ԿՐԱԿՈՑՆԵՐԻ ԵՎ ԽԱՂԱՂՈՒԹՅԱՆ ԱՆՀԱՄԱՏԵՂԵԼԻՈՒԹՅՈՒՆԸ / Սամվել ԿՈՍՅԱՆ

Գերմանիան, Եվրամիությունը, ԱՄՆ պետդեպարտամենտը միանգամից արձագանքեցին ադրբեջանական իշխանությունների կողմից իրավապաշտպան Լեյլա Յունուսի ազատազրկման ռեժիմը տնային կալանքով փոխարինելու մասին որոշմանը՝ որակելով այն «Կարևոր մարդասիրական քայլ», «հումանիզմի դրսևորում»: Այսօրինակ գնահատականների շռայլությունը հուսահատվածի ոգևորություն է, երբ երկարատև պայքարից հետո հաջողվում է ինչ-որ արդյունք գրանցել, ինչը ապացույցն է այն բանի, որ Արևմուտքը զարմանալի ներողամտություն է ցուցաբերում Ալիևի նկատմամբ, երբ Իրաքի, Եգիպտոսի, Լիբիայի նույնանուն պարագայում ռազմական միջամտությունից չկարողացավ խուսափել: Խնդիրն այն է, որ իրավապաշտպանի ազատ արձակելու հանգամանքը որակվում է որպես կարևոր տեղաշարժ և, ամենաէականը, այդ ուղղությամբ գործողությունները շարունակելու խորհրդանշական ժեստ: Նման լավատեսությունը վկայում է, որ Արևմուտքը կա՛մ չի ճանաչում, կա՛մ ձևացնում է, թե չի ճանաչում, որ այդ երկրում երկակի դրսևորումները սովորական գործընթաց են: Աստված գիտի, թե ինչքան կյանք ունի «ազերիական հումանիզմը», որն այս դեպքում ընդամենը ցուցատախտակ է, նպատակը` շեղել միջազգային իրավապաշտպանների ուշադրությունը երկրում առկա հիմնական խնդիրներից: Ադրբեջանի Նարդարան բնակավայրում իշխանությունների և տեղի բնակչության (թաթեր, դաղլիներ) վերջին օրերի արյունալի բախման հետևանքով ստեղծված լարվածությունը, թեև ձերբակալությունների, սպանությունների և զինուժի կողմից արտակարգ միջոցառումների, շարունակում է նույնը մնալ: Այս առիթով «Շիրվանի ազգային ճակատ» կազմակերպության հայտարարության մեջ ասվում է, որ «Բաքվի իշխանությունները պարս ժողովրդին մշտապես դիտարկել են որպես ծաղրի, ձուլման օբյեկտ` յուրացնելու համար մեր հազարամյա քաղաքակրթությունն այս երկրում: Խորապես համոզված ենք, որ մեր ազգի ենթարկվելը Բաքվի անօրինական, ապազգային, աստվածուրաց ու պանթյուրքիստական իշխանություններին աննպատակահարմար է, քանի որ նրանք ճնշում են ոչ միայն մեր ազգային, այլև ավանդական կրոնական ձգտումները: Մենք, որպես քաղաքական կազմակերպություն, պատասխանատվությամբ հայտարարում ենք, որ ամբողջ ուժով շարունակելու ենք պայքարը` Շիրվանի Պարսերի Հանրապետություն ստեղծելու համար»: Վերջին օրերին լարվածությունը սրվել է նաև ղարաբաղյան ճակատի ողջ երկարությամբ: Ազերիների աննախադեպ ագրեսիան կարելի է պայմանավորել ինչպես ռուս-թուրքական առճակատման, այնպես էլ երկրի ներքին վիճակով: Թուրքիայի արտգործնախարարի և վարչապետի այցը Բաքու թերևս ազդակ էր ազերիներին՝ թեժացնելու իրավիճակը, ինչը, թուրքերի տրամաբանությամբ, կարող է մոտեցնել իրենց և ռուսների հետաքրքրության եզրերը, քանի որ ռուսները կխուսափեն պայքարի նոր ճակատից, ինչի չեզոքացման ազդեցիկ միջնորդը կարող են իրենք լինել: Հրադադարի խախտման այսօրինակ ինտենսիվության պատճառներից կարող է լինել նաև Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների ենթադրվող հանդիպումը, երբ, ինչպես սովորաբար լինում է, ազերիներն իրենց մասին հիշեցնելու ձև են ընտրում սահմանային խժդժությունները: Անկախ ամեն ինչից, ազերիական «հումանիզմը» միանգամյա օգտագործման անձեռոցիկի է նման և ոչ ավելի: Նարդարանի դեպքերի ականատեսի վկայությամբ՝ ուժայինները բռնի գործողության ընթացքում ինքնաձիգի խզակոթով հարվածել են երեխային, որից հետո նրա աչքի առջև սպանել են հորը: Սա է ազերիների «հումանիզմի» իրական դեմքը, և նույն վայրենության կիրքն է մղում նրանց ծանր զինատեսակներից կրակ բացել հայ խաղաղ բնակչության ուղղությամբ: Ակնհայտ է, որ Բաքվի այսօրինակ մարտավարությունն ընդամենը ուժի դիրքերից հանդես եկողի տպավորություն ստեղծելն է և իր կամքը թելադրելու էժանագին միջոց, որը թեև երբևիցե չի գործել, սակայն ազերիները բութ համառությամբ շարունակում են դրան ապավինել: Այս համատեքստում անհասկանալի է Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների հավանական հանդիպման անհրաժեշտությունը և այս առնչությամբ Մինսկի խմբի համանախագահների ոգևորությունը: Եթե երկու երկրների նախագահների հանդիպման նշանաբանը հակամարտության բանակցային լուծման ելքի փնտրտուքն է, ապա ազերիների աջակցությամբ այն չի գործել և առաջիկայում էլ չի գործելու, հաշվի առնելով կրակոցների և խաղաղության անհամատեղելիությունը, ինչը բացառելու է նույնիսկ նորմալ երկխոսության հնարավորությունը: Նման դեպքում հայկական կողմի նախապայմանը պիտի լինի հրադադարի երաշխավորված պահպանումը, որից հետո միայն կարելի է մտածել բանակցությունների ձևաչափի մասին: Քանի դեռ Բաքուն չի գիտակցում, որ սադրանքն ու ուժային մարտավարությունը կորուստներից բացի ոչինչ չեն տվել և չեն տալու, մնացյալն անհարկի ժամավաճառություն է կամ ի սկզբանե ձախողված ներկայացում: