Լ­յուդ­վիգ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԲան. գիտ. դոկ­տոր Ե­ղի­շե Չա­րեն­ցը հայ նո­րա­գույն ման­կա­պա­տա­նե­կան գրա­կա­նութ­յան ա­կունք­նե­րում Ե­ղի­շե Չա­րեն­ցի ման­կա­պա­տա­նե­կան ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յուն­նե­րի և հայ ման­կա­պա­տա­նե­կան գրա­կա­նութ­յան զար­գաց­ման գոր­ծում նրա մեծ դե­րի մա­սին մեր գրա­կա­նա­գի­տութ­յան մեջ գնա­հա­տան­քի խոսք հա­մար­յա չի աս­վել, և­ ե­ղածն էլ թռու­ցիկ հի­շա­տա­կում­նե­րից այն կողմ չի ան­ցել: Նույ­նիսկ նրա կյան­քին ու ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան ճա­նա­պար­հին հա­տոր­յակ­ներ նվի­րած գրա­կա­նա­գետ­նե­րը (­Սու­րեն Ա­ղա­բաբ­յան, Հ­րանտ Թամ­րազ­յան, […]

Share on Facebook

Ե­րեք տաս­նամ­յակ ա­ռաջ, Ան­կա­խութ­յան շարժ­ման հզոր ա­լի­քի ներ­քո, մաս­նա­վո­րա­պես, ար­ցախ­յան ազ­գա­յին-ա­զա­տագ­րա­կան պա­տե­րազ­մի հաղ­թա­կան ել­քի և Ար­ցա­խի Հան­րա­պե­տութ­յան ինք­նո­րոշ­մանն ուղղ­ված ի­րա­վա­կան քայ­լե­րի հա­մա­տեքս­տում օ­րա­կար­գա­յին դար­ձավ այդ ա­մե­նը նաև պատ­մա­գի­տա­կան, գրա­կան-մշա­կու­թա­յին փաս­տե­րով, վեր­լու­ծութ­յուն­նե­րով հիմ­նա­վո­րե­լու և­ ամ­րապն­դե­լու խնդի­րը: Ա­վե­լորդ է ա­սել, որ այ­սօր, երբ 2020 թվա­կա­նի 44-օր­յա երկ­րորդ պա­տե­րազ­մի արդ­յուն­քում, ցա­վոք, մենք դարձ­յալ կանգ­նել ենք հա­զա­րա­վոր հայ քա­ջոր­դի­նե­րի […]

Share on Facebook

Ար­ձա­կա­գիր Պեր­ճու­հի Ա­վե­տեա­նը տա­սը տա­րի ա­ռաջ է հաս­տատ­վել Հայ­րե­նի­քում և մեր գրա­կան մի­ջա­վայ­րի սի­րե­լի ա­նուն­նե­րից է։ Ան­թի­լիա­սի գրա­կան մա­տե­նա­շա­րով 2021 թ. լույս տե­սած նրա «­Մատ­նա­հետ­քեր» ժո­ղո­վա­ծուն վեր­ջերս եմ ըն­թեր­ցել, և՝ ան­կախ որ գիր­քը կա­ռուց­ված­քով ներ­կա­յա­նում է հու­շագ­րութ­յան, հրա­պա­րա­կագ­րութ­յան, գե­ղար­վես­տա­կան և­ եր­գի­ծա­կան ժան­րա­յին բա­ժին­նե­րով, խոս­տո­վա­նեմ՝ ըն­թեր­ցու­միս ա­վար­տին այն իմ ներ­սում ամ­բող­ջա­ցավ որ­պես հե­ղի­նա­կի կեն­սա­վեպ։ Բ­նա­կան է՝ […]

Share on Facebook

Ան­ժե­լա Սա­հակ­յանն ապ­րում ու աշ­խա­տում է հեռ­վում: Փա­րիզ­յան հեռ­վից նա ա­մեն օր իր Հա­յաս­տան հայ­րե­նի­քի և ծնն­դա­վայր Ար­ցա­խի հետ է` քնքշան­քով կրե­լով ու հի­շո­ղութ­յան կա­պույտ տե­րե­փուկ ծաղ­կի թեր­թիկ­նե­րում պահ­պա­նե­լով անց­յա­լի ար­ձա­գանք­նե­րը, Գան­ձա­սա­րի զան­գե­րի ղո­ղանջ­նե­րը, որ անց­յա­լի և ներ­կա­յի ա­ներ­ևույթ մի շղթա­յի կա­պող օ­ղակ­ներն են` ա­մուր և հաս­տա­տուն: Տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում դրանք բյու­րե­ղա­ցել ու ի­ջել են հա­մա­կարգ­չի […]

