Եթե գրողը դեմ է առնում երկրի սահմանադրությանը, կա՛մ իր, կա՛մ էլ սահմանադրության ոտքն է ջարդվում: Երկու դեպքում էլ ցավ է ծնվում: Ընթերցողներն այդ ցավն ավելի ծանր են տանում, քան Ազգային ժողովի ընտրյալները: Հայոց լեզուն հայոց պատմությունից ավելի դյուրազգաց է. օդից որսում է անհամատեղելի երկու հասկացությունների բախման պահը, շունչ ու արյունով սնում և իր գանձարանին հանձնում «գրող ու ցավ» հանճարեղ ձևակերպմամբ: Արտահայտություն կա, որ գանձարանում էլ փտում է, բայց այս մեկը ծնված-չծնված իր հաղթարշավը սկսեց. «Երկիր է, բա ի՞նչ գրող ու ցավ է», «Գրող ու ցավ ենք ուտում», հազում ենք՝ գրող ու ցավ: Եթե ստացվում է` պատմվածք ենք գրում, առանց ամաչելու անունը դնում ենք «Գրող ու ցավ»:
Այնպես որ, ոտք կջարդվի թե գլուխ, ես իմ արածն արեցի: Վաղը, մյուս օրը հակառակորդներս կպնդեն, որ շարժառիթը իմ պատմվածքները չընթերցող հասարակությունից վրեժ լուծելու մոլուցքն է, մեկ-երկուսն էլ կասեն, իբր` խումհարից դուրս գալու ձև եմ գտել. սնա՜նկ և ծիծաղելի՜ դատողություններ… Վա՜յ, հորս արև, հազս բռնեց: Ամեն մարդ, իր ծննդյան փուչ օրից էս կողմ, գոնե մեկ անգամ իրավունք ունի երևակայել, որ ինքն այս աշխարհի ամենակարևոր մարդն է: Թող ամենքն էլ օգտվեն աստվածատուր այդ շնորհից: Դեռ ոչ ոք իր կորցրած պահը հետ չի բերել, ավելին՝ գլուխն առել է ափերի մեջ և սուգ ու շիվան կապել չարածի համար:
Այսօր ես ինձ պատվեցի Հայաստանի Հանրապետության նախագահի թեկնածուի տիտղոսով: Փաստաթղթերս ընդունող տիկնոջ դեմքին քամահրանք խաղաց: Ոտքից գլուխ ինձ տնտղելով, մեջս նժդեհական փայլ ու իր սիրտն ու հիշողությունը խտտող ոչինչ չհայտնաբերելով, նա ասաց.
– Կարծես ամեն ինչ կարգին է, բայց ինչ-որ բան այն չէ:
– Էս ես, էս էլ սահմանադրությունը, երկուսս էլ, ոնց որ թե տեղում ենք:
– Այո, իհարկե…,- կմկմաց տիկինը:
Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի շենքից ելա առնականությունը կնոջ ծոցում մսխած սկսնակ տղամարդու պես պարպված ու ինքնագոհ: Քաղաքը, սովորականի պես, իր օրն էր մարսում: Ոչ մեկի հոգը չէ, որ ահա՛, իր կողքով քայլում է այս հինավուրց երկրի ապագա նախագահը:
Ինչ լավ է, որ հազը չի փակում մտքի ճամփան, և նահանջող արևը չի շրջանցում ոչ մեկի. օլիգարխի ճակատին քսվելով լցվում է բոմժի մորուքի մեջ և այնտեղից մի կերպ պրծնելով լուծվում է «Նոյը և Հայաստանը» դոկտորական թեզի հեղինակի գոհունակ աչքերի մեջ. քիչ անց Հյուսիսային պողոտայի կուռ պատերը ափլփելով, հայ-թուրքական սահմանը անտեսելով, գրեթե ուժասպառ, կհայտնվի արարատյան գահավորակին:
Առաջին միտքը, որ ծագեց իմ ուղեղում, ծիծաղելի չէ, բայց բորբոքելու է հայ ժողովրդի հերոսական պատմության անուշեղենը ագահորեն կուլ տվող ընտրազանգվածի կատաղությունը:
Եթե նախագահ դառնամ, առաջին հրամանագրով իսպանական «Բարսելոնա» ֆուտբոլային թիմի հարձակվող, արգենտինացի Մեսսիին շնորհելու եմ Հայաստանի Հանրապետության պատվավոր քաղաքացու կոչում: Ոչ այն բանի համար, որ նա հայ և թուրք չլինելով հանդերձ, վերջին շրջանում արարած իմ բոլոր պատմվածքների սիրված հյուրն է: Իզուր էլ երկնչում եմ. կա՞ մեկը, որ վերջին հինգ տարիների ընթացքում այսքա՜ն հաճելի պահեր ընծայած լինի մեզ: Ասեք-տեսնեմ. ո՞ր մի պետական այրն է մեր աչքն ու հոգին շոյել, ո՞ր մի ատյանից ելած խոստումն է մեզ բերկրանք պարգևել: Ճիշտը կուզեք իմանալ՝ Մեսսին կանխել է ժողովրդական ցասումը և երկիրը զերծ պահել աղետալի հետևանքներից: Նրան, ով ուզում է վիճարկել իմ առաջին հրամանի իրավացիությունը, պատրաստ եմ կարդալ իմ անտիպ պատմվածքներից մեկը:
Կատակում եմ՝ անտիպ պատմվածք չունեմ: Եթե ունենայի՝ դժվար թե այս քայլին դիմեի: Ջուրը դեռ չտեսած՝ բոբիկանում եմ: Հետո կերևա, թե ով ինչ հրաման է արձակելու և այդ հրամանն ով ինչպես է ընկալելու: Քանի անկեղծությունս բռնել է, ասեմ. թեկնածու գրանցվելու համար պահանջվող գումարը կնոջս գաղտնարանից եմ թռցրել: Մինչև գլխի ընկնի՝ նախագահ կդառնամ: Խոսքը մեր մեջ. ո՞ր մի նախագահն է իր պարտքերը վերադարձնելու մասին մտահոգվել: Տուն եմ աճապարում՝ մտովի վայելելով կնոջս վրա աշխարհացունց լուրի ներգործության տեսարանը: Ամեն ամուսին չէ, էն էլ գրող, որ համարձակվում է առանց կնոջ գիտության, ամենակարճ ճանապարհով պատմություն սողոսկել:
Ամոթ բան չէ, տաքսու փող չունեմ. եղած-չեղածը մուծել եմ գրանցման համար: Ավտոբուս եմ նստում ու դանդա՜ղ, աշխարհի բաները փիքր անելով, ճամփա ընկնում: Քիչ մնաց վարորդի հետ ծեծկռտուք սկսվեր: Ձենը գլուխն է գցել. «Բեղերով քաղաքացի, հետ գնա, որ մյուսներն էլ բարձրանան»:
Էն է էն է ասելու էի. «Քաղաքացի վարորդ, այդ ինչպե՞ս ես խոսում հանրապետության նախագահի հետ»: Լավ էր, չասացի, բայց տակ չմնացի. «Ախպեր,- ասացի,- էդ պրյոմնիկիդ ռեխը փակիր»:
Բարով-խերով, տալով-առնելով, տուն հասա: Մեր մուտքի մոտ դագաղ էր դրված: Լավ նշան չէր: Անշուք, ոչ բնական փայտից, թքած-կպցրած մի բան էր: Վարպետը գործը, երևի, աշակերտին է վստահել, խրատելով. «Սովորիր, տղաս, լավ արհեստ է, մարդը մեկ անգամ ծնվում, հարյուր անգամ մեռնում է»:
Նա, ով վաղը մտնելու էր այս արտասովոր տուփի մեջ, իհարկե, անկուսակցական էր, անփող ու անհարազատ: Ինչ-ինչ, կուսակցությունները կուսակիցներին թաղել գիտեն: Շենքի բնակիչներին գրեթե չէի ճանաչում: Ում գիտեի՝ կնոջս շնորհիվ էր: Մի քանի ջահել, մեկմեկու բերնից բառ խլելով, անեկդոտ էին պատմում: Ոտքս կախ գցեցի, որ մինչև վերջ լսեմ: «Ապարանցին երկրի նախագահ է դառնում և իր առաջին հրամանով ինքն իրեն ավտոտեսուչ նշանակում»: Լացելու բան է, բայց ջահելները ծիծաղում են: Ինքս էլ եմ ծիծաղում:
«Եթե նախագահ դառնամ ու, Աստված չանի, ինձ հետ մի բան պատահի,- մտածում եմ,- մարդիկ կասեն՝ մեզ փրկելու էր, բայց ավա՜ղ, չհասցրեց»:
Հիմար բաներ եմ մտածում. եթե պատմվածք գրելիս հետս ոչ մի բան չի պատահում, ինչո՞ւ պետք է երկիր ղեկավարելիս պատահի: Դագաղին քսվելով վեր ելա: Պոետ ընկերս հետս լիներ, կասեր. «Ցավդ տանեմ, հանգուցյալը լսեց, որ նախագահ ես ուզում դառնալ՝ անմիջապես մեռավ: Բա ի՞նչ աներ խեղճը»:
Իմ մտադրության մասին կնոջս չէի հայտնել: Գիտեի, որ շոու էր սարքելու: Ասելու էր. «Հավը երազում կորեկ է տեսնում»: Որոշել էի այլ կերպ մատուցել. «Վանուհի, սիրելի՜ս, շուտով Հանրապետության Առաջին տիկին ես դառնալու, նախարարները ոտքերիդ առջև խլվլալու են և քո բարձր հովանու ներքո Վանը Հայաստանի Հանրապետության մայրաքաղաք է հռչակվելու»: Կինս պատվելի վանեցու դուստր էր և սասունցիների կոպիտ միջավայրում գոյատևելու համար ստիպված էր կառչել նախնիների օրրանին: Երբ Արևմտյան Հայաստան իմ ճամփորդությունից հետո տուն մտա, հարցրեց. «Վանը տեսա՞ր»: «Տեսա, քրդերը փախչում էին քաղաքից»,- ասացի: Կինս ո՛չ տխրեց, ո՛չ ուրախացավ, ո՛չ էլ հետաքրքրվեց, թե ինչո՞ւ էին փախչում, հենց այնպես ասաց. «Խնձորի ծառի տակ պապս ոսկի է թաղել. հանեիր-բերեիր»: Ես մի քիչ գռեհկացա. «Վանեցու չոփն ուտողը գերան կքաքի»: Կինս ասաց. «Ապերախտ, բա քառասուն տարի է` ի՞նչ ես ուտում»:
Հենց կինս դուռը բացեց, հարցրեցի.
– Ո՞վ է մեռել:
– Մի՛ վախեցիր, ո՛չ ես, ո՛չ էլ դու. առաջին հարկի միայնակ կինն է թույն խմել:
– Հայլուրը նայե՞լ ես,- հարցրեցի,- ցնցող լուր կա:
– Սիրտ չունեմ,- ասաց,- էն օրից ինչ քեզ առա, ամեն օր ցնցվում եմ:
– Սրտից թույլ ես, վալերիանկա վերցրու, որ դիմանաս:
– Ծուխդ դեմքիս մի՛ փչիր, քեզ չես խղճում, ինձ խղճա:
– Եթե իմանաս, որ Հանրապետության նախագահ եմ ընտրվել, ի՞նչ կանես:
– Ամերիկյան դեսպանատնից քաղաքական ապաստան կխնդրեմ,- ասում է նա:
– Ի՞նչ է, չե՞ս ուզում Առաջին տիկին դառնալ,- իբր զարմանում եմ:
– Ուզում եմ, որ ամուսինս ընտանիքի տղամարդ լինի, ջրի ծորակները սարքի, տան պատերը ծեփի-ներկի, լույսի, գազի ու աղբահանության վարձերը մուծելու օրերին տնից չփախչի: Թոքախտավորի պես չհազա, չհազա, չհազա…,- ասում է ու ջղայնությունից բազմոցի բարձերը ծեծում:
– Քեզ Առաջին տիկնոջ պես պահիր,- ասում եմ,- հայոց աշխարհի ծերերը, հաշմանդամներն ու որբերը քո վեհանձնությունն ու գթասրտությունն են հայցում: Առ նրանց քո բարձր հովանու ներքո:
– Երանի՜ քեզ,- ասաց,- ո՛չ խելք ունես, ո՛չ էլ մեղք: Գնա, հանգստացիր, կամ էլ պատմվածքդ բստրիր, իսկ ես քո, կամ բառերիդ վրա թառած ճանճերը կքշեմ:
– Տիկին,- ասում եմ,- Հանրապետության նախագահի համբերության բաժակն արդեն լցվում է, վա՜յ նրան, ով իմ զայրույթին թիրախ կդառնա:
Ճիշտ որ հոգնած էի. կնոջս թողեցի հայլուրի հույսին, իսկ ինքս մահճակալին նետվեցի: Քիչ անց իմ բազմաչարչար Ժողովրդին չկործանելու անիրագործելի ծրագրեր էի մտմտում:
«Տեսնես նախագահները քնելիս խռմփացնո՞ւմ են»- մտածում էի ու Բարաք Օբամայի աչքերի մեջ նայելով, հազո՜ւմ… հազո՜ւմ…
Ինչպես միշտ, այս անգամ էլ կինս ինձ խաբեց, որովհետև մինչև լույս ճանճերն ու մոծակները մարմնիս վրա խրախճանք էին սարքել. փառք ու պատիվ նրանց. առաջինը զգացին, թե ում արյունն է ավելի քաղցր: Ամոթ բան չէ՝ մի աներես մուկ էլ խրթխրթացնելով տղամարդու իմ վկայականն էր կրծում:
Թուղթ մրոտող շունշանորդի, մարդավայել քնել էլ չգիտես՝ աչքերդ չռել ու սրբի պես ինձ ես նայում: Երրորդ տարին է զինվորական թոշակ ես ծամում, քթիցդ գա: Անխելք պետություն է, էլի. թուրն առել ու ինքն իր հետևից է ընկել: Քո փոխարեն ազգը մի երկու-երեք արճիճ ու մի երկու-երեք կրակող ավելին կունենար, բնականաբար, թշնամին էլ` մի քանի զինվոր պակաս: Եթե երկիրը երկիր լիներ, քո պես ձրիակերը գնդապետի մսուրին աչք չէր տնկի: Թուրքի աչքը լույս՝ հայ գրողը, երաժիշտն ու նկարիչը ձեն-ձենի տված խժռում են սեփական բանակի մթերանոցը: Ամեն գնդապետի վզին մի քանի բառամոլ, մի քանի ծընգլ-մընգլ ու խըզ-բըզ: Մարտունակության ի՜նչ շեշտակի աճ… խեղճ թուրք, առ քեզ մկան ծակ, դե