Այդ օր, քիչ մը ուշ արթնցաւ, աչքերը անքնութէն ուռած էին: Զգալի էր: Ծանր բան մը կար ու այդ մէկը իր նոր հատորին լոյս ընծայումն էր: Երկար ժամանակ խլող աշխատանք: Բովանդակութիւնը արդէն կազմած էր: Նախնական աշխատանքները տարուած: Կը մնար խորագիրը ճշդել: Ահա հոս էր, որ իր խոհերը, չղջիկներու նման գիշերները անօրինակ խռովքով մը կ’արթննային: Ներքին, սակայն ծածուկ խռովք մը:
Ինք կ’ուզէր, որ այս «նորեկը» մինչեւ հիմա հրատարակած եւ լոյս ընծայած հատորներէն իր ճակտին տարբեր անուն մը ունենար: Քարացած եւ սովորական խորագիրներէն դուրս գալ կը փորձէր: Աւանդական դիմագիծէն տարբեր: Անոր համար, շուարումը պատած էր միտքը: Այս բոլորը, իր մտքին մէջ, կարծես կորսուած «բանի» մը կանչները ըլլային:
Լաւատեղեակ էր, թէ մարդոց մտածելու եւ ապրելու պայմանները փոխուած էին: Փոխուած էր նաեւ՝ ինք: Անոր համար կ’ուզէր նոր «երգ» մը «նօթա» մը տալ՝ իր հատորի ճակտին: Ալ «հինը» համ չունէր:
Մտքէն անօրինակ եւ անժամանակ «բաներ» սկսած էին անցնիլ: Ինք կը գիտակցէր: Բայց…: Յայտնի էր, թէ յուշերն ու մտածումները, սկսած էին հին լարերու վրայ չէր նուագել: Կը կարծէր, որ ժամանակն էր գլխաւոր մեղաւորը: Որովհետեւ, իրեն համար նոյն այդ ժամանակը ալ քմահաճ եւ անզիչող դարձած էր:
Ուստի ինքզինք հաւաքեց: Գաւաթ մը սուրճ պատրաստեց ու մօտեցաւ իր սեղանին: Գրաւեց աթոռը ու նստեցաւ: Օրերէ ի վեր այս նոյն տեղն էր, որ կը գրաւէր: Իր մտածումներուն կայարանը ըլլար կարծես:
Հարկ էր անպայման եւ վերջապէս բանալ նոր մտածումներու անհատնում կծիկը: Վերջ մը տալ այն անորոշ եւ յոգնեցուցիչ իրավիճակին:
Ուստի, ապրումները ամփոփեց:
Արդ, ի՞նչ է գիրքը կամ հատոր ըսուածը: Ինք գիտեր, որ գիրքը լեզու էր եւ նոյնքան ալ ոգի, եւ այդ լեզուն էր, որ պիտի վերանորոգէր մարդոց զգացումները ու միաժամանակ անոնց մտքին յատուկ նոր հորիզոններ պիտի բանար:
Ու այս մէկը՝ անշուշտ, շնորհիւ հեղինակին: Բայց ո՞վ էր հեղինակը, եթէ ոչ գրիչ-անհատը, որ իր տողերու շարքով էջերով պիտի գար գրաւելու ընթերցողի միտքն ու հոգին:
Իսկ, ո՞վ էր ընթերցողը: Լաւ գիտէր, որ ազգի մը ինքնութիւնը պահողը ընթերցումն է: Առանց ընթերցողի, գիրքը ճերմակի վրայ սեւ մելանով հաւաքածոյ մըն էր, ուրիշ ոչինչ: Բայց կային նաեւ ժխտական կէտեր ալ.- այսպէս, հայ գրողը եւ իր գրիչով չէր կրնար յաւակնիլ: Ահա նման մեծ ու փոքր հարցեր, մտահոգութիւն դարձած կը խճողէին իր միտքը եւ կը վատնէին ժամերը:
Միւս կողմէ ալ, հանդարտօրէն ինքզինք կը համոզէր ըսելով, թէ ընդհանրապէս բաւարար թիւով գիրք կարդացող չկային: Ու այս մէկը սեւ իրողութիւն ըլլալէ չէր դարեր: Ներկայիս հայերէն գիրքի հանդէպ սէրը կաղ էր:
Ապա վերջը, երեւակայութիւնը կը վառէր: Մտովի շատ մը ենթադրութիւններ կը փորձէր կատարել:
Կեղծ էր այն գրականութիւնը, որ կեանքին հետ չէր: Եթէ զգացում չկար, ուրեմն ոչինչ կար: Այս՝ ճառագայթի պէս պայծառ էր եւ ականջի օղ: Այսպէս սկսած էր օր զերոկով տրամաբանել իր միտքը: Ինքզինք կը փորձէր համոզել: Սակայն հակառակ կարգ մը ճշմարտութիւններուն եւ ցաւալի նկատուած իրականութիւններուն, ինք կը հաւատար վաղուան լոյսին, յոյսին եւ արեւին:
Իր մօտ, իր անձին նկատմամբ վստահութեան շեշտը յստակ էր: Ուրեմն իր ընթերցողին հաւատք փոխանակել պէտք էր:
Կ’ուզէր, որ իր նոր հատորի անուն-խորագիրը բոլորին համար ըլլար հասկնալի եւ դիպուկ՝ նորութիւն մը ըլլալէ առաջ: Անոր համար, ինքն իր մէջ մտածելու ստիպուած ըլլալը, զինք որբացուցած էր: Չէր ուզեր, որ խորագրի տողերը կամ բառերը զարտուղի հետքեր ձգէին ընթերցողի մտքին մէջ:
Բովանդակութեան ցանկը, յոգնած կարաւանի նման տեւաբար կ’անցնէր իր մտքի պաստառին վրայէն: Կը վախնար, որ այս «նորը», անծանօթի նման ներկայանար բոլորին: Կը կարծէր, որ հապճեպով ծրագրուած կամ մտածուած խորագիրը, իրեն պիտի նայէր, իբրեւ բոլորովին նոր անծանօթ մը: Ուրեմն համբերատար պէտք էր ըլլալ: Չէր ուզեր հաշտուիլ անըմբռնելիին հետ:
Իր ունեցած եւ ապրած տագնապը, թէեւ լռակեաց էր, բայց չէր խաղաղեր: Իրեն համար հեռուն մնացած երանելի իրողութիւն մըն էր այս մէկը: Սրտնեղիչ:
Վերջապէս, ժամեր ետք, այդ օր, գերագոյն գաղտնիք մը յայտնաբերողի նման, մանուկներու միամտութեամբ ուրախացաւ: Անհուն ժպիտ մը բռնեց աչքերուն մէջ, որովհետեւ խորագրի մը տառերը կամաց-կամաց մտքին մէջ սկսած էին ծրագրուիլ: Ու հետզհետէ նորածնունդ այդ տառերը դարձան բառեր եւ… ահաաա…:
Հաստատապէս կծկուած «բան» մը քակուած էր: Երկար նայեցաւ, ժամերէ ի վեր իր գրիչի վազքին պրտում «սպասող» թուղթին, ինչպէս ծառին ճիւղերը կը նային յստակ ու մաքուր ջուրին մէջ իրենց տրտմութիւնը դիտելով եւ ապա խորունկ շունչ մը քաշեց: Երկար-բարակ:
Իր ծրագրած տեղը հասնելու երջանկութիւնը զգաց: Ուրախացաւ: Եւ հետզհետէ քրտինքի կաթիլներուն հետ, թուղթը սկսաւ կորսնցնել իր սպիտակ ճերմակութիւնը:
Խորագիրի գիւտը կատարած էր: Աշխարհի չափ երջանիկ էր:
