Քսանհինգամյա անկախության ամենամեծ, նշանավոր վայելքը, նվաճումը Արցախի ազատագրական պայքարի հաղթանակն է, ինքնահաստատումը, որը մեր երկարամյա երազանքն էր, նպատակը:
Քսանհինգամյա ակնառու նվաճումներից է հայկական հզոր, մարտունակ բանակի ստեղծումը և մեր անկախ պետականության ստեղծումը: Անկախության հիմնավոր ձեռքբերումներից է մայրաքաղաք Երևանի, Գյումրու, Վանաձորի, մյուս քաղաքների, Սևանի, Արաքսի, Արագածի, Արարատի, Գառնու, Գեղարդի, բոլոր բնական հարստությունների, նշանավոր տարածքների հավերժական ապահովումը: Վսեմ պատգամի, կախարդանքի պես հնչեց դարերից եկած ու դեպի դարերը գնացող մեր գոյության ամենականգուն սյունը` Մաշտոցյան գիրը: Արժեքավոր է այն վեհ զգացումը, որ ամեն մի անհատ, յուրաքանչյուր հայ ազատ, անկաշկանդ մտածում, արտահայտվում է, քանզի իր երկրի, հայրենիքի զավակն է ու տերը:
Անկախության վայելքներից, նվաճումներից զատ կան բազմաթիվ վրիպումներ, որոնք անհապաղ, արագ վերացնելու կարիքն ունեն: Նշենք մի քանիսը.
Մշակույթին, կրթությանը, գրականությանը վերաբերող շատ հարցեր դուրս են մնացել կառավարության ուշադրությունից: Դժվարացել է գրքերի տպագրությունը, տպաքանակներն էլ դարձել են խիստ սահմանափակ: Գրողների միությունը որքան էլ կամենա, նյութապես չի կարող ապահովել բոլոր շնորհալի, տաղանդավոր գրողների գրքերի տպագրությունը: Խախտվել են գրական երկը գնահատելու չափանիշները, խոտանելի գրքեր են տպագրվում, ինչը բացատրվում է դրամատեր գրականամերձ հեղինակների ակտիվությամբ, որոնք հեղեղում են գրքի շուկան` ապակողմնորոշելով ընթերցողին, դրամի ուժով կարող են բեմ բարձրանալ «աստղ» կոչվածները, երգել, փչացնել ունկնդիրների ճաշակը: Անկախությունը չի նշանակում չափազանց անկախ, ազատ լինել` թողտվության աստիճանի: Ամեն գրող, արվեստագետ պետք է ինքը լինի իր քննադատը, գրաքննիչը, հսկիչը, քանի որ վերացել են նախկին գեղխորհուրդները, «գլավլիտը»:
Ո՞րն է ելքը, ի՞նչ պիտի անել, որ իսպառ վերանա ագահությունը, ընչաքաղցությունը, և հաղթանակի ազնվությունը, արդարությունը, հավասարությունը: Աստվածաշնչի իմաստությունները պետք է դաս ու նշանաբան լինեն բոլորին` հասարակ աշխատողից մինչև պաշտոնյա. «Գողություն մի՛ արեք, սուտ մի՛ խոսեք և իրար մի՛ խաբեք. անունն ավելի ընտիր է հարստությունից, արծաթից ու ոսկուց, շնորհքն է լավ»:
Կյանքում հեշտ ու ազնիվ ապրելու կոնկրետ բանաձևեր չկան, որ անգիր անելով կթեթևանան մարդու հոգսերն ու ցավերը: Ամեն մարդ պիտի ապրի ոչ թե «եսասեր» ուրագի նման` միշտ ձգի դեպի իրեն, այլ «մարդասեր» սղոցի նման` մին ձգի դեպի իրեն, մին` դեպի այլոց:
Սուրեն ՄՈՒՐԱԴՅԱՆ
