ԵՍ ԵՎ ԱՇԽԱՐՀԸ
Աշխարհ, նստել ես ասեղի քթին
Ու խանգարում ես,
Որ մատիս փուշը հանեմ:
Ախ, ո՜նց են խանգարում:
ՋՈՒՐԸ ԳԻՏԻ
Չորուկ տերև-մակույկը
հանդարտ քշվում էր նեղլիկ ջրանցքով:
Նրա մեջ նստած էր անշարժ մեկը
Ստալինի տեսքով:
– Ինձ ո՞ւր ես տանում,- հարցրեց անշարժ մեկը:
– Ջուրը գիտի,- ասաց մակույկը:
– Ջո՞ւրը:
– Ջո՛ւրը:
– Ջո՜ւրը:
ՁՄՌԱՆ ՇԵՄԻՆ
Ժանգագույն մորեխը ցատկով մոտեցավ անվերջ սվսվացող չորուկ փետրախոտին և ասաց.
– Մեր կյանքի գարնանը ես ցանկացա ճաշակել քո ջահել հյութերը, բայց դու վանեցիր ինձ: Ու տես, թե ինչ եղավ՝ և՛ ես ծերացա, և՛ դու:
– Ես ինձ պահել էի կանաչ մորեխի համար, բայց նա չեկավ:
– Ես էի եկել:
– Նրա բացակայությունն ավելին էր, քան քո և այլոց ներկայությունը:
Մորեխը մի թույլ շարժում կատարեց ու անշարժացավ փետրախոտի ոտքերի մոտ: Նա ամբողջովին կանաչ էր:
Փետրախոտի սվսվոցը նմանվեց հեկեկոցի:
ԴՐԱՄԱ ԿՈՎԻ ԿԱՏԱՐՄԱՄԲ
Կովը իրիկնապահին քնքուշ մզզոցով կանգ առավ գյուղի դիմաց ու գլուխը շրջեց դաշտերի կողմ, ուր կեսօրին գայլը հոշոտեց իր հորթուկին: Նա վաղուց մոռացել էր վիշտը, բայց, այ, ոչ մի կերպ մոռանալ չէր կարող համը ծաղկած առվույտի, որից այնքան շատ կա դաշտերում և դրանից կշտանալ չի լինի, չէ… Մյո՜ւ…
ՔԱՐԱՆՁԱՎՈՒՄ
– Սիրելի՜ս,- թառանչեց չղջիկը:
– Պաշտելի՜ս,- արձագանքեց հարսնացուն:
Չղջիկը հարսնացուի թևը մտած
տարավ քարանձավի խորքը,
թառեցրեց լպրծուն պատին:
– Քո դուրը գալի՞ս է այստեղ,- հարցրեց չղջիկը:
– Օ՜, այո… Սա մեր տո՞ւնն է…
– Նոր եմ գնել մեզ համար: Շատ թանկ եմ վճարել:
– Ինչո՞ւ թանկ, սեր իմ:
– Որքան շատ է խավարը, այնքան թանկ է տունը:
Այդպես է այստեղի կարգը: Տեսնո՞ւմ ես, մենք հիմա կատարյալ գիշերվա մեջ ենք, իսկ դրսում ցերեկ է: Ես այս խավարի համար եմ վճարել: Պաշտելի բան է խավարը, այստեղ աշխարհի անցուդարձից կտրված կապրենք անաղմուկ:
Մեզ ի՞նչ, թե ով եկավ, թե ով գնաց արևի տակ:
– Ահ, այո, սեր իմ:
– Իսկ արվարձանում՝ քարանձավի մուտքի մոտ բնակարանը էժան է: Այնտեղ թշվառներ են ապրում:
– Որովհետև լո՞ւյս է:
– Այո, լույսը անցանկալի է քարանձավում:
– Շատերը ծախում են իրենց ծակուռները և չվում օտար քարանձավներ: Օտարինն ավելի՞ լավ է:
– Օտար քարանձավներում ասում են խավարը խիտ է և որոշ չափով բուրավետ:
– Սեր իմ, մենք էլ հեռանանք:
– Հայրենական խավարը սրտիս հաճո է:
– Խնդրո՜ւմ եմ, հանուն մեր ապագա ձագուկների:
– Ինձ մի՛ դրդիր հայրենադավության:
– Հիմա ո՞վ է այդպես մտածում: Քարանձավից քարանձավ ենք գնալու:
– Եթե այստեղ խավարը չթանձրացնեն բավարար չափով, այն ժամանակ կմտածեմ մեկնելու մասին:
– Սիրելի՜ս…
– Պաշտելի՜ս…
ՄՈՎՍԵՍ ՍԻՐՈՒՆՅԱՆԻ
ԵՐԿՕՐՅԱ ՏՈՒՆԸ
– Մովսես Սիրունյան, տարօրինակ մարդ, երբ հայերը գարնան փլչող ձնահյուսի պես պղտոր սելավ կապած հոսում էին դեպի արևելյան կողմն Հայաստանի, դու Սարիղամիշում կանգ առար, ինչո՞ւ:
