խոտերից

սարքած անկողնուս մեջ:

 

ԱՍԵՍ

Մի թռչուն գիտեմ, որ տեղանք չունի,

ու մի գնչուհի` թափառ քամու պես,

ես ծվարել եմ գետի հին հունին,

ու քո հայացքը այս ջուրն է ասես:

Մի արև գիտեմ, որ դադար չունի,

մի վերև` առանց աստղի ու ամպի,

ես ծվարել եմ ուսին անհունի,

կարծես` երկնային լուսավոր թամբին:

Ներքևում չկաս, վերևում չկաս,

թամբը տիեզերքով սահում է կամաց,

ու այն ծեր գնչուն քիչ խելապակաս,

ասում է` նայի՛ր, թռչունն ուր սուրաց:

Մի տարածք գիտեմ, որ անուն չունի,

բայց ջրե՜ր, ջրե՜ր, ջրե՜ր լուսավոր,

ու աչքերի մեջ թախծոտ գնչուի

արտացոլվում է պատկերը ծանոթ:

Մի թռչուն գիտեմ, որ տեղանք չունի,

ու մի գնչուհի` թափառ քամու պես,

ես ծվարել եմ գետի հին հունին,

ու քո հայացքը այս ջուրն է ասես:

 

ՆՈՐԻՑ

Նորից դանակ սրտի մեջ,

նորից ձմեռ առանց ձյուն,

պատմությունը էջ առ էջ

դառնահամ է, ինչպես թույն:

Նորից կարոտ արյան մեջ,

նորից անկապ հեռացում,

այս բութ ցավը կարծես հեչ,

օրն է, որ չի հիացնում:

Բայց թե ձյունը մոլորվեց,

սիրտը դարձավ երկու կես,

մեկը հարբած օրորվեց,

օրը դարձավ մահվան ծես:

Նորից ձմեռ օրվա մեջ,

նորից ձյուներ մոլորուն,

այն հին ցավը կարծես հեչ,

տե՛ս, դանակն է օրորվում:

 

ՀԱՇԻՇԻ ՊԵՍ

Հաշիշի պես է արթնանում օրը,

իբր թավիշ է,

մեկը` հաղթական, մյուսը` մոլոր,

մեկ է` հաշիշ է:

Էն, որ քայլավոր ու անապական,

իբր մայիս է,

էն, որ ջղաձիգ ու սևապատկան,

իբր լալիս է:

Էն, որ թավիշ է, էն, որ լալիս է,

տե՛ս, մեղրամիս է,

էլ ի՜նչ սևավոր, ի՜նչ գունապատկան,

լացս գալիս է:

 

ՊՈԵՏԸ

Մեզնից միշտ լքված ու մեր մեջ անհուն,

մի թափառական ասպետ կա վայրի,

իր շիրմաթմբին վեհ ու անանուն

մազերը փռած մի չքնաղ այրի,

և Նավզիկեներ` մազերը քամուն,

և գանգրահերներ` աչքերը յարին,

այն ժամ ու հիմա երգեր են քամում,

շուրթերին ծորուն երկիր Նաիրին:

Շուրթերին ծորուն երկիր Նաիրին

և արնաթաթախ ոտքերի երթեր,

և կառափնարան, և աչքեր նաիվ,

և սովորական մահերի հերթեր,

և աղոթքներում թափառ երկնային,

ուր աստվածուհին միշտ մորեմերկ է:

Լույսը` ամայի, սերը` ամայի, մահը` ամայի,

երկիր Նաիրին պոետի ձեռք է,

որ ընկերներին հեռու ու մոտիկ,

որ շիրիմներին թաղված ու անթաղ,

որ մանուկներին սոված ու բոբիկ,

որ ճրագներին մահացող դանդաղ,

որ արքաներին լքված ու անթագ,

որ դրոշներին խավար ու հանգած,

ափի մեջ պահի ու համապարփակ

բառեր հագցնի արևակալած:

Մեզնից միշտ լքված ու մեր մեջ անհուն,

շուրթերին ծորուն երկիր Նաիրին,

տիեզերական լույսով անանուն

պոետն է հոսում երկնքով վայրի:

 

ՎԵՐԱԴԱՐՁ

Ճամպրուկս կապեցի

դպրոցական նստարանին,

կողքիս աղջնակն ասաց`

իմ հայացքը կմնա մեխած

դատարկ նստարանին:

Դուռը բացեցի, մայրս ասաց`

սիզախոտը կխեղդի ինձ:

Այգու շանթահար կաղնին ասաց`

մի՛ թող ինձ ձմռան մեջ մենակ:

Դուրս եկա, ճանապարհն ասաց`

ո՞վ պիտի շոյի սիրտս

վերադարձող ոտքերով:

Ես նստեցի ճանապարհի եզրին

և հաշվեցի աստղերը,

որ գրկել էին հայրենիքիս

խամրող ժպիտները:

Գրեք մեկնաբանություն

Ձեր էլ․փոստի հասցեն չի հրապարակվելու։ Պարտադիր դաշտերը նշված են * -ով։