ԹՈՒՐՔԻԱՆ ԷՐԴՈՂԱՆՈՎ ԵՎ ԱՌԱՆՑ ԷՐԴՈՂԱՆԻ / Սամվել ԿՈՍՅԱՆ

Թուրքիայում, հունիսի 7-ին կայանալիք խորհրդարանական ընտրություններին ընդառաջ, ավելի ու ավելի անկանխատեսելի է դառնում այդ երկրի նախագահ Ռեջեփ Թայիթ Էրդողանի վարքը: Ամերիկյան The Daily Beast էլեկտրոնային պարբերականը գրում է, որ նախագահը խուճապի մեջ է: Նրա քաղաքական ընդդիմախոսներն էլ կրկնում են, որ Էրդողանը խելագարվել է: Իսկ քուրդ քաղաքական գործիչ Աբդուլլահ Զեյդանը նշում է, թե նախագահը «կարծում է սուլթան է»: Էրդողանի այս կարգի բնութագրումները պայմանավորված են նրանով, որ, ըստ հարցումների, նրա կուսակցությունն ընտրությունների ժամանակ հավանաբար չի կարողանա ստանալ ձայների մեծամասնությունը, որը թույլ կտար սահմանադրական փոփոխություններ իրականացնել՝ ապահովելով նախագահի անսահմանափակ լիազորությունները: Էրդողանի պարագայում այնքան անուրանալի է իշխանության անհագ ծարավը, որ նրա քննադատներն անհանգստանում են, թե հաղթանակն ապահովելու համար իշխող «Արդարություն և զարգացում» կուսակցությունն ու անձամբ Էրդողանը կարող են անգամ խարդախությունների դիմել: Ընդդիմադիր Ժողովրդահանրապետական կուսակցության փոխնախագահ Թեքին Գյուրսելը նույնիսկ զգուշացրել է, որ Էրդողանը կարող է դեռ ավելի հուսահատ քայլեր ձեռնարկել: Իհարկե, եթե ընտրությունների արդյունքները թույլ չտան իրականացնել սահմանադրական փոփոխությունները, Էրդողանը շատ բան ունի կորցնելու և կկորցնի: Այնպես որ, իր նախանշած զարգացումներից չնչին շեղումն էլ կարող է նրա մոտ հիստերիայի նոր բռնկումներ առաջացնել, մի բան, որն ակնհայտ էր Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակի միջոցառումների օրերին: Թուրքիայի ընտրություններում հաջողության կարևոր գործոններից է ազգայնական զանգվածի աջակությունը, որին գրավելու հուսալի միջոցը ներկա Թուրքիայում Հայոց ցեղասպանության ժխտողականությունն է, ինչը Էրդողանի քարոզչամեքենայի ամենահուսալի գործիքն է: Ամենազավեշտալին Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչած երկրներից թուրք դեսպաններին հետ կանչելու նրա պրակտիկան է, որն իր անլրջությամբ դիվանագիտական գործընթացից ավելի քաղաքական էժանագին շոու է հիշեցնում: Սակայն Էրդողանի համար էականն ազգայնականների և նրանց հարող զանգվածի մոտ իր հաստատակամությունն ու վճռականությունը հաստատելու մոլուցքն է: Միանշանակ է, որ հակառուսական հայտարարությունները Մոսկվայի «սխալ» քաղաքականության մասին, պաշտոնական Անկարան սկսեց, երբ ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը Երևանում էր` մասնակցելու Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակի միջոցառումներին: Սա այն դեպքում, երբ «Թուրքական հոսք» գազատարի պայմանագրի համաձայնեցման արարողությանը ռուս-թուրքական բարեկամությունը փաստող հռետորաբանությունը սահմաններ չէր ճանաչում: Մինչդեռ այժմ թուրքիայի արտգործնախարարը չի խորշում Անթալիայում ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրների արտգործնախարարների հանդիպմանը հայտարարել, որ «ոչինչ չի կարող արդարացնել այն, ինչ Ռուսաստանն արել է և շարունակում է անել իր հարևանների հանդեպ», որպես օրինակներ նշելով Ուկրաինան, Ղրիմն ու Վրաստանը: Թեև նման երկդիմությունը այս երկրի քաղաքականության առանցքն է, այդուհանդերձ, Թուրքիայի՝ Ռուսաստանի նկատմամբ նման կոշտ վերաբերմունքը, այն էլ այս օրերին, ոչ մի առողջ տրամաբանության մեջ չի տեղավորվում: Այն ավելի արևմտյան երկրների ուշադրությունը շեղող միջոց է` ապացուցելու, որ Թուրքիան քաղաքականապես Արևմուտքի հետ է և Ղրիմի ու Ուկրաինայի հարցում Ռուսաստանին չի աջակցում: Հետո-ն կարևոր չէ, թուրքերը միշտ էլ հետո-ի իրենց հիմնավորված կամ անհեթեթ բացատրություններն ունեն: Ավելի իրատեսական է, որ Թուրքիան ընտրություններին ընդառաջ դեռ շատ անակնկալներ է մատուցելու: Այդ առումով Էրդողանի «քաջագործությունների և հիստերիաների» զինանոցն անսպառ է: Ընտրություններին հաշված օրեր են մնացել, որպեսզի պարզ լինի` Թուրքիան Էրդողանի հետ է, թե առանց Էրդողանի… Սակայն անքննարկելի է, որ Թուրքիան ինչ դեմքով էլ հանդես գա` եղնիկի թե աղունիկի, այդ դիմակների տակ էլ չի կարողանալու գորշ գայլի ժանիքները թաքցնել…