– Սիրտս տուն ուզեց: Ասի՝ տուն սարքեմ: Մտա մի կանաչ սոճուտ, գոտուս տակից հանեցի ուրագն ու փայտ կտրեցի, տաշեցի, հղկեցի, գերան արեցի, իրար կապեցի, պստիկ մի տուն սարքեցի: Եղեգներով էլ տան տանիքն առա…
– Հետո՞…
– Մտա մեջն ու քնեցի երկու օր ու գիշեր:
– Հետո՞:
– Երկու օր ու գիշեր քնելուց հետո զարթնեցի, դուրս ելա… Կանաչ գարուն էր: Հողն ասաց՝ ինձ փորի, ման եկա՝ բահ չգտա… Ես լրիվ իմ մտքից գցել էի, որ գաղթական եմ, որ թուրք ու քուրդ կա աշխարհի երեսին:
– Հետո՞:
– Երրորդ օրը գաղթականների ձնահյուսը ինձ նորից առավ իր մեջ: Ես ձեռքս դրեցի տան ուսին, ասացի՝ կներես, պիտի էրթամ: Տունն ասաց՝ էրթաս բարով, ասացի՝ ես քո մասին կպատմեմ իմ բանաստեղծ թոռանը, որ գրի քո մասին: Հարցրեց՝ նա որտե՞ղ է: Ասացի՝ իմ արյան մեջ է ու իմ մտքի, ես նրան պիտի փրկեմ: Ասաց՝ Աստծով:
– Մովսես Սիրունյան, տարօրինակ մարդ, հարյուր տարի է անցել քո տնաշինությունից, ո՛չ դու կաս, ո՛չ տունը հավանաբար, բայց այդ տնովդ ինձ կրակն են գցել՝ ես ուզում եմ նրա դիմացի հողը փորել:
ԴԱՇՏԱԳԼՈՐԸ
Դաշտագլորը պարում էր ու գլորվում առաջ: Քամախառն փոշին խեղդել էր բոլորին, քշել հովտից հեռու: Դաշտագլորը փքված էր հաղթողի հպարտությամբ, առանձինի երջանիկ վիճակը դրդեց նրան սլանալ արագ, այնքան արագ, որ բարձրացավ օդ, սավառնեց: Ներքևից նայում էին որպես փրկչի հայտնությանը՝ հավատալով, որ նա ոչ թե ներքևից է բարձրացել, այլ վերևից է իջել ի տես երկրի…
Քամին իր պտույտը գործեց հովտում, ձանձրացավ՝ գնաց: Դաշտագլորը վերևից թըրըմփաց ցած: Հարվածից նրա մարմինը բաժանվեց խոտերի, փշերի, լաթերի: Խորը հիասթափություն ապրեցին հովտի ծակուռներում սսկված արարածները… Նրանք դուրս եկան և անհագուրդ հայացքով զննում էին դաշտագլորի կտորտանքները: Մի՞թե ուրիշ բան չի եղել նրա մեջ: Նրանք աղաղակելով պահանջում էին.
– Վերադարձրու այն Ուրիշը, որի համար նայել ենք քեզ, վերադարձրու այն Ուրիշի հանդեպ տենչանքը, որ կողոպտեցիր մեզանից:
ԵՐԿՈՒ ԲԱՑԻԿ
Պետական խորհրդական Թիթեռը բացիկ ստացավ անհայտ հասցեից:
Հպանցիկ նայեց՝ գրված էր. «Մահը գալիս է, պատրաստվիր»: Թիթեռն անցավ աշխատասենյակ, դրեց ակնոցը, աչքի անցկացրեց նոր Սահմանադրության նախագիծը, նշումներ արեց, գնաց ննջարան, շոյեց կնոջը, կտակ գրեց՝ ունեցվածքը ժառանգելով հեռավոր ծաղկանոցներում թրևող որդուն, զանգեց իրեն դաված բարեկամին, հրաժեշտի սրտահաճ խոսքեր ասաց, սուրճ պատրաստեց, կոնյակով սկահակը և ծխախոտը դրեց կողքին… Թիթեռին թվաց, որ պատրաստ է լիովին, մահը կարող է տանել իրեն: Այդ ժամանակ բերեցին երկրորդ բացիկը, այնտեղ նույն ձեռագրով գրված էր. «Կյանքը գալիս է, պատրաստվիր»:
Թիթեռն իսկույն ջնջեց Սահմանադրության նախագծի վրա արած նշումները, տհաճությամբ նայեց ննջարանի կողմ: Պատռեց կտակը, զանգեց իրեն դաված բարեկամին և ասաց ամենավերջին խոսքերը, սուրճն ու կոնյակը խմեց, ծխախոտը ճխլտեց՝ հիշելով բժշկի խորհուրդը, և դուրս եկավ՝ թևին տալով դեպի հովտի ծաղկահանդեսը…
ԵՐԿՈՒ ՏԵՐԵՎ
Պատմեմ ձեզ առաջին տերևի մասին.
նա սկզբում բողբոջ էր մի, ողջ գարնանը
շողաց, բերկրեց արևի տակ,
մինչև որ ստացավ չափսը հասուն տերևի:
Տերևը շնչեց, սոսափեց, երջանկացավ
Մայր ծառի վերին մի ճյուղի վրա,
ընտրյալների դասում,
և բախտից ստացավ այն ամենը,
ինչը կարող է ստանալ տերևը:
Հետո ժամանեց պարտադիր աշունը,
Տրտմությամբ լցրեց տերևի դեղին մարմինը,
Հոգին պղտորեց նորահայտ սառնությունը կյանքի
և տերևը հանձնվեց քամուն-
ելավ օդե աստիճաններով վեր,
ճանապարհին նրան միացավ
իմ մանկության ընկեր Գասպար Կիրակոսյանը
ու թևեցին միասին դեպի Տերևների դրախտ:
ԿՅԱՆՔ ԵՎ ՄԱՐԳԱՐԵՆԵՐ
Կատուն վազում էր մկան հետևից,
մենք փռռալով լցվում էինք թթենու ճյուղերին:
Մարգարեները ճառում էին հրացայտ,
գեղգեղում նրբաշուրթ,
նրանք մոլեգնած չվում էին երկինք,
այնտեղից նետվում ներքև,
որ կատուն չվազի մկան հետևից,
որ մենք ցած իջնենք թթենու ճյուղերից…
Բռերով շաղ էին տալիս սերմեր,
որոնք չէին ծլում, ասես խաշած լինեին նախապես:
Ցնորվում էին մարգարեները, փոխում էին տեղերը
արևելքի և արևմուտքի, գառների և գայլերի,
որպեսզի կատուն չվազի մկան հետևից,
որպեսզի մենք ցած իջնենք թթենու ճյուղերից…
Է՛յ, մարգարեներ, մարգարեներ…
Հիմա էլ եք գալիս մեծ ու փոքր աշխարհներից՝
փոխած ձև ու կերպ, հմտորեն ծպտված
շոկոլադե սալիկներում, ծամոնների մեջ,
համակարգչի թովչանքներում,
կոկա-կոլայի զովության մեջ:
Ես հայտարարում եմ ի լուր ձեր Աստծո՝
կպահպանեմ կատվին, որ վազ տա մկան հետևից,
կպահպանեմ մանկանց, որ փռռալով
լցվեն թթենու ճյուղերին:
ԽԱԾԱԾ ԵՆ ԽՆՁՈՐՆԵՐԸ
Անցա երկրի պարտեզներով,
տեսա շքեղ խնձորենիներ,
նրանց սաղարթներում շողարձակում էին
խնձորները:
Բոլորի այտերը կծած էին,
այգեպանն ասաց՝ նրանք են արել
երազների միջից,
որոնց ձեռքերը չեն հասել խնձորներին:
ՍԵՐ
Քո անունը փայլ է՝
երկնակամարի վրա ճայթող լույս,
որի սարսուռը
ըմբոշխնելու համար
արժե դուրս գալ սեփական օրերի քարայրից,
կրել ճամփորդի տառապանքը,
լույս ու մութ աշխարհների հեքիաթից
մարմին առնել,
գալ ու կանգնել անվանդ առաջ
և սպասել նրա միջից քո դուրս գալուն:
ՄԻ ԼՈՒՑԿՈՒ ՉԱՓՈՎ
Մինչև լուցկին կայրեր մատներս,
հասցրեցի տեսնել
աչքերդ,
շուրթերդ,
հասցրեցի կառուցել
օդե աստիճաններ
դեպի քեզ բերող:
Մինչև լուցկին կայրեր մատներս,
հասցրեցի տեսնել
քո սերը,
որ բաժակի մեջ լցվող գինու պես
բարձրանում էր
դեպի շուրթերս:
Հետո լուցկին այրեց մատներս:
Այս տողերը գրում եմ
լուցկու թողած խավարում,
այրված մատներիս
ածուխով:
