– Մի անառակ էլ ավելացավ:– Շշնջաց հարևան տղամարդը: Շշնջաց, որ չարտասվի: Հարևան կնոջ այրիության ողբը նրանից թալանում-տանում էր իր այրությունը…
Ուզում էր մի մատ էրեխու պես պռոշ անել ու զռռալ իր մեռած ընկերոջ համար… Դաղալություն արիր, Մինա՛ս, ախր երեկ առավոտ իրար տեսանք, լույսը նոր բացված՝ մի թափ նարդի գցեցինք:
Ախր… Շատ լավ էիր, է՜, ու ոչ մի լուրջ պատճառ չունեիր մեռնելու: Գարնանային ինֆարկտ:
– Մի անառակ էլ ավելացավ:– Ասաց ավելի բարձր, որ կողքինն էլ լսի:
– Հա՜,– հառաչեց մյուսը:– Փեշը վառվեց, էլ ի՞նչ:
«Ա՛յ քեզ մտածելակերպ». տխրեց Ծիրանի ծառ իմ քույրը՝ իր տան փակ պատշգամբից ակամա այս խոսքը լսելով: «Եթե …մեռածի ջահել կնկան են անառակ անվանում, թեկուզ մեկ-երկու հոգի, բա… իրա քրոջ (ասել է թե՝ իմ) մասին ի՞նչ կմտածեն-կասեն…
… Մի օր մտքիս մեջ հաշվում էի ինձ հետ գործ բռնած տղամարդկանց: Մտովի ցուցակը եռաշարք էր և շարունակ տատանվում-թրթռում էր, հաշիվը հա՜ խառնում էի:
1-ին շարք – ինձ հետ եղածները, ներառյալ՝ երեխաներիս հայրը:
2-րդ շարք – ինձ հետ համբուրված-մամբուրվածները:
3-րդ շարք – ում որ ես եմ սիրահարվել էշ-էշ:
Արդեն հասա քրոջս շեմքին ու անկյունաձև պիտի անցնեի դեպի առաջին մուտք, առաջին հարկ, ուր ապրում է նա՝ իր ընտանիքի հետ միասին, մեկ էլ հիշեցի, որ քույրս օրինավոր կին է, ողջ կյանքում մեկ տղամարդ է տեսել՝ իր երեխաների հորը: Ողջ կյանքը նվիրաբերել է ամուսնական շիլա-շփոթին: Մազերը երկար են, խարտյաշ ու լոքո-լոքո, հագնում է միայն միդի (ո՛չ մինի, ո՛չ մաքսի), տղամարդկանց կողքով անցնում է ամոթ-զամոթ, բայց շրջապատի շուն ու կատվին միակ հաց բաժանողն է՝ աղացած միսը վանեցու նման բարակ շերտով… չէ՜… էս մեկը սուտ եմ ասում՝ հենց լավ էլ վանեցու նման ու գնդով է աղացած միսը խոթում թարմ մատնաքաշի մեջ (որպիսի՜ արհամարհական վերաբերմունք տոլմայի նման ազնվագույն խորտիկի նկատմամբ) ու… կտոր-կտոր անում, բաժանում է մոտ վազող տասը կատուներին և երկու շանը:
Հենց որ անկյունով թեքվեցի, որ մուտք գործեմ շենք, տեսա այն նույն տղամարդկանց, որոնք ասես հավերժ էին կանգնած նույն տեղում ու ախտորոշում էին անցնող-դարձողին՝ 1-2 ակնարկով… Լսեցի՝ իմ մասին ասում են. «Ի՜նչ խելոք, համեստ աղջիկ ա, նամուսով, շնորհքով, տեսքով, բա… քո՜ւյրը ինչ լավն ա…»:
«Մեռելներին չեն խղճում»,- անցավ մըտքովս: «Ավելի ճիշտ՝ մեռելատերերին: Կամ էլ լավ չեն ճանաչում ինձ»:
Ու հիշեցի երեխեքիս ախալքալաքցի պապի արած մի պատմությունը՝ ծեր կնոջ ստինքներից բխող կաթի մասին:
«Պատերազմի թվին սով էր: Մեր մեծ տատը 40 տարի կաթ չտեսած ծիծը խոթեց մորը նոր կորցրած ծծկերի բերանը: Ճիժը բնազդով սկսեց ծծել: Երկրորդ թե երրորդ օրը կաթ բխեց կրծքից: Քիչ էր, բայց կաթ էր, ու մի տարի շարունակ տատը իրա թոռանը ըդմալ պահեց: Հիմիկվա ջահելները ինադու կտրում են կաթը երեխոց վրա, որ ֆիգուրեքը չփչանա…»: Ու հայհոյում էր երեխեքիս պապը՝ գույնզգույն խոսքերով:
… Անծանոթ տղամարդկանցից իմ մասին այդպիսի գովեստներ լսելով, ես ասես հզորացա, ու այդ օրը իմ կրծքավանդակից դուրս ժայթքեցին նամուսն ու թասիբը՝ դարձյալ առաջինը դարձող կաթի նման:
Ես լիարժեք նամուսով դարձա, ձգտումներս մղվեցին առ պարկեշտություն և ժուժկալ կյանք: Հենց որ լիարժեք նամուսով դարձա, լույսի մարդիկ ժամանակավորապես կտրեցին տանս լույսը, որ ես լույսի իմ գիծն ունենամ, ի՛մ հաշվիչով և անձնական հաշվեհամարով:
Տունը շարունակ մթոտ էր… Բակում նըստում, կար էի անում, գիրք կարդում, բան գրում, բան գործում, մին էլ հայտնվեց կողքիս հարևանուհին և ինձ երկու արձանիկ նվիրեց, երկուսն էլ՝ անթև հայուհի: Մեկը քրոջս կտամ, սիրում է արձանիկներ:
Հայուհու անթև արձանը ես եմ: Թևեր ունեմ, բայց մարդկային են: Ու ինձ-ինձ որոշում եմ, որ հոգևորի պլանում ես թռչնի թևեր չունեմ, դե լավ, հրեշտակի՜… թևեր չունեմ և թռչել չեմ կարող: Է՜լ… այնքան ջահել չե՜մ, որ կյանքս արմատապես փոխեմ՝ թևեմ-թևթևեմ…
Սկսեցի մութ տան մեջ մոմեր փորձարկել: Սկզբում երկուական մոմ՝ կտրված թևերի տեղում, հետո մի մեծ մոմ՝ ուսին: Հետո հերթական մոմը գլխին կանգնեցրի: Ճենապակին մոմով թրջվեց ու թախծեց-թախծեց… օծվեց մոմարցունքներով…
Այսօր մոմը արձանիկի փեշի տակ վառեցի, փոքրիկ պատվանդանին գամած: Լիարժեք վառվեց… Փեշը վառվա՞ծ… Հը՜մմ… խո՛սքն է այդպիսին: Իսկ ընդհանրապես կնոջ փեշը կարող է լինել թաց կամ չոր: Հե՜յ, տղամարդի՛կ, նայե՛ք ու տեսե՛ք, թե ո՛նց է թաց մոմը չորանում…
Ես ձեր ի՛նչն եմ ասել, հա՜… Լույսը… ո՛չ աղ է, ո՛չ շաքարավազ: Կնոջ մեջ էլ կա, ու հարգե՛ք, խնդրո՜ւմ եմ:
Վերջին դիրքը՝ մի երկար-մեծ սպիտակ մոմ՝ ճենապակու հետ դեմ-հանդիման: Կանգնած են իրար դեմ, ասես զրույց են անում: Չեն շտապում, այլ համամիտ են, որ հեշտ է երեխաների հորից բաժանվելը՝ ավելի, քան նրան հուղարկավորելը:
Փեշը վառված կանայք…
… Ճենապակե արձանիկներ են: Ձեռքեձեռք անցնելուց նրանք որևէ էական փոփոխություն չեն կրում: Միայն հայացքն է թաքնվում, միայն ձայնն է թրթռում, միայն… քայլելիս այնպես են երերում, ասես ուր որ է ընկնելու են կյանքի բարալիկ լարերից… ասես… Սիրտ-ջութակի ամենանուրբ լարերից մեկն է վիճակվել և ինձ:
Անցնում եմ զգուշորեն. միայն թե չընկնեմ:
Միայն թե չընկնենք…
ՓԵՇԸ ՎԱՌՎԱԾ ԿԻՆԸ / ԳՈՀԱՐ ՆԻԿՈՂՈՍՅԱՆ
