ՍԱՐՍԱՓԵԼԻ ԼՈՒՐԵՐԻ ՊԻՏԻ ՍՊԱՍԵԼ / Սամվել ԿՈՍՅԱՆ

«Ժամանակն է Ադրբեջանի հետ կոշտ լինել» վերնագրված հոդվածում` Ադրբեջանում ԱՄՆ նախկին դեսպան Ռիչարդ Կաուզլարիչը և Freedom House կազմակերպության նախկին նախագահ Դեյվիդ Քրամերը, գրում են. «Այս օրերին Ադրբեջանից ստացվող բոլոր նորությունները վատն են: Այս տխուր փակուղին պետք է արագ վերացվի: Ադրբեջանցի պաշտոնյաները, ովքեր ներգրավված են մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների մեջ, պետք է պատժամիջոցների ենթարկվեն: ԱՄՆ-ը և ԵՄ-ը պետք է խոսքից գործի անցնեն»: Եվրախորհրդարանը վերջապես իր մեջ ուժ գտավ հաղթահարելու նավթի ու խավիարի մոգությունն ու առաջին անգամ համարձակվեց այդ երկրում իրերն իրենց անուններով կոչել, խիստ բանաձև ընդունելով մարդու իրավունքների և խոսքի ազատության կոպիտ խախտումների, այլախոհների նկատմամբ հետապնդումների, հալածանքների ու խոշտանգումների առնչությամբ, ինչին Ադրբեջանն անմիջապես հակադարձեց շանտաժով, խզելով կապերը Եվրախրհրդարանի, դադարեցնելով համագործակցությունը Եվրանեսթի հետ, մեղադրելով Եվրոպային հազարավոր մեղքերի և Ադրբեջանի նկատմամբ կանխակալ թշնամական վերաբերմունքի համար: «Եվրանեսթն արդեն վերածվել է ամորֆ մի ուժի,- շտապեց հայտարարել Ալիևը,- ինչի պատճառով էլ Ադրբեջանի խորհրդարանը բնականաբար դադարեցնում է համագործակցությունն այդ կառույցի հետ: Դա Ադրբեջանի խորհրդարանի իրավունքն է: Ադրբեջանի խորհրդարանի և Եվրախորհրդարանի միջև համագործակցությունը նույնպես կասեցվել է: Ահա մեր դեմ իրականացվող կեղտոտ արշավի պատասխանը»: Փորձագետները գտնում են, որ Բաքվի նման կոշտ դիրքորոշումն ավելի ներքին ճգնաժամային իրավիճակով է պայմանավորված, միաժամանակ հաշվի առնելով, որ Եվրամիությունն այս պահին հազիվ թե խոսքից գործողությունների անցնի, երբ առայժմ նրա գլխավոր խնդիրը գաղթականների ճգնաժամն է: Եթե նույնիսկ ինչ-որ պատժամիջոցներ կիրառվեն Ադրբեջանի որոշ չինովնիկների նկատմամբ, ապա դրանք նկատելի ազդեցություն չեն ունենա երկրի տնտեսության վրա, ինչը թույլ է տալիս Ադրբեջանին առկա իրողությունն հօգուտ իրեն շահարկել: Խորհրդարանական ընտրությունների նախաշեմին, նավթի գների անկման հետևանքով երկրի տնտեսության ու հասարակության բարեկեցության հետընթացը ալիևյան կլանին ստիպում է ժողովրդին համախմբող նոր վտանգի գոյության պատկերացումը թեժացնել: Կար Հայաստանի ու Ղարաբաղի թեման, սակայն ներկայիս մարտահրավերների պարագայում հասարակությանը զոմբիացնելու հայկական գործոնը կարող է ազդեցության պակաս չափաբաժին պարունակել: Ադրբեջանական մամուլում արդեն վաղուց է շրջանառվում Եվրամիությանը թշնամու պիտակով ներկայացնելու քաղաքականությունը, իսկ ներկա առճակատումը օգնում է ամրապնդելու այդ գաղափարը, թեև բոլորին է հասկանալի, որ Բաքուն չի կարող միանգամից կապերը խզել Եվրոպայի հետ: Կան միջազգային պայմանագրեր, տնտեսական և աշխարհաքաղաքական շահեր, որոնց անտեսումը հղի է անկանխատեսելի հետևանքներով: Բաքվի ագրեսիվ վարքը բացատրելի է ընդամենը նրա նկատմամբ Արևմուտքի՝ մինչև այժմ եղած լիբերալ վերաբերմունքով, ինչը երբևիցե դուրս չի եկել մեղմաբարո հայտարարությունների շրջանակից: Քիչ ժամանակ է մնացել մինչև խորհրդարանական ընտրությունները, և պաշտոնական Բաքուն պատրաստ է առճակատման բոլորի և ամեն ինչի հետ: Պիտի սպասել նաև Հայկական և ԼՂՀ սահմանային միջադեպերի առավել սրվելուն: Արդեն իսկ ազերիների սադրանքները վերաճել են ռազմական հարաճուն գործողությունների՝ խախտելով հրադադարի բոլոր կանոնները: Մինչ ընտրությունները Բաքուն իր ագրեսիվ դիրքորոշումը չի մեղմի նաև Եվրոպայի նկատմամբ, առավելապես ներքին լսարանի համար շարունակելով պախարակել ու շանտաժել իրավապաշտպան կառույցներին: Եվրոպական երազանքը պղպջակ է ալիևյան հավակնությունների դեմ, թեև իրականում, Բաքվի հայացքը երբեք էլ Եվրոպայի կողմը չի եղել: Գնահատելով առկա իրավիճակը՝ փորձագետ, Deutsche Welle-ի սյունակագիր Իվան Պրեոբրաժենսկին նշում է, որ «Կրեմլը կփորձի որքան հնարավոր է ակտիվ օգտագործել Ադրբեջանի և Եվրամիության վեճը, հույս ունենալով Բաքվին վերադարձնել իր ադեցության ոլորտ, ինչի համար ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման պլանի առաջարկը և մասնակի կատարումը կատարյալ գործիք է Ռուսաստանի համար»: Սակայն գոնե մինչև ընտրությունների ավարտը անհավատալի է, որ որևէ գործիք կարող է փոխել Ալիևի ռազմավարությունը, որքան էլ Ադրբեջանն, ի հեճուկս Եվրոպայի, առերևույթ շողոքորթի Ռուսաստանին, թեև հնարավոր է, որ Ռուսաստանի «և՛ նալին, և՛ մեխին» քաղաքականությունն է, որ թույլ է տալիս Բաքվին իր ռազմատենչ հռետորաբանությունը ռազմադաշտ տեղափոխել: Այնպես որ, Ադրբեջանից ոչ թե վատ, այլ սարսափելի լուրերի պիտի սպասել: