Բոլորովին պատահաբար ծանօթացայ այս հեղինակին, երբ նոյն վայրկեանին դարակէ մը դուրս բերելով գիրք մը, նուիրեց ինծի իր «Կսմիթներ» հատորը:
Այդ անմիջականութիւնը մղեց զիս, որ նոյն օրը կարդալ սկսիմ այս իրապես հետաքրքրական գործին 190 էջերը, ինծի համար բացայայտելով երգիծելու ջիղ ունեցող հեղինակ մը, որ անպայման անցած էր դպրոցէն Պարոնեանի, Օտեանի, Լեռ Կամսարի ու Գուրգէն Մահարիի, անշուշտ միշտ պահելով համեմատութիւնները:
Մաքուր լեզուն և նոր բառեր ձեւակերպելու իր ձգտումները ևս ուշադրութիւնս գրաւեցին:
Այս բոլորին մէջ ընթերցումը քաջալերողը այն իրողութիւնն էր, որ հատորին պարունակութիւնը կազմող 658 կսմիթները յաճախ խտացած էին երկու կամ երեք տողերու մէջ, բացառաբար հասնելով չորս տողերու:
Գիրքին ամբողջ պարունակութիւնը կարդալով վերահասու դարձայ նաև, որ գրողը իր երգիծանքի շղարշը կրնար տարածել նաև պատմուածքներու վրայ: Իսկ հատորին կողքի վերջին էջին իր նկարին լուրջ նայուածքին տակ զետեղուած կը գտնէինք հեղինակին հակիրճ կենսագրականը ուրկէ կիմանային թէ Եղիազարեանը ծնած է Երևանի մէջ, աւարտած է երկու բուհ, մէկը Երևանի, միւսը՝ Մոսկուայի մէջ և ապա եղած է խմբագրական կազմի անդամ «Ոզնի» երգիծաթերթի ու թղթակիցը «Կրոկոդիլ» համամիութենական երգիծաթերթի: Այլ պաշտօններ վարելու կողքին գրած է պատմուածքներ նոր սերունդի համար, զբաղելով յատկապես երգիծանքով, արժանանալով ՀԳՄ մրցանակին:
Համեստ անհատականութեան գրչէն դուրս ելած կսմիթները հեռու են մահացու ըլլալէ քանի երգիծողին նպատակը ենթականերու վերք հասցնելը եղած չէ, այլ՝ եղած սխալները ուղղելը:
Այս պարագային երգիծելը երբևէ չէ նշանված խծբծել ու վիրաւորանք հասցնել:
Այս բոլորը հաստատենք գիրքէն բերուած օրինակներու շարքով մը,-
– Տիրակալներին վերևից նայելու իրավունքը միայն գլխարկներին է տրուած:
– Անսկզբունք մարդու սկզբունքն է՝ երբեք չհակադրվել:
– Ամէն պոչ խաղացնող մարդու բարեկամ չէ:
– Ոմանք հաճույքով են մտնում հարուստների և բարձր պաշտօնեաների դրութեան մէջ:
– Ոգևորությունն անցողիկ է, միայն մարտնչող համառութիւնն է մնայուն:
– Կարևորը ոչ թէ հազարան բլբուլ ունենալն է, այլ այն, որ նա ոսկե ձվեր ածի:
– Ոմանց համար ամենաբարդը՝ պարզ լինելն է:
– Ոմանք իրենց մասին վատ են մտածում, մոռանալով, որ դա շրջապատի մենաշնորհն է: -Ոմանք թէև երկար ճանապարհ են անցնում, սակայն ոչ մի տեղ չեն հասնում:
– Եթէ շատ է, սակայն չի բավարարում՝ ուրեմն քիչ է:
Գիրքին տասը էջերէն եթէ կատարեցինք վերոյիշէալ կսմիթները, հապա 118 էջերու վրայ տարածուող կսմիթներէն քանիներ կարելի է արտագրել:
Բայց քանի որ հետաքրքրական կսմիթներ ևս ունի այս հատորը մէկ քանին ալ տալով բաւարարուինք,-
– Ապարդյուն զբաղմունք է հիմար հարցին խելացի պատասխան փնտրելը:
– Մարտիրոսվողներին հաճախ նրանց խոշտանգողներն են գովերգում:
– Առավել նողկալի է այն կեղծիքը, որը քողարկվում է բարեպաշտության ներքո:
Այս տեսակի մարդիկ մեր օրերուն, զգալի է, որ սկսած են բարձր թիւ կազմել:
Հեղինակին այս երկտողեակներուն մէջ թէև կան կրկնութիւններ, բայց մեծ թիւ մը չեն կազմեր, որոնց համար մենք կսմիթ չունինք:
Մեր ուշադրութիւնը գրաւեցին հեղինակին օգտագործած հետեւեալ բառերը. գեղահունչ,- վայելչաստեղծ, մարտավկայ, զայրոյթախեղդ, կոկորդահաչ, պարսաւելի, չմտափոխուես, տոկոսաշինութիւն, թփուտաթաքստոց, վագրացատկ, կռահունակութիւն, կարգազանց, որոնցմէ մէկուն՝ զայրոյթախեղդին մէկէ աւելի օգտագործումը բարեհունչ չէ, նոր բառ մը գտնել պէտք է:
Գիրքին պատումներու բաժինը կոչուած է,- «Երգիծանք» կարծէք առաջին բաժինը երգիծանք եղած չըլլար:
Փոքր պատմութիւններ, թիւով 68, հաճոյքով ընթեռնելի:
Ասոնցմէ առաջինը՝ «Հնար» նոր ամուսնացած գեղանկարչի մը ազատ ապրելու ձգտումը կը հիմնավորէ: Նոր հարսը պատճառ կը դառնայ գտնել հնարը, ներուժ պատմութիւն:
«Ձախորդութիւն» պատումին պատճառը թիւրիմացութեան մը հետևանքներէն է որուն պատճառաւ հերոսը խենթանոց կը տարուի: Ծիծաղիլը քիչ է հոս:
Իսկ «Գրագողութիւն» պատումին հերոսը կըսէ,- խի, միայն ե՞ս եմ: Անշուշտ միայն ինքը չէ: Բայց ծիծաղելի է: Հեղինակը դէպքերը ծիծաղելի դարձնելու հնարը գիտէ:
Բոլոր պատումներուն մէջ ամենահետաքրքրականը՝ «Մրցանակաբաշխութիւն»ն է ուր հանդէս կուգան մեզիմօտեն ծանօթ շարք մը գրողներ ծիծաղ առթելով ընթերցողներու,- հարցը ծածկանուն ունեցողներու մասին է,- Վահրամ Գաբուչեան – Վահրամ Ալազան, Ցական Ցականյան – Շողենց, Աթաբեկ Խնկոյեան – Խնկօ Ապէր, Ղևոնդ Մելքոնեան-Կոմունի, Վաղարշակ Երիցեան – Նորենց, Գեղամ Բաղդասարեան – Սարեան, Հրանտ Նազարեան-Հրահան, Սուրէն Խաչիկեան-Վահունի, Կորիւն Գրիգորեան – Մկրտիչ Կորիւն, Ազատ Մամիկոնեան- Ազատ Վշտունի, Աշոտ Գրիգորեան – Գրաշի, Աշոտ Գասպարյան-Շայբոն, Մովսէս Յարութիւնեան – Արազի, Հմաեակ Ոսկանեան – Սիրաս, Ալեքսանդր Մովսիսեան- Շիրվանզադէ, Օննիկ Կարապետեան- Յովհաննես Շիրազ, Բագրատ Մելքոնեան – Ստաֆֆի…
Շիրազը շռնդալից ներս մտնելով կ’աղաղակէ,-
Այս ինչ էք հաւաքուէլ, անտաղանդներ…
Հեղինակը յաջողած է բնութագրել իւրաքանչիւր գրողը ըստ եղածի: Մէկ խօսքով Կարլոս Եղիազարեանը իրա՜ւ երգիծագիր է, և այս գիրքը կը կարդացուի հաճոյքով:
ԿԱՐԼՈՍ ԵՂԻԱԶԱՐԵԱՆԻ «ԿՍՄԻԹՆԵՐ»- Ը / Թորոս ԹՈՐԱՆԵԱՆ