հազար թումանը տուր: Առավոտից իրիկուն լեզվիցդ հայհոյանք է ծորում. մեկ թուրքին ես թքոտում, մեկ՝ հային. ամերիկացուն ու եվրոպացուն էլ հավան չես: Սրա ախորժակը տես՝ ոչ ավելի, ոչ պակաս՝ երկրի նախագահ է ուզում ընտրվել: Այ տղա՜, անլվա աչքերով նախագահ չի լինում, ծուխ ու քացախ բուրող, մատները կծոտող նախագահ չի լինում: Ասում է՝ ուզում եմ դառնալ, որովհետև մեկ ուրիշը Հայաստանը կործանելու է: Հաշվենք, երկրի նախագահը դու ես, ճպռոտ աչքերդ արևելյան հեղուկներով լվացել, ծուխն ու քացախն էլ ֆրանսիական անուշահոտ յուղերով խեղդել ես, ի՞նչ ես անելու, որ մեկ ուրիշի պես Հայաստանը չկործանես: Քնի մեջ քունքը տրորելով ասում է՝ ես ուժ չունեմ Հայաստանը կործանելու: Դե եկ, վարդապետ, ու մի խենթանա՝ կասեր Սևակը, էս մեր թեկնածուի միակ արժանիքն էն է, որ ուժ չունի երկիրը կործանելու: Ասում է. «Հայաստանն ինքն իրեն կործանվող երկիր չէ, եթե մեկ ուրիշը ջանք չթափի»: Էս ի՞նչ օրն ընկանք, օրորոցից ելնողն իրեն թագավոր է տեսնում: Այ, հիմա հասկացա. իր չգրած պատմվածքի հոնորարն է ուզում լափել: Խելքը գլխին ժողովուրդը կբռներ ու կընտրեր. թող Եվրոպան գլուխ կոտրի պարզելու համար, թե ինչու է ամառ-ձմեռ ինքն իրեն քաղաքակրթության օրրան հռչակած երկրի նախագահի նստավայրից ծուխ ելնում: Առաջին տիկինը հո գիտե, որ ամուսինը ծխախոտի փուքսն է փչում, ընթերցողը հո գիտե, որ ձախողված պատմվածքի բառերն են մխում, Հայաստան աշխարհը հո գիտե, որ հերթական նախագահը երկիրը չկործանելու ուղիներ է որոնում:
Էս դու, էս էլ մենք, ախպեր: Հա, քիչ մնաց մոռանայի, էն էլ թուրքը: Գնա ու մեր հողերը պահանջիր, մեկ էլ տեսար՝ չեմ ու չում չարեց, հոնգուր-հոնգուր արցունք թափեց ու իր մեղքերը տեղը տեղին խոստովանեց: Մեկ էլ տեսար՝ փոխշահավետ գործարք առաջարկեց. «Անկարան ինձ, Ստամբուլը՝ քեզ»: Կուտը չուտես. դիվանագիտական դադար կխնդրես՝ Մոսկվայի ու Վաշինգտոնի հետ խորհրդակցելու համար: Մի երկու օր ծուխ կփչես, Առաջին տիկնոջ հետ Վանի ու Սասունի առաջնահերթության հարցը կքննես ու որպես վերջնագիր՝ քո տարբերակը թուրքին դեմ կտաս. «Անկարան քեզ, Ստամբուլն ու Վանը՝ ինձ»: Սասունցիք քեզնից երես կթեքեն, հնարավոր է՝ դավաճան հռչակեն, բայց ո՞վ չգիտե, որ ծպտված վանեցիներն ավելի շատ են, քան բացահայտված սասունցիները:
