Հարցազրույց արձակագիր, թարգմանիչ Ռուբեն Հովսեփյանի հետ
– Վիշապի տարին հունի մեջ է արդեն: Ինչպե՞ս եք զգում ձեզ վիշապի հետ:
ՌՈՒԲԵՆ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ – Վիշապի հետ կապ չունեմ: Եվ նրա համար չէ, որ վիշապ սիրում կամ չեմ սիրում, պարզապես վիշապի տարի հասկացությունն ինձ ոչինչ չի ասում: Ի վերջո, ժամանակի դասակարգումները պայմանական են և ինձ ավելի հասկանալի ու հարազատ է մեր թվարկության ժամանակային համակարգը: Եթե ավելի անկեղծանամ, ինձ համար տարին սկսվում է ոչ թե հունվարի 1-ից, այլ` գարնանը, բնության զարթոնքի հետ և գարնանով պիտի կարգավորվեր ժամանակային օրացույցը: Էլ չեմ ասում, որ վիշապին նախորդող և հաջորդող տարբեր կենդանիների անուններով տարիները ոչ մի կապ չունեն մեր մտածողության ու մեր առասպելաբանության հետ: Ինձ համար եկող տարին պարզապես նախորդի շարունակությունն է: Մյուս կողմից էլ կենդանիների ոչինչ չասող անուններն ինչ- որ տեղ և ինչ- որ չափով ձանձրալի ու նաև վտանգավոր են, երբ փորձում են տարվա իրադարձությունները, հաջողություններն ու անհաջողությունները պայմանավորել այս կամ այն կենդանու բնավորության հատկանիշներով, կորցնելով երևույթները օբյեկտիվ վերլուծելու և գնահատելու հնարավորությունը: Այդ ամենն իրենց մեջ փակվող և ելք չնախանշող բաներ են: Ժամանակը շարունակական է, և որքան էլ փորձենք հատվածների բաժանել, միևնույն է` շարունակվելու է: Եթե պետք է ժամանակը բաժանել, ապա միայն մարդու տարիքային` մանկություն, պատանեկություն, երիտասարդություն և այլն հատվածները ջոկջոկելու համար: Անհատ մարդկանց ծնունդներն են իրենց անընդհատությամբ ապահովում ժամանակի շարունակականությունը:
– Ձեր «Ծիրանի ծառերի տակ» վեպը, կարելի է ասել, աննախադեպ ընդունելության արժանացավ: Սակայն դրանից հետո Ռ. Հովսեփյանի նոր գրքերը ուշանում են: Այդ լռությունը կարծես երկարում է, ինչո՞ւ:
Ռ.Հ. – Ես առհասարակ արագագիր չեմ և իմ բոլոր ստեղծագործությունների միջև մեծ տարածք է գոյանում, որը ձեր ասած լռությունն է: Հիմա կարծես ազատվել եմ ոչ գրական գործերից և արդեն կես տարուց ավելի` լրիվ գրականությանն եմ տրվել: Վստահ եմ, որ շուտով դրա արդյունքը կերևա: Իսկ թե որքանով այդ գործերը կշարունակեն «Ծիրանի ծառերի տակ» գործի հաջողությունն ու դուր կգան հասարակությանը, հասարակությունն ինքը կորոշի: Ինձ համար կարևոր է, որ այլևս ոչ մի այլ բան չի խանգարելու զբաղվելու գրականությամբ: Անավարտ գործեր ունեմ, որ ավարտում եմ, նոր գործեր եմ ձեռնարկել, որոնց ավարտը նույնպես հեռու չէ: Չեմ ուզում թվարկել ու բովանդակությունները մանրամասնել: Կարծում եմ, մոտ ապագայում, որպես ավարտուն գործեր, դրանք կհասնեն ընթերցողին, և վերջապես երկարող լռությունը կընդհատվի:
– Հայ ընթերցողը շուտով հնարավորություն կունենա Գաբրիել Գարսիա Մարկեսի հայերեն նոր հատորը ձեռք բերել: 20-րդ դարի լավագույն արձակագիրներից մեկի` Մարկեսի, Ձեր թարգմանությունները միշտ էլ մասնագետների և ընթերցողների կողմից բարձր են գնահատվել: Ի՞նչն է այս հատորի նորությունը:
Ռ.Հ.- Գրքում տեղ գտած թարգմանությունները նոր չեն: Պարզապես որոշեցի, որպեսզի Մարկեսի «Հարյուր տարվա մենությունն» ու «Նահապետի աշունը» մի գրքով տպագրվեն, որովհետև նախկին հրատարակությունները վաղուց սպառվել են, և դրանք կարելի է գտնել միայն իմ սերնդի մարդկանց գրադարաններում, մինչդեռ նոր սերունդը նույնպես այդ ստեղծագործությունների կարիքն ունի: Հիմա, երբ այդ գործերը հրատարակության եմ պատրաստում և վերընթերցում եմ, տեսնում եմ, թե ինչքան արդիական ու օրվա խնդիրներին համահունչ են դրանք և հաճույք եմ զգում պատկերացնելով, թե ներկայիս սերունդն ինչ վայելքով է ընկալելու և ընդունելու 20-րդ դարի գրական այս հայտնությունները: Ու եթե, ինչպես կանխազգում եմ, նոր սերունդը Գաբրիել Գարսիա Մարկեսին ընդունի և վայելի, ինչպես իմ սերնդի ընթերցողներն են ընդունել, ինձ բավարարված կզգամ: Այն ժամանակ, երբ թարգմանում էի, Մարկեսի աշխարհը մեզանից հեռու էր թվում, մի տեսակ ուրիշ, մինչդեռ այսօրվա ընթերցողները հազիվ թե այդպես զգան: Կարծում եմ, Մարկեսի իրականությունը այլևս օտար չի թվա ու նոր սերնդի կողմից պիտի ընկալվի որպես մերն ու մեզ հետ կատարվող: Հանճարեղ գործերը նրանով են հանճարեղ, որ ժամանակի ընթացքում կարողանում են հաղթահարել կենսակերպի ու հոգեբանության տարբերությունները:
– Ի՞նչն է, որ այսօր կարող է հուզել կամ հուզում է Ռուբեն Հովսեփյանին:
Ռ.Հ.- Հիմա ինձ ամենաշատը հուզում է մեր քաղաքացիական հասարակության կայացման խնդիրը: Այլևս հույսս չեմ կապում իշխանությունների և գործող կուսակցությունների հետ: Իմ ցանկությունը պայմանավորված է քաղաքացիական հասարակության կայացմամբ, ինչն էլ կարող է պարտադրել իշխանություններին ու կուսակցություններին վերանայելու մեր ապրելակերպը: Քաղաքացիական հասարակության զարգացումը պիտի թարմացնի վաղուց ի վեր սեփականաշնորհված իշխանությունը և կուսակցություններին: Թարմություն է պետք` թե՛ մտածողության, թե՛ կադրային, թե՛ գաղափարական: Ճահիճը պիտի վերացվի:
Զրույցը` Սամվել ԿՈՍՅԱՆԻ
