Հրաչյա ԲԵԳԼԱՐՅԱՆ – 90

ԻՆՁ ՄԻ ՀԱՐՑՐՈՒ
Եթե անծանոթ այցելու ես դու,
Իմ հողի մասին ինձ մի հարցրու,
Կաղնուց հարցրու դու այս դարավոր,
Հարցրու քարափից, ձորերից այս խոր,
Հարցրու Քիրսից ու Մռով սարից,
Թարթառից հարցրու և Գանձասարից,
Դադիվանքի զույգ խաչքարից հարցրու,
Խաչենագետից, Կարկառից հարցրու,
Մեր Ջրաբերդից, մեր Ցորից հարցրու,
Մեր Ամարասի սուրբ ձորից հարցրու,
Մեր արծվաբույն Դիզակից հարցրու,
Աբու Մուսեի նիզակից հարցրու,
Հարցրու Ջալալ իշխանի թրից,
Դավթակ Քերթողի հանճարեղ գրից,
Խաչենի իշխան Սմբատի թրից,
Դու մեր Մովսեսի ու Կիրակոսի
Մագաղաթյա հին մատյանից հարցրու,
Ավան Յուզբաշու ատյանից հարցրու,
Առան իշխանի տնից հարցրու,
Հարցրու ավերակ Տիգրանակերտից
Եվ հրաշք քաղաք Ստեփանակերտից,
Նրանք ինձանից մեծ են ահագին
Եվ իմ երկրի պատմությունը հին
Սերտել են անգիր…

ՄԵԶ ՄԻՇՏ ԽԱԲԵԼ ԵՆ
Մեզ միշտ խաբել են,
Հավատացել ենք բոլոր
«Սրբերին»,
Բոլոր կուռքերին՝
Լենին պապիկին,
Եվ Խրուշչևին,
Եվ Բրեժնևին,
Եվ Գորբաչովին,
Եվ նրանց բոլոր
Առաքյալներին,
Որոնք Կրեմլում
Հեքիաթ են հյուսել
Դրախտի մասին
Եվ սակայն մեզ հետ
Դժոխք են տարել՝
Մեզնից խլելով
Վերջին նշույլը
Հավատի, հույսի…

Կորած հավատս
Գտնելու համար
Նորից քո դուռն եմ
Եկել ծնկաչոք,
Հիսուս իմ խաչված…

ԱՍՏԾՈ ՏՈՒՆՆ ԵՍ
Իմ Ղարաբաղ,
Ես քո ամեն
Սրբավայրում
Մոմ եմ վառել
Ու աղոթել,
Համբուրել եմ
Ամեն խաչքար
Ու զարդարել
Ծաղիկներով:

Ամեն գետից
Ու գետակից,
Աղբյուրներիից՝
Հայտնի, անհայտ,
Ջուր եմ խմել
Ու թաթախվել
Ոնց մեռոնով
Ամենասուրբ…

Իմ Ղարաբաղ,
Իմ վանքն ես դու,
Իմ խաչքարը,
Իմ հավատը,
Իմ կյանքն ես դու,
Աստծո տունն ես,
Թե Աստված կա,
Դա հենց դու ես…

ՄՆԱՑԻՐ, ՈՐ ԱՊՐԵՍ…

Հ­րաչ­յա Բեգ­լար­յան, դու այ­սօր 90 տա­րե­կան ես, և­ այն, ինչ այ­սօր պի­տի ա­սեմ, ըն­դու­նիր որ­պես խոս­տո­վա­նութ­յուն։ Կար­ծում եմ՝ չէիր կաս­կա­ծում, որ ես ան­համ­բեր սպա­սում էի մեր ա­մեն մի հան­դիպ­ման։ Եվ ա­սե­լի­քի պա­կաս եր­բեք չենք ու­նե­ցել։ Ընդ­հա­կա­ռա­կը, հազ­վա­դեպ է հա­ջող­վել տե­ղա­վոր­վել ժա­մա­նակ աս­վա­ծի ան­ծայ­րա­ծիր թվա­ցող տա­րածք­նե­րում։ Եվ միշտ էլ ինչ-որ բան մնա­ցել է կի­սատ։
Պա­տա­հա­կա­նութ­յո՞ւն է։ Դժ­վար։ Հի­մա չա­սե՞մ, որ ու­սածդ բե­ռը մե­նա­կի բեռ չէր, ոչ էլ բռնած գործդ էր մի քա­նի տար­վա։ Ա­սեի, չէիր ըն­դու­նի, կվի­րա­վոր­վեիր էլ։ Ո­րով­հետև մեկ ու­րի­շը ոչ էդ գործն էր ա­նե­լու, ոչ էլ էդ բեռն էր ար­ժա­նա­պատ­վո­րեն տա­նե­լու։ Ո­րով­հետև դա, ճիշտ է, մեկ մար­դու բան չէր, բայց միայն ու միայն մեկ, ե­զա­կի մար­դու հա­մար էր, հենց քեզ հա­մար, Հ­րաչ­յա Բեգ­լար­յան։
Ա­ռանց ինչ-որ մե­կի հետ պայ­մա­նա­վոր­վե­լու, ա­ռանց ու­րի­շի ու­ղեկ­ցութ­յան դու պի­տի բնա­կութ­յուն հաս­տա­տեիր մեր պատ­մութ­յան միայն քեզ ծա­նոթ ու հաս­կա­նա­լի վայ­րե­րում, հենց դու պի­տի նա­մակ­ներ ու­ղար­կեիր ըն­կեր­նե­րիդ, ծա­նոթ, մտե­րիմ գրչըն­կեր­նե­րիդ, դու պի­տի պար­տա­դիր խո­սեիր նրանց մա­սին և ներ­կա­յաց­նեիր ան­վեր­ջա­նա­լի թվա­ցող հու­շերն ու մե­կը մե­կից հե­տաքր­քիր պատ­մութ­յուն­նե­րը, տաք հան­դի­պում­նե­րի պա­տա­ռիկ­նե­րը…
Չա­սե՞մ, որ դու տա­նը չէիր նստում։ Ա­մե­նուր էիր, որ­տեղ վանք ու ե­կե­ղե­ցի կար, իշ­խա­նա­կան հնամ­յա պա­լատ, պա­րիսպ, խաչ­քար… Հե­ռա­վոր շե­նե­րում էիր, ռա­միկ ու ի­մաս­տուն մարդ­կանց հետ, բուռն, ան­զուսպ, ծուռ… Միշտ այ­լա­խոհ… կար­ծիք­նե­րի բախ­ման կի­զա­կե­տում, բո­լո­րից ա­ռաջ, ինքդ քեզ բաց թո­ղած…
Տուն էիր շի­նում, ծառ տնկում, որ­սոր­դա­կան հրա­ցա­նով մարտն­չում հրթիռ­նե­րի դեմ և գ­րում ա­ռանց ընդ­մի­ջում­նե­րի… Դժ­վա­րին պա­հե­րին էլ սի­րում էիր ա­սել՝ բան չկա, ա­մեն ինչ լավ է լի­նե­լու։ Հի­մա էլ ես եմ ա­սում՝ բան չկա… Հ­րաչ­յա Բեգ­լար­յան։ Բա­նաս­տեղ­ծութ­յուն­ներդ ու հու­շերդ, նա­մակ­ներդ ու ու­ղերձ­ներդ, ակ­նարկ­ներդ ու ե­լույթ­ներդ հա­վաք, ամ­բողջ տես­նե­լիս մտա­ծում եմ, որ, իս­կա­պես, մտա­հոգ­վե­լու բան չկա, որ ա­մե­նուր ներ­կա ես՝ մեկ հան­գիստ ու խա­ղաղ, մեկ՝ ինքդ քեզ պա­տե­րազմ հայ­տա­րա­րած ու ծուռ, մեկ՝ շանթ ու կրակ… Բայց եր­ևի սա չէ կար­ևո­րը, կար­ևորն այն է, որ դու ճիշտ ես ապ­րել, քեզ հա­սա­նե­լիք հոգ­սե­րից, չար­չա­րան­քից, ցա­վից ու­րի­շին բա­ժին չես հա­նել, դու լուռ ու մունջ, Տի­րո­ջը փառք տա­լով՝ կրել ես քո խա­չը և­ ա­մեն օր հաղ­թա­հա­րել քո մա­ցա­ռա­շատ ու քար­քա­րոտ ճա­նա­պար­հը։ Եվ ով էլ այն­տեղ հան­դի­պել է քեզ, կար­գին քեֆ ես ցույց տվել, մաղ­թել բա­րի ճա­նա­պարհ և հե­ռու պա­հել հա­լա­ծան­քից ու գայ­թակ­ղութ­յու­նից…
Հի­շո՞ւմ ես, Հ­րաչ­յա Բեգ­լար­յան, Կոլ­խո­զա­շե­նի քո այ­գուց ինձ խնձո­րե­նի էիր խոս­տա­ցել, ա­սա­ցիր՝ կտա­նես, կտնկես, որ­տեղ սիրտդ ու­զում է։ Բայց այդ ան­գամ գա­րունն ու­շա­ցավ, ու­զում եմ ա­սել՝ խնձո­րե­նին մնաց քո այ­գում։ Մ­տա­ծում եմ, գու­ցե լա­վը դա՞ էր։ Ի՞նչ ի­մա­նաս, այն ու­րիշ տեղ կա­րող էր նույ­նիսկ չպտղա­վոր­վել… Պապս ա­սում էր՝ միայ­նակ ծա­ռը չբեր է… Միայ­նակ տունն էլ… Հա, մի բան էլ էր ա­սում պապս, ա­սում էր՝ ծա­ռը կա­րո­տից է մա­հա­նում, բայց եր­բեք, եր­բեք չա­սաց, թե ին­չից է մա­հա­նում մար­դը…
Կար­ծում եմ՝ կըն­դու­նես, ե­թե ա­սեմ՝ ե­րա­նի քեզ, Հ­րաչ­յա Բեգ­լար­յան, ե­րա­նի քեզ, որ մնա­ցիր Ար­ցա­խում, մնա­ցիր, որ­պես­զի շա­րու­նա­կես ապ­րել…

Նո­րեկ ԳԱՍՊԱՐՅԱՆ