Պա՜հ, պա՜հ, պա՜հ… ասացինք ու կրակն ընկանք. արդեն իրեն նախագահ է երևակայում: Մի սրա փնչացնելը տես՝ քնած տեղն էլ պնչներից ծուխ է ելնում. ծխի քուլաները՝ օղակ-օղակ, «Քիթը կորնթարդ իբրև մի բլուր, ատամներն՝ ուրագ, եղունգները՝ թուր», հայացքն Արարատին, գլուխը՝ խելքի պուտուկ: Գնում է, գալիս է. աջ ոտքի վրա հենվում է՝ Ռուսաստանն է ճկվում, ձախի վրա է հենվում՝ Ամերիկան է ցավից գալարվում: Սիրելի՜ ժողովուրդ… մեկ էլ տեսնում է՝ մարդ չկա: «Էս ո՞ւր, ախպեր»,- հարցնում եմ: «Եսի՜մ»,- ուսերն է թոթվում: «Բա ժողովո՞ւրդը»,- հարցնում եմ: «Ժողովուրդը սովոր է»,- պատասխանում է: «Ինչի՞ն է սովոր»,- հարցնում եմ: «Կործանման»,- պատասխանում է: «Բա թո՞ւրքը»,- հարցնում եմ: «Թուրքն էլ է սովոր»,- պատասխանում է: «Ինչի՞ն է սովոր»,- հարցնում եմ: «Թուրքը գիտի, որ կործանվում ենք, բայց չգիտի, որ կործանողը ինքը չէ»,- պատասխանում է: «Եթե թուրքն էլ գիտի, դու էլ գիտես,- ասում եմ,- բա քո ուզածն ի՞նչ է, պարոն նախագահ»: «Ես չեմ կործանելու, որովհետև կործանելու ուժ չունեմ»,- իր նախընտրական էշն է քշում: «Քո պես նախագահն ո՞ւմ է պետք,- ասում եմ,- ո՛չ փրկել գիտես, ո՛չ էլ կործանել: Ծուխ ես կապելու ու սպասես, թե երբ պետք է ցորենը մասուրի չափ դառնա»:
Քանի քնած է, էս նախագահի դեմը առնեմ, որ զարթնեց՝ ուշ կլինի: «Մի-մի բաժակ չգցե՞նք, պարոն նախագահ, օրը ճաշ դառավ»,- ասում եմ: Հենց խմելու անունը լսեց, բեղը շարժեց ու երանություն իջավ դեմքին: Ճանճերն ու մոծակները խուճապահար փախան: Մուկը իր մառանը քաշվեց: Օրը լրջացավ, մենք էլ հետը:
«Ղարաբաղը գիտե՞ս,- ասում է,- էն որ թթի օղի է արտահանում»:
«Գիտեմ,- ասում եմ,- գիտեմ, որ մերն է»:
«Ի՜նչ երկիր է, ի՜նչ ժողովուրդ»,- ասում է:
«Եթե լավ երկիր է ու լավ ժողովուրդ, ուրեմն մի բան արա»,- ասում եմ:
«Եթե մյուս անգամ ընտրեն, մի բան կանեմ»,- պատասխանում է:
«Բա հիմա ի՞նչ ես անելու»,- հարցնում եմ:
«Իմ ժողովրդի մատի փուշն եմ հանելու»,- պատասխանում է:
«Հենց հիմա,- ասում եմ,- սրտիդ մեջ փուշ կա: Փշոտ սրտով նախագահը լացնուծիծաղը, հետուառաջը չի ջոկի»:
«Մի հայ ցույց տուր, որ սրտի մեջ փուշ չունենա»,- հաղթական ասում է ու իր փուքսը փչում:
Կամուկացի մեջ ընկա: Ասի էն երգչուհուն ցույց տամ, ով երեք տարի առաջ իր հղիությունը համաժողովրդական սեփականություն հռչակեց, բայց մինչև էսօր դեռ չի ծննդաբերել կամ էլ հաստավիզ կարմիր բերետավորին, ով տարին բոլոր երեխեքից ծեծ է ուտում և դատարաններում նրանց դեմ ցուցմունք տալիս: Կամ էլ դատավորին, ով դատավճիռ է արձակում, չիմանալով՝ մեղադրյալը կի՞ն է, թե՞ տղամարդ, հա՞յ է, թե՞ ճապոնացի, կամ էլ, ասի, էն գրողին ցույց տամ, ով թանի ճանճի պես մեկ թուրքի, մեկ էլ հայի ըմպելիքի մեջ է հայտնվում:
Ասելիքս էի ծամծմում, մեկ էլ աչքերը բացեց: Ոնց հայտնվել էի, էնպես էլ ծլկեցի: Մինչև հայ-հույ, ես Լոս Անջելեսում կլինեմ: Այնտեղից նախագահ տնտղելն ավելի ապահով է:
Աչքերս բացեցի՝ տեսնեմ կինս ատամներն է կրճտացնում: «Կա-չկա փողի կորուստն է հայտնաբերել»,- մտածեցի:
– Հայլուրը լսեցի՞ր:
– Էս ի՞նչ օյին ես բերել մեր գլխին,- ծղրտաց նա:
– Իմ սահմանադրական իրավունքից եմ օգտվել,- ասացի,- վա՜յ նրան, ով չի ուզում երկիրը կործանումից փրկել:
Հանգստացա, երբ համոզվեցի, որ փողի մասին դեռ չգիտի: Ձեռքս ծխախոտին մեկնեցի: Ավելի մեծ հաճույք, քան վաղորդայնին անկողնու մեջ ծխելն է, չկա: Կինս ծխախոտը ձեռքիցս թռցրեց, ճմռթեց ու մի կողմ նետեց:
– Պարոն թեկնածու,- ասաց,- վրայիցդ նեխած առնետի հոտ է գալիս:
Հենց ծխախոտիս խաթրին դիպչում են, մեջիս սատանան զարթնում է:
– Առաջին տիկին լինես թե վերջին, հիշիր՝ էնպես կանեմ, որ Վանի անունը կմոռանաս:
– Ճիշտ ես,- ասաց կինս,- շան դեմից ոսկորը չեն խլի:
Ի՞նչ ասեմ, իմ ունեցածն էս է, սրանից Առաջին տիկին ես ո՞նց ստանամ: Օբամայի ու Պուտինի մոտ ինձ խայտառակ կանի: Բաղրամյանի նստավայրիս ճակատից մինչև Ազգային ժողովի շենքը լվացքի պարան կձգի ու ծակ գուլպաներս աշխարհի դատին կհանձնի: Ավելի լավ է, օրինավոր ամուսինների բառապաշարից մի-երկու գույնզգույն բառ թխեմ ու սրա սիրտը շահեմ:
– Տիկին Վանուհի,- լեզուս մեղրի մեջ թաթախելով՝ ասում եմ,- քեզ համար մի էն տեսակ սուրճ կեփեմ, որ մրուրի մեջ ոսկեբեր ուղտերի քարավան գտնես:
– Չեմ ուզում Առաջին տիկին դառնալ,- ըմբոստ ասում է նա,- իմ դարդը ինձ լիուլի բավարարում է:
Գեներալի խոսք՝ կարճ, կտրուկ և հասկանալի: Երանի միայն խոսքով բավարարվեր: Մի քանի օրից ինձ հրավիրեցին Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողով և առանց ինքնասիրությունս վիրավորելու, ապավինելով Սահմանադրության տառին, ասացին, որ թեկնածությունս չեն գրանցել: Ասացին, որ կենսագրությանս մեջ բաներ կան, որ հարիր չեն ապագա նախագահի բարոյական կերպարին: Պարզաբանում խնդրեցի և ստացա. «Քսանհինգ տարի առաջ նույն պատմվածքի համար երեք անգամ հոնորար ես ստացել: Պետական միջոցների վատնում կամ խաբեբայություն… Երկու հոդվածից էլ ազատազրկման հոտ է փչում: Բայց քանի որ լավ մարդ ես երևում, լռում ենք»: «Շնորհակալություն»,- ասացի ու փասափուսես հավաքելով դուրս եկա: Տիկինը, ով փաստաթղթերս գրանցել էր, հետևիցս ասաց. «Ես զգում էի, որ ինչ-որ բան այն չէ»:
Շենքից փախա նույն զգացողությամբ, ինչ առաջին անգամ: Հորս արև, չարացած չէի: Ամենքդ էլ հասկացաք, որ էս գործում կնոջս մատը խառն էր: Ի՞նչ անեմ: Գնամ մի-երկու բաժակ գցեմ. եթե փող մնաց՝ տաքսիով, եթե ոչ՝ ավտոբուսով տուն հասնեմ: Տուն հասնելուն պես կնոջս գրկեմ ու ասեմ. «Ցավդ տանեմ», հետո արխիվիս միջից փնտրեմ-գտնեմ էն գրվածքը, որ երեք անգամ ինձ հոնորար է բերել, մեկ առ մեկ էջերի փոշին մաքրեմ ու երեք անգամ պատմվածքիս ճակատը պաչեմ:
ԳՐՈՂ ՈՒ ՑԱՎ / Վրեժ ԻՍՐԱՅԵԼՅԱՆ