Share on Facebook

ՀՀ-ում Սեր­բիա­յի հյու­պա­տոս Բաբ­կեն Սի­մոն­յա­նի ծննդյան 70-ամ­յա­կի ա­ռի­թով Բելգ­րա­դում լույս է տե­սել տա­ղան­դա­վոր բա­նաս­տեղ­ծի, թարգ­ման­չի, հրա­պա­րա­կա­խո­սի սեր­բե­րեն-հա­յե­րեն բա­նաս­տեղ­ծութ­յուն­նե­րի ընտ­րա­նին: Գիր­քը խո­րա­գրված է «Ա­ղոթք» (“Молитва”): Այս վեր­նա­գի­րը խիստ պատ­շա­ճում է գրքի ո­գուն ու ա­սե­լի­քին: Գր­քի թարգ­մա­նիչ­նե­րը տա­սը սերբ բա­նաս­տեղծ­ներ են, ո­րոնք կա­տա­րել են բա­ցա­ռիկ ընտ­րութ­յուն: Բա­նաս­տեղ­ծութ­յուն­նե­րը գրված են 1975-2022-ը, այ­սինքն՝ բա­նաս­տեղ­ծի 47 տար­վա ա­ղոթք­ներն են, կապ­ված […]

Share on Facebook

  Ա­նէութ­յու­նից լո՜ւյս գո­յաց­րու Շն­չա­վոր խո­սուն քո ա­նո­թիս մեջ: «ՄԱՏՅԱՆ ՈՂԲԵՐԳՈՒԹՅԱՆ», Բան ԺԸ Լույս է տե­սել Հա­կոբ Հա­րութ­յու­նի «­Զի­նա­վառ ընձ­յուղ» բա­նաս­տեղ­ծութ­յուն­նե­րի ժո­ղո­վա­ծուն, ո­րում ընդգրկ­ված են վեր­ջին տա­րի­նե­րին գրված չա­փա­ծո ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յուն­նե­րը: Հաս­կա­նում եմ, որ նման գրա­խո­սա­կա­նով ինչ-որ չա­փով կար­ծիքս եմ փա­թա­թում հա­մա­հե­ղի­նակ զգա­ցող ըն­թեր­ցո­ղի պա­րա­նո­ցին, ո­րով էլ գու­ցե կխա­թար­վի ըն­թեր­ցող-հա­մա­հե­ղի­նա­կի ըն­կա­լում­նե­րի գե­ղեց­կա­հառ­նու­մը: Չէ՞ որ պոե­զիա­յի տեքստն […]

Share on Facebook

1922-ին Չա­րեն­ցը քսան­հինգ տա­րե­կան էր, և Մոսկ­վա­յում լույս տե­սավ նրա երկ­հա­տոր ժո­ղո­վա­ծուն։ 1922-ին Արևմտ­յան Հա­յաս­տա­նի Ա­րաբ­կիր քա­ղա­քում ծնվեց Վա­հագն Դավթ­յա­նը, որ ծնող­նե­րի հետ Եր­ևան հա­սավ 1932-ին։ Դեռ դպրո­ցա­կան՝ Վա­հագ­նը բա­նաս­տեղ­ծութ­յուն­ներ էր գրում, բայց Չա­րեն­ցին տես­նե­լու բախտ չվի­ճակ­վեց նրան («… Ու չտե­սա ես քեզ (Եր­ևի բախտն էր չար…)»)։ Բայց գտավ ու կար­դաց Չա­րեն­ցի ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յուն­նե­րը, որ ար­դեն […]

Share on Facebook

  Ա­րա­գըն­թաց ժա­մա­նա­կը ի սկզբա­նե հա­զար ձայ­նով կան­չում է ան­հան­գիստ ու ո­րո­նող խառն­ված­քի տեր Չա­րեն­ցին, առ­նում նրան ի­րա­դար­ձութ­յուն­նե­րով հա­րուստ հոր­ձան­քի մեջ, կո­փում միտքն ու հո­գին, խոր­տա­կում ո­րոշ հույ­սեր, թե­լադ­րում հե­ռան­կար­ներ: Բայց ո­րո­շա­կի գրա­կան ճա­նա­պարհ անց­նե­լուց հե­տո է, որ բա­նաս­տեղ­ծը իբրև պատ­գամ բա­նաձ­ևե­լու էր սե­փա­կան փոր­ձով ձեռք բե­րած ճշմար­տութ­յու­նը՝ «­Թե ու­զում ես երգդ լսեն՝ //­Ժա­մա­նա­կիդ շուն­չը […]

Share on Facebook

«­Հան­դի­սա­վո­րա­պես երդ­վում եմ հրա­ժար­վել այն եր­կե­րից, որ նզով­ված են Սոր­բո­նի և Ինս­տի­տու­տի կող­մից, հե­տայ­սու միայն և միայն պատ­մա­կան, փի­լի­սո­փա­յա­կան ու վի­ճա­կագ­րա­կան գոր­ծեր կգրեմ… Կար­ծես ա­սածս հա­վատ չի՞ ներշն­չում… Դե ի՞նչ, այդ դեպ­քում կգրեմ հով­վեր­գա­կան, ա­ռա­քի­նի վե­պեր, կգրեմ՝ նա­խա­պես ինձ հա­մար նշա­նա­կետ սար­քե­լով պոե­զիա­յի և բա­րո­յա­խո­սութ­յան մրցա­նակ­նե­րը, կգրեմ գրքեր՝ ընդ­դեմ ստրկութ­յան և­ ի պաշտ­պա­նութ­յուն մա­նուկ­նե­րի, կգրեմ […]

Share on Facebook

  Ե­ղի­շե Չա­րեն­ցը ող­բաց Վա­հագ­նին («­Վա­հագն», 1916)՝ նրա մեջ չտես­նե­լով ժո­ղովր­դի սպա­սած ան­պար­տե­լիութ­յու­նը։ Ա. Խանջ­յա­նի սպա­նութ­յու­նը (9 հու­լի­սի 1936 թ.) հա­րութ­յուն տվեց Ա­րա Գե­ղե­ցի­կի ա­ռաս­պե­լին՝ պար­տութ­յան ծանր տե­սի­լով և կր­կին ող­բով։ Նոր կան­խազ­գա­ցում­նե­րով է բա­նաս­տեղ­ծը դի­մում մեր պար­տութ­յան լե­գեն­դին։ Իր վեր­ջին մատ­յա­նում («­Գիրք ճա­նա­պար­հի», 1934) Չա­րեն­ցը անդ­րա­դառ­նում է հայ ժո­ղովր­դի պատ­մա­կան ճա­կա­տագ­րին և փոր­ձում կան­խա­տե­սել […]

Share on Facebook

Հ­րանտ Մաթ­ևոս­յա­նը մեծ ու­շադ­րութ­յամբ է վերա­բեր­վել 20-րդ դա­րի ա­մե­րիկ­յան ար­ձա­կին։ 1970 թ. գր­ված «Ս­տի­լի­զա­ցիա­յի մա­սին» հոդ­վա­ծում նա այն գնա­հա­տում է որ­պես իր ե­րա­զանք­նե­րի գրա­կա­նութ­յուն. «­Վեր­ջի­վեր­ջո պարզ­վում է, որ ա­մե­րի­կա­ցի յու­րա­քանչ­յուր կար­գին գրո­ղի յու­րա­քանչ­յուր կար­գին գործ ա­վե­լի է մեր ժո­ղովր­դի ու մեր կյան­քի, ա­վե­լի է մեր մա­սին, քան մեր իսկ գրած­նե­րը»: Նույն 1970 թ. «­Սո­վե­տա­կան գրա­կա­նութ­յուն» […]

Share on Facebook

Ար­մի­նե Բո­յաջ­յա­նի «Ն­կա­րում եմ նա­պաս­տակ (location-ծա­ռի տակ)» գե­ղար­վես­տա­վա­վե­րագ­րա­կան վի­պակն ըն­թեր­ցե­լուց ա­ռաջ պետք է մի քա­նի հարց ու­նե­նաս մտքում՝ ին­չո՞ւ է մեր ման­կութ­յու­նը կարճ տևում, ինչ­պե՞ս ենք այն զգում և հե­տո ինչ­պե՞ս կա­րե­լի է հի­շել։ Այս հար­ցե­րի խտա­ցու­մը, նաև պա­տաս­խան­նե­րը տա­լիս է Ար­մի­նեն՝ անձ­նա­կան ապ­րում­նե­րի, քայ­լե­րի, մտա­ծե­լա­կեր­պի վե­րաի­մաս­տա­վոր­մամբ։ Որ­տե­ղից է սկսվում աշ­խար­հը և­ որ­տեղ ենք տա­նում […]

Share on Facebook

  Հայ գրա­կա­նութ­յան ան­դաս­տա­նը վեր­ջերս հարս­տա­ցավ նոր, ու­շագ­րավ և­ ար­ժե­քա­վոր հրա­տա­րա­կութ­յամբ՝ Ա­նու­շա­վան Զա­քար­յա­նի «Օ­սիպ Ման­դել­շտամ. բա­նաս­տեղ­ծը և Հա­յաս­տա­նը» գրքով՝ նվիր­ված խորհր­դա­յին շրջա­նի ռուս (ծա­գու­մով հրեա) մե­ծա­նուն բա­նաս­տեղծ, ար­վես­տի տե­սա­բան, թարգ­մա­նիչ Օ­սիպ Ման­դելշ­տա­մին, ո­րը ճա­նա­չում, պաշ­տում էր Հա­յաս­տա­նը։ Այն տպագր­վել է ՀՀ ԳԱԱ Ար­վես­տի ինս­տի­տու­տի և Մ. Ա­բեղ­յա­նի ան­վան գրա­կա­նութ­յան ինս­տի­տու­տի գի­տա­կան խոր­հուրդ­նե­րի ո­րոշ­մամբ։ Գր­քում ա­ռա­ջին […]

Share on Facebook

  Մեր գրա­կա­նութ­յան մեջ վա­ղուց ար­դեն ան­խոս­տո­վա­նե­լի սո­վո­րութ­յան նման է դար­ձել Ա. Հա­րութ­յուն­յա­նի ինք­նա­տիպ, վայ­րի, եր­ևա­կա­յութ­յան ան­պա­րա­գիծ բռնկում­նե­րի բա­նաս­տեղ­ծութ­յան վե­րա­դար­ձը, ու ըն­թեր­ցո­ղը, կար­ծես, ա­մեն ան­գամ սպա­սում է գրո­ղի հեր­թա­կան ծանր ու շքեղ բա­նաս­տեղ­ծա­կան խոս­տու­մին: Սերգեյ ՍԱՐԻՆՅԱՆ Ար­տեմ Հա­րութ­յուն­յա­նի պոե­զիա­յում ժա­մա­նա­կը գե­րիշ­խում է իր սպառ­նա­ցող ար­դիա­կա­նութ­յամբ: Մար­կո ԲՐԱՆ Ար­տեմ Հա­րութ­յուն­յա­նի նո­րահ­րատ «­Հա­յոց հո­ղի ծած­կա­գիր տե­սիլք­ներ» գրքի՝ […]

Share on Facebook

(Մ­տո­րում­ներ Վա­հան Սա­ղա­թել­յա­նի «Եր­կու դա­րի ա­րան­քում» ժո­ղո­վա­ծուն ըն­թեր­ցե­լուց հե­տո)   Գ­յու­ղը մնաց հեռ­վում: Դար­ձավ կա­րոտ ու սպա­սում: Ա­մեն նոր հան­դի­պու­մը՝ Եր­ևան սի­րուն քա­ղա­քի պե­տա­կան հա­մալ­սա­րա­նի մեխ­մաթ ֆա­կուլ­տե­տի հեր­թա­կան քննաշր­ջա­նից հե­տո, որ տան­ջա­լիո­րեն եր­կար էր ձգվում: Հայ­րա­կան տան պա­տը շո­յե­լու ան­դի­մադ­րե­լի ցան­կութ­յու­նը, Մեծ հայ­րե­նա­կա­նում զոհ­ված հա­մագ­յու­ղա­ցի­նե­րի հի­շա­տա­կը հա­վեր­ժաց­նող աղբ­յու­րը, ան­տա­ռը, ուր հե­ռա­վոր թրթռում ու հի­մա էլ […]

Share on Facebook

  Խոս­քը ծնունդ է ա­ռել լռութ­յու­նից և­ ամ­փոփ­վում է լռութ­յան մեջ։ Լ­ռութ­յունն, այս­պի­սով, տիե­զե­րա­կան Ո­գու սահ­մանն է։ Ա­նուշ Վար­դան­յա­նը «­Սի­րո լռութ­յուն» (Եր­ևան, 2022 թ.) ժո­ղո­վա­ծո­ւի վեր­նա­գ­րով սե­րը դի­տար­կում է իր հա­վեր­ժա­կան ու­ղե­ծրում՝ ան­մեկ­նե­լի ըն­թաց­քով և տա­րըն­թեր­ցում­նե­րով։ Բա­նաս­տեղ­ծութ­յուն­նե­րի յու­րա­քանչ­յուր բառ միա­նում է սե­փա­կան հո­գու՝ սի­րուց ծնունդ ա­ռած լռութ­յա­նը։ Բա­ռե­րը՝ զգաց­մուն­քի պայ­մա­նա­նի­շե­րը, այս­պի­սով, ի­րենց ծննդյան ա­վա­զա­նում են։ […]

Share on Facebook

  Մարդ­կութ­յան, մարդ­կա­յի­նի, աշ­խար­հի, լա­վի ու վա­տի մա­սին խո­հա­կա­նութ­յան խտա­ցու­մը «Իմ Կոն­ֆու­ցիու­սը» էս­սեն է, որ դի­ման­կա­րա­յին փոր­ձի ու հու­շագ­րութ­յան գե­ղար­վես­տա­կա­նա­ցում է: Այս­տեղ հե­ղի­նակն ամ­բող­ջաց­րել է իր ու­սուց­չի բա­րո­յա­կան դի­մա­գիծն ու աշ­խար­հա­յաց­քա­յին ար­տա­սո­վո­րութ­յու­նը, որն իր հա­մար ե­ղել ու մնում է որ­պես Ա­լեֆ: Այն ա­մե­նը, ինչ տե­սել և զ­գա­ցել է իր ու­սուց­չի հո­գե­կերտ­ված­քում, ինչ կեր­պա­վո­րել է այս […]

Share on Facebook

  Մե­ռա­նիմք եւ ոչ զար­հու­րիմք: ԳՐԻԳՈՐ ՆԱՐԵԿԱՑԻ Մարկ Տ­վե­նի «­Խորհր­դա­վոր ան­ծա­նո­թը» (The Mysterious Stranger) գոր­ծում, ե­թե հի­շո­ղութ­յունս չի դա­վա­ճա­նում, մի այս­պի­սի հատ­ված կա. «Հ­րեշ­տա­կը» ծե­րու­նուն խոս­տա­նում է նրան եր­ջա­նիկ դարձ­նել և կա­տա­րում է իր խոս­տու­մը՝ ծե­րու­նուն զրկե­լով բա­նա­կա­նութ­յու­նից: Վեր­ջինս իր օ­րերն անց­կաց­նում է հո­գե­բու­ժա­րա­նում՝ զրու­ցե­լով եր­ևա­կա­յա­ծին իր հին ըն­կեր­նե­րի հետ, «ծախ­սե­լով» գո­յութ­յուն չու­նե­ցող փո­ղեր, ապ­րե­լով […]

Share on Facebook

  Ծ­նուն­դով ար­ցախ­ցի, ԱՄՆ-ում բնակ­վող ար­ձա­կա­գիր, մշա­կու­թա­յին գոր­ծիչ Մար­գա­րիտ Դե­րան­ցի ա­նու­նը ար­դեն իսկ բա­վա­կան ծա­նոթ է հա­յաս­տան­յան ըն­թեր­ցո­ղին: Վեր­ջին մի քա­նի տա­րի­նե­րին Եր­ևա­նում լույս տե­սած «­Սեր և­ է­միգ­րա­ցիա», (2017), «Քրտ­նա­ձուկ», (2018) պատմ­վածք­նե­րի, վի­պակ­նե­րի ժո­ղո­վա­ծու­նե­րից հե­տո, լույս է տե­սել նաև գրո­ղի նոր եր­կը՝ «­Սեր լուս­նեզ­րին» (Ե., «Ան­տա­րես», 2021) վե­պը: Ան­մի­ջա­պես ա­սենք, որ գրքի վեր­նա­գի­րը թեև սյու­ժե­տա­յին […]

Share on Facebook