ՀԳՄ վարչությունը
շնորհավորում է բանաստեղծ, արձակագիր, գրականագետ
ԺԱՆՆԱ ՀԱԿՈԲՅԱՆԻՆ
ծննդյան 60-ամյակի առթիվ
«Գրական թերթը» միանում է շնորհավորանքին
Հ. Ա. – Գրական անդաստանում ո՞ւմ եք համարում Ձեր ուսուցիչը:
Ժ.Հ. – Անկեղծ ասած, գրականության մեջ ուսուցիչներ չեմ ունեցել և ամեն ինչ ձեռք եմ բերել ընթերցանությամբ՝ յուրացնելով հայ, ռուս և համաշխարհային գրականության լավագույն ավանդույթները, այնուհանդերձ, իմ աճի խնդրում կարևոր տեղ գրավեց շփումն ու մտերմությունն այնպիսի նշանավոր գրողների ու գրականագետների հետ, ինչպիսիք են Հ. Սահյանը, Ս. Աղաբաբյանը, Հ. Թամրազյանը, Շ. Թաթիկյանը, Ս. Խանզադյանը, Ա. Ղազինյանը, Բ. Ուլուբաբյանը, Վ. Մնացականյանը, Հ. Խաչատրյանը, Ս. Աթաբեկյանը, Բ. Ջանյանը և ուրիշներ: Նվազ կարևոր չէ շփումը նաև անվանի ռեժիսորների, նկարիչների ու կոմպոզիտորների հետ: Այնպես որ, գրական համեստ վաստակիս համար, իրոք, պարտական եմ Երևանին:
Հ. Ա. – Արդարացիորեն, թե հանիրավի հաճախակի դժգոհում են ընթերցողական շարքերի նոսրացումից: Իսկ ընդհանրապես արդյո՞ք պետք են մեծ տպաքանակները:
Ժ. Հ. – Իսկապես ընթերցողների թիվը գնալով պակասում է: Բայց չմոռանանք, որ բոլոր ժամանակներում էլ նրանց թիվը շատ չի եղել: Իսկ ժամանակակից տեխնոլոգիաների դարաշրջանում մարդիկ հիմնականում միմյանց հետ շփվում են վիրտուալ իրականության միջոցով: Ստացվում է, որ գրողը ոչ միայն պիտի ստեղծագործի, այլև սովորեցնի ուրիշներին կարդալ: Գրքերի մեծ տպաքանակներն էլ իրենց չեն արդարացնում, երեքից հինգ հարյուր օրինակը հազիվհազ վաճառվում է՝ և ոչ մեկ տարվա ընթացքում: Նաև կա մի տխուր փաստ՝ արտագաղթը: Երկրից հեռանում է հասարակության ընթերցասեր խավը:
Հ. Ա. – Կա՞ն թեմաներ ու գաղափարներ, որոնք ստեղծագործական կյանքում ուղեկցում են Ձեզ, թե՞ արևերես արվող յուրաքանչյուր գրքից հետո մոռացվում է նախորդը:
Ժ. Հ. – Անկասկած, մեզանից յուրաքանչյուրը միշտ երկխոսության մեջ է ինքն իր հետ, իր Աստծու հետ, իր խղճի հետ: Առավել ևս գրողին ամենուր ուղեկցում են իր սեփական խոհերը: Ահա դրանցից մի քանիսը. «Մայրի՛կ, քո անհուն կարոտից տնքում, Նվում է սիրտս ամեն ակնթարթ», «Միջնադարյան սեպ է խրված իմ ձախ ուսին, Ցավից հաճախ վրնջում եմ ես մեկուսի», «Աստված իմ, գոնե այնպես անեիր, Որ տառապանքն իմ սահման ունենար» և այլն: Իմ գրքերում շոշափել եմ տարբեր թեմաներ ու գաղափարներ: Անդրադարձել եմ ինչպես այսօրվա կյանքում տեղ գտած հասարակությանը հուզող խնդիրներին, այնպես էլ հայացքս ուղղել եմ մեր ժողովրդի պատմական անցյալին: Իմ բոլոր գրքերն էլ թանկ են ինձ համար: Սակայն երբ նոր գործի վրա եմ աշխատում, ամբողջ ուշադրությունս կենտրոնացնում եմ դրա շուրջ: Դա բոլորովին չի նշանակում, որ նախորդ գրքերը մոռացվում են:
Հ. Ա. – Ձեր բոլոր գործերում սերը որպես կենսազգացողության ու ներշնչանքի աղբյուր պատկառելի տեղ է գրավում: Ո՞րն է դրա փիլիսոփայական խորհուրդը:
Ժ. Հ. – Ըստ իս, մարդը ծնվում ու ապրում է սիրո համար: Սերը մարդուն դարձնում է ուժեղ, ճկուն, շարժունակ: Երբ սիրում ես, ինքդ էլ գեղեցկանում ես և ցանկանում ես գեղեցիկ գործեր անել: Սերը ոչ միայն թևավորում է մարդուն, այլև իրենից լույս է արձակում՝ լուսավորելով տարածություններ: Այնինչ երբ մարդը մենակ է, ապրում է ցնորքների, վախի մեջ: Նա դառնում է խղճուկ իր իսկ ցավի մեջ:
Հ. Ա. – Ձեր ստեղծագործություններում նկատելի են ազգային, պատմական, քաղաքական շեշտերն ու միտումները: Դրանք առնչվո՞ւմ են այսօրվա կյանքին:
Ժ. Հ. – Ես քաղաքականությամբ չեմ զբաղվել, ոչ մի կուսակցության անդամ չեմ: Սակայն իմ խոսքն ասում եմ ինչպես ԶԼՄ-ների, այնպես էլ իմ գրքերի միջոցով: Հետևաբար իմ քաղաքական հայացքները, որոնք առնչվում են այսօրվա մեր կյանքին, արտահայտվում են իմ ստեղծած գրականության մեջ:
Հ. Ա. – Ինչպե՞ս կատարվեց անցումը պատմական վեպին, եթե հաշվի առնենք, որ այն «ծանր բեռ» է կնոջ նուրբ ուսերի վրա:
Ժ. Հ. – Դեռ դպրոցական տարիներից ինձ ամենից շատ հրապուրել են պատմական թեմայով գրված գրքերն ու ֆիլմերը: Բնականաբար, հասկանում էի, որ պատմավեպի ժանրը դժվարին ոլորտ է: Արդեն ավելի ուշ՝ տարիներ անց, համարձակվեցի անդրադառնալ այդ ժանրին գուցե նաև իմ ստեղծագործական ընդունակությունները ստուգելու համար: Պիտի խոստովանեմ, որ տագնապով էի վերաբերվում այդ ժանրին անցնելու իմ համառ մտադրությանը: Հավանաբար Աստված ինձ ուժ տվեց: Արցախի պատմությանն են նվիրված «Ղարաբաղի ճակատագիրը», «Արյան հիշողություն», «Արյան վրեժ» վեպերը:
Հ. Ա. – Ասում են՝ գրքերը հոգեզավակներ են, որոնք ծնվում, սնվում են բացառապես գրողի ներաշխարհում՝ առանց կողմնակի միջամտության: Ինչպե՞ս եք այդ խնդրին վերաբերվում:
Ժ.Հ. – Դա, անշուշտ, այդպես է: Մի անգամ Վիլյամ Սարոյանին հարցրել են, թե նրա կերպարը ստեղծած իր գրքերից որի մեջ է: Մեծ գրողը պատասխանել է, որ ինքը ամեն տեղ կա: Այդպես էլ կարող է պատասխանել մեզանից յուրաքանչյուրը: Իմ կերպարը կա իմ բոլոր գործերում՝ առաց բացառության: Չէ՞ որ գիրքը գրողի մտքի ու հոգու արտադրանքն է: Ի վերջո, գրողն ավելի անկեղծ է նկարագրում ապրածը, զգացածը, տեսածը:
Հ. Ա. – Անշուշտ, Ձեր պոեզիայում և արձակում նկատելի է գրողի «ներկայությունը»: Ովքե՞ր են ուժեղ՝ գրական հերոսնե՞րը, թե՞ Դուք:
Ժ. Հ. – Այդ հարցն էլի են ուղղել ինձ, ու ես ամեն անգամ շրջվել եմ դեպի իմ անցյալը, կրկին հիշել եմ իմ հերոսների ճակատագրերը և տարիների հեռվից հասկացել եմ, որ ես ուժեղ եմ բոլորից:
Հ. Ա. – Ինչպե՞ս եք վերաբերվում գրական քննադատությանը:
Ժ. Հ. – Առողջ գրական քննադատությանը նորմալ եմ վերաբերվում: Միայն թե այն ավելի ակտիվ էր խորհրդային շրջանում: Հիմա քննադատությունն իր տեղը զիջել է «փառաբանության կամ նսեմացման ժանրին»:
Հ. Ա. – Գո՞հ եք Ձեր գրական հունձքից:
Ժ. Հ. – Դրա գնահատողը ընթերցողն է:
Հ. Ա. – Ի՞նչ դեր ունի գրականությունը, մշակույթը մեր ժողովրդի կյանքում:
Ժ. Հ. – Ինձ համար մշակույթն ազգային հիշողություն է, գիտելիքների, ավանդույթների, արժեքների միասնություն: Գրականությունն ու մշակույթն այսօր էլ որոշակի դեր ունեն մեր ժողովրդի կյանքում, միայն թե մշակութային արժեքներն են փոխվել, ինչ-որ տեղ աղավաղվել:
Հ. Ա. – Հայտնի է, որ Ձեր գործերից մի շարք Դայանա Տեր-Հովհաննեսյանի թարգմանությամբ անգլերեն լույս են տեսել «Հայ կանանց պոեզիան դարերի ընթացքում» ընտրանիում (2005 թ.), ինչպես նաև Սփյուռքի դպրոցների համար նախատեսված «Արդի հայ գրականության ժողովածու» (2006 թ.) ձեռնարկում: Այս հանգամանքը գնահատակա՞ն է, թե՞ հավուր պատշաճի վերաբերմունք:
Ժ. Հ. – Կարծում եմ՝ այդ ամենը հավուր պատշաճի վերաբերմունք է իմ պոեզիայի հանդեպ: Գնահատականն այն է, որ 2014 թ. ընտրվել եմ Բնության ու հասարակության մասին գիտությունների միջազգային (հայկական մասնաճյուղ) ակադեմիայի իսկական անդամ (ակադեմիկոս): Նույն ակադեմիայի կողմից բազմաշնորհ գործունեության համար պարգևատրվել եմ «Լեոնարդո դա Վինչիի» միջազգային մեդալով: Իսկ տասնյակ տարիներ ի վեր հայրենասիրական աշխատանքներ լուսաբանելու համար ԼՂՀ ԱԿԱՀ միության կողմից պարգևատրվել եմ «Հայրենիք և հավատ» ոսկե մեդալով:
Հ. Ա. – Ձեր առաջիկա ծրագրերի մասին ի՞նչ կասեք:
Ժ. Հ. – Մեծ Եղեռնի100-ամյա տարելիցի կապակցությամբ ծավալուն վեպ եմ գրում: Ի դեպ, բավականին ծանր է իրական փաստերի հիման վրա գեղարվեստական հուզիչ կտորներ ստեղծել, քանի որ գրողը ստիպված է իր կերպարների հետ միասին անցնել այդ աննկարագրելի սարսափների միջով:
Իմ նպատակն է՝ այդ գրքով դատապարտել ցեղասպանությունը, որն աշխարհում մինչև այսօր չի կանխվում:
Հարցազրույցը՝ Հենրի ԱՌՈՒՇԱՆՅԱՆԻ
