ՀԳՄ վարչությունը
շնորհավորում է
արձակագիր
ՍԱՄՎԵԼ ԲԵԳԼԱՐՅԱՆԻՆ
ծննդյան 65-ամյակի առթիվ
«Գրական թերթը»
միանում է շնորհավորանքին
Իմ տունն անտառի մեջ է: Չէ, ծմակի մեջ է… Անտառն ու ծմակը նույնը չեն. անտառը բոլորիս իմացածն ու հասկացածն է ու շատ տեղերում կա, իսկ ծմակն այն է, որի մեջ իմ տունն է: Անշուշտ, մեկ ուրիշ տեղ էլ ծմակ կլինի ու կա, բայց ես դրանց տեղը չգիտեմ, թե որ գիտեմ էլ, իմը չի, ուրիշ մեկինն է կամ հազարինն է, ու էդ մեկը կամ հազարը, հնարավոր է, հատում են, գուցե հրկիզում են այդ ծմակը, որովհետև իրենց տունն այնտեղ չի, և կտրված, տապալվող ծառը նրա տանիքին չի ընկնի և ոչ էլ պատերը կրակի ճարակ կդառնան և ջուրը կմաղվի չգիտեմ՝ թե ում, չգիտեմ՝ թե քանի տարվա չարչարանքը… թե որ չարչարված լինեն, թե որ իրենք թիկն տված, ուրիշները շինած չլինեն, թե որ սեփական գրպանից ծախսած փողը սեփական քրտինքով այնտեղ դրած լինեն… Իսկ իմը՝ իմն է. տունն էլ, գրպանն էլ ու այդ գրպանը եթե ոչ լիքը, գոնե դատարկ չպահող քրտինք-չարչարանքն էլ:
Տունս ծմակի մեջ է: Տունս՝ 25 տարվա իմ չարչարանքը, պատգարակների ծանրությունից տեղից պոկվող ուսերս, տնքացող, շաղախ անելուն անհրաժեշտ կռանալուն այլևս չդիմացող մեջքս, շինարար վարպետների՝ արդեն անտանելի դարձած ձայները, որ շարունակ հուշում էին ինչ-որ բանի պակաս լինելու մասին, կնոջս անվերջանալի թոնթորանքը. «Լավ, հիմի մի կերպ արեցի, բայց այս մարդիկ երեկոյան ի՞նչ են ուտելու… փող էլ չկա, էրեխու կասն էլ ջարդեցի»: Եվ ոտքի տակ ընկնող երեխաներիս չռաչք հարցերը.
– Պապ, մեր տունը մե՞ծ է լինելու… Այ պապ, ո՞ւմ տնից է մեծ լինելու:
Ու մորս՝ շաղախի ու քարի ծանրությունից ճռռացող պատգարակից էլ ծանր հառաչանքները.
– Քոռանայի՝ չարչարանքդ չտեսնեի, ի՞նչ կլիներ, ուրիշների նման շենքում ապրեինք: Խելքդ կնկադ տվեցիր…
– Մա, ախր, 7 բալանոց երկրաշարժը… վթարային էր, փլվում էր:
– Բալա ջան, աչքիս առաջ դու ես փլվում, էն էլ՝ քո 9 բալանոց կնկա ձեռքին:
…Խե՜ղճ իմ մայր, չգիտեր, որ ուրիշ, ավելի սարսափելի 9 բալանոցներ էլ կան:
– Քարի փաստաթղթերը… – Տախտակը որտեղի՞ց… – Ցեմենտն առե՞լ ես, թե՞… – Վարպետը պայմանագիր ունի՞… – Աշխատավարձդ ո՜ւր, կառուցածդ ո՜ւր…
Ես՝ կոշտուկապատ, տնքացող ափերս սառը, հանգստացնող ջրից չհանելով.
– Մի բաժակ սուրճ… (Խմում էին): – Մի բաժակ օղի հոնի… (Վայելում էին): – Լավ գինի էլ ունեմ… (Դեմ չէին): – Տանձն ու խնձորն էլ իմ այգուց է, ոչ մի սելիտրա… (Գրպաններն էին լցնում): – Տղերք ջան, թե ուրիշ բան է պետք… (Թափով վեր էին կենում): – Շատ չեմ կարող, բայց… («Ամոթ է, այ ախպեր») – Տղերք ջան, դե, ընկերներ շատ ունեմ: Քարը 10 խորանարդի մուծել եմ, 12-ը` բերել; Փայտը վճարածիցս մի քիչ ավել են տվել, ասացին` նվիրում ենք: Ավա՞զը, ավազը… դե, Դեբեդի ձորը լիքն ա, էլի:
Քեֆները բավականին կայտառ ու արդեն դարպասի մոտից.
– Այ ցավդ տանեմ, մենք էլ հո ուրիշ չենք, մեր գրող ախպերն ես… ասում են՝ կարգին էլ գրում ես: Մեր կռված ախպերն ես, կարող էիր կռվում մեռնել, չէ՞… Դե որ գերեզման չեն սարքել, ուրեմն տուն սարքի, սարքի՛, մեր ախպեր:
– Հա՞, տղերք ջան:
– Իհարկե, երեխեք ունես, այգին տնկել ես, տունն էլ սարքի:
– Ուրեմն, ազատ սարքեմ, էլի…
Ակնհայտորեն մի երկու բաժակ ավել խմածը.
– Տո՛, սարքի էլ ու շինի էլ:
Բոլորը հռհռում են:
Շրխկոցով փակվում էր դարպասը: Յուրաքանչյուրն՝ իր գործիքը ձեռքին, յուրաքանչյուրն՝ իր տեղում քարացած. վարպետներն ու բանվորները՝ ոնց որ «պուլտով» չխկացնես, հանց ռոբոտներ միանում ու շարունակում էին գործը:
– Լավ պրծանք: Ապրես, շեֆ ջան, էլ չեն գա, չէ՞:
…Ու նրանք, անկախ վարպետների ցանկությունից, նորից էին գալիս, հաջորդ օրը կամ մի քանի օր հետո:
– Մեծ ախպեր, առանց սելիտրայի խաղողի գինուց կա՞:
– Կա: Հանդի տանձի արաղ էլ կա:
Մայրս խաչ էր հանում երեսին ու մրմնջում. «Քոռանամ ես, կերան, կերան, քամեցին երեխուս»:
…Եվ այսպես 25 տարի:
Փառք Աստծո, հիմա արդեն ավարտել եմ շինարարությունը: Ոչինչ, կարգին տուն է ստացվել, բավարարին ու անբավարարին հարմարվել-ապրում ենք:
Ապրում ենք, ու տիկինս երեկ թե նախորդ օրը, դառը սուրճով բաժակը դրեց սեղանին ու՝ «Է՜, նրանց հարմարություններն ո՜ւր, մերն ո՜ւր… Նրանց տունն ո՜ւր, քո սարքածն ո՜ւր»: Ես՝ մի կում սուրճ առնելով, հենց այնպես.
– Կնիկ, այդ ո՞ւմ՝ նրանց:
– Դե էլ ո՞ւմ… Ծառուկյանի:
– Էդ ով է ո՞ր,- հարիֆացա:
– Նա, ով ի՜նչ ասես ունի, իսկ դու չունես:
– Օրինակ՝ ի՞նչ:
– Ամեն ինչ:
Ձայն չհանեցի, սուրճը սառչում էր: Օրերից մի օր ոտքս քաղաք ընկավ: Երբ գործերս վերջացրել ու ետ էի դառնում, որոշեցի մի լա՜վ տնտղել կնոջս ասած. «Ծառուկյանի տունը»: է՜, իսկապես… Իմ տանը երեք որդի, երեք հարս, առայժմ հինգ թոռ, գումարած տիկինս ու ես: Որ տունս Ծառուկյանի տնից փոքր լինի, այսքան մարդ ինչպե՞ս կտեղավորվենք: Չէ՛, հաստատ մերը նրանից մեծ է ու շա՜տ մեծ է:
…Ծավալային հարցերը կարծես թե լուծվեց, բայց Աստծո տված մի առավոտ միջնեկ տղայիս կինը, թե՝ «Այ պապ, էս պատուհաններն ինչի՞ չես փոխում ու եվրո դնում»:
– Ախր, նոր են բոլորովին, փայտից,- ասացի մի տեսակ խեղճացած:
Փոքր տղաս էլ, որ երեխան գրկին լսում էր մեզ, մոտեցավ անշտապ.
– Այ հեր, ճիշտ է ասում հարսիկը: Մի տուն ես սարքում, կարգին սարքի, էլի՛, եղածն ինչ է՞ որ…
– Ախր, թանկացել է ամեն ինչ, տղաս:
Ավագս կնոջ հետ նարդի էր խաղում թզենու շուքին, ո՞նց կարող էր «պոդդերժկա» չլինել հարսին ու եղբորը, ու այն էլ ինչպե՜ս.
– Երբ երեք արու զավակ էիր սարքում, պետք է մտածեիր, որ նաև երեք տուն պետք է սարքես:
Ասաց ու «շրա՛խկ», զարկեց խաղաքարը: Զը՜նգ… չգիտեմ, թե ինչով լի կաթսան ընկավ խոհանոցից դուրս եկող մորս ձեռքերից: Մոտեցավ երերաքայլ.
– Բալես, երեխեքդ ի՞նչ են ասում,- իբր թե չէր լսել:
– Ասում են՝ երեք տղա…
– Ճիշտ են ասում:
– Ասում են…
Մայրս զարկեց ծնկներին. «Քո մերը մեռնի, բալես, ախր, տքնեցիր… քոռանամ ես, մեջքդ, ուսերդ, ոտուձեռդ…»:
– Մի՛ մտածի, մեր, թող տքնանքս տուն սարքելու համար լինի:
– Թե որ ասում ես՝ Աստված քեզ օգնական, զավակս: Թշնամու կողքին ենք ապրում, այստեղ կառուցած ամեն մի տուն մի զինվոր է, ամեն մի շեն մի զորամաս է: Վանից փախանք, Գյուլիստանից փախանք… Պետք է կառուցես, տղաս, այլևս գնալու տեղ չունենք:
Ես վերցրի բահն ու քլունգը: Այգին ջրելու ժամանակն էր, այգու ծայրին էլ նոր հիմք էի փորելու…
Հետո նայեցի իմ ջահել, արյունաեռ տղաներին, նայեցի հիմնածս ծլվլան, խլվլան, նորաբերք այգուն և մի տխուր ու պայծառ խլրտոցով լցվեց սիրտս: Տխուր, որ տարիներս անցան, գնացին ու ճերմակեցի արդեն, ուրախ, որ…
Մինչ այգի կմտնեի, հենվեցի տանս պատին ու գրկեցի:
Թզենու շուքին չխկում էին խաղաքարերը՝ չըխկ… չըխկ…
Կյանքիս անվերջության օրերն էին հաշվում:
