ՂՈՒԿԱՍ ՍԻՐՈՒՆՅԱՆ

ԻՐԻԿՈՒՆ ԲԱՐԻ, ԴԱՐՁԻՐ ԱՌԱՎՈՏ

Գետափի գույնզգույն ավազների վրա
մայր ձկները կպառկեն տաք կողերով.
(Այդ օրը արեգակը կպատկանի նրանց):
Ձկները գարնան վառ սավաններ կուզեն,
որ ծածկեն այդ օրը և խառնվեն իրար
վայրկյաններն ու իրենց նորածինները:

Մարգարիտները ջրից կլողան դուրս,
գետաքարերի պես կընկնեն կանաչին:
Ջրերի թագուհին կուզենա մեռնել լեռան վրա,
լեռների արքան կխեղդվի ջրում:
Քամին շուռ կտա գրքի հաջորդ էջը
և կփոփոխվի տոնական օրերի կարգը:

Իրիկո՛ւն բարի, դարձիր առավոտ,
հենց հիմա, երբ մենք քնած ենք խոր
փաթաթված մեր բուրավետ երազներով,
դարձիր առավոտ գետափի գույնզգույն
ավազների մեջ:
(«ԻՐԻԿՈՒՆ ԲԱՐԻ, ԴԱՐՁԻՐ ԱՌԱՎՈՏ», 1977 թ.)

* * *
Սարերում կրկին ծաղկել է խաղաղ
հունիս-ծաղիկը՝ վառ հազարաթերթ,
ելնում է հիմա խոտերի երթը
անձրևների թել-թել հետքից կախ
դեպի քարերի խորքերը անտես:
– Մի՛ պոկեք սինձը այդպես կոպտորեն,
իմ սիրտը այստեղ ցավում է այնպես…

Փողոցում ձյունը պաղ երգ է մանում –
ջահելությունը մեզ այս ո՞ւր տարավ –
հիմա այն հեռու դաշտերում ծարավ
հիշողությանս վարդերն են բուրում
ու ծանոթներիս հանդիպումներում
նույն տղան եմ դեռ՝ երազող ու պարզ:

Հեռու լեռներում տեսնում եմ հիմա
դեղձենուց ելնող աստղիկների չուն,
հոգնած ուսերով նիրհող իրիկուն:
Գյուղի տաք շնչում ապրում է մաման,
ձմռան համար տաք օրեր է գործում:
– Մեր դուռը բախեք կամաց, շատ կամաց,
իմ սիրտը այստեղ այնպես է ցավում:
(«ԸՆԾԱՆԵՐ», 1982 թ.)

ԿՈՄԻՏԱՍ ԱՍՏՂԸ

Ծիրանի ծառն հարս գնաց,
ճամփին ձյուն արեց,
թերթիկ-թերթիկ քողն ընկավ,
մազը ճերմակեց:

Գարնան սիրտը փուշ մտավ,
տատրակ հավուն վա՜յ,
հարսանքավոր, քո ճամփան
աշխարհից ելավ:

Կոմիտաս վառ աստղը
ցոլաց ձյան ճամփին՝
սրտիկ-սրտիկ տաղ տեղաց
ծառին ու հավքին:
(«ՄԱՅՐԱՄԵ», 1984 թ.)

* * *
Հավիտյան
բուրում են վարդերը,
ջրերը հոսում են անկանգ:
Ծովափի ավազին գրվում է և ջնջվում
բոլոր անցած օրերի մասին:
Իսկ հեռավոր մի տեղ
Նոր-նոր բացվել է առավոտը,
և սկսվում է ինչ-որ մի կյանքի հետ
գրվել և աշխարհի կենսագրությունը:
Ես խորհում եմ քո մասին և չեմ զգում բնավ,
որ ավարտվում է օրը,
և վերջալույսը կնվիրի մեզ շուտով
մեր կյանքի հին-հին նկարները, անվերջանալի
հուշագրություններ և ոսկե հավաքածո
հին-հին մակագրություններով:

ՓՈՔՐ ՄՀԵՐԻ ԱՅԾԸ

Մարութա սարի
կապույտ, զրնգուն քարափի վրա
կանգնած է այծը Փոքր Մհերի:
Մորթը կապույտ է, երկնքի ծվեն,
պարանոցը ձիգ, մարմինը ցնծուն
ինչպես դրոշը քամիների դեմ:
Խոնավ աչքերում ցոլում է մաքուր
աստղերի դաշտը,
շրթանց դեմ լուսնի փայլն է խոխոջում
պաղ ջրի նման:
Անշարժ կեցած է կապուտակ այծը
Մարութա սարին՝ անտարբեր իսպառ
որսաշների, հովվաշների հաչ-հոխորտանքին
և գնդակներին՝ անվերջ արձակած,
անտարբեր՝ քամուն, որ այսքան տարի
ուզում է տանել գոլ ու ապահով ինչ-որ փարախներ,
անտարբեր նաև կայծակի ահին,
որ ժապավենված սեգ պարանոցին՝
քաշում է նրան՝ մատաղի տանի…
Կապտամորթ, հպարտ այծը նայում է
վերից անքթիթ,
աշխարհն այնտեղից թվում է նրան
անցնող-դարձող ջուր
իսկ ինքը՝ ծարավ ջրաշխարհի մեջ,
իսկ ինքը՝ սոված այսքան խոտի մեջ,
Ու միտք է անում, թե ինչո՞ւ արդյոք
այսքան ուշացավ իր քաջ հովիվը,
և ե՞րբ պիտի նա գա իր ետևից,
որ ինքը թողնի միֆի, ցնորքտ իր դերը խրթին
ու իջնի ներքև, գնա արոտի…
(«ԾԱՌԶԱՐԴԱՐ», 1989 թ.)

ԿԱՐԾՈՒՄ ԷԻ

Կարծում էի՝ սիրտս դարձել է փայտ
և Քարավանի բանտյալն եմ հար,
կարծում էի՝ սերը՝ հին դրոշի լաթ,
մորմոք է գիշերներում խավար:

Կարծում էի՝ կույր եմ դարձել այլևս
Աստծո բոլոր գեղեցկությանց դեմ
և խուլ ու խոցված են ունկերս
երկնքի շշունջների հանդեպ…

Բայց անձրևից փայտը կանաչեց,
առ ինձ խավարից խոսեց Աստված,
երբ հիշեցի ես կրկին անեղծ,

խորհրդավոր լեզուն մոռացված
մի գեղուհու՝ օրերիս գաղթի մեջ,
Բաբելոնի ճամփեքին թողած:
(«ՏԱՊԱՆԻ ՎՐԱ», 1996 թ.)

ԱՅՆՈՒՀԵՏԵՎ

Այնուհետև օգոստոսի մեռած դաշտեր –
ուժատ հնձվոր, գուլ գերանդի՝
միջատների սուգը վրան,
այնուհետև գոլ, տաքուկ գոմ,
ջինջ աչքերով մի քանի կով
խժռում են օգոստոսի դաշտերն համով:
Այնուհետև կեղտոտ, թափված
անկողնու պես մի գորշ երկինք՝
մեջն հնձվորի արթուն հոգին,
որ չի քնում ոչ մի րոպե սերովբեի օրորի տակ:
Այնուհետև եղանակի կտրուկ անկում,
քաշվող ծովեր, սուզվող նավազ,
այնուհետև ամայություն աստվածային,
այնուհետև ինքը՝ Աստված…
(«ԱԿԱՆՋՕՂԵՐ ՀԱՅՐԵՆԻՔԻՍ», 2003 թ.)

1949
Ես ծնվել եմ մի գյուղում,
որի բնակիչները գաղթական էին
և կեղեքվում էին իրենց հին երկրի սիրուց –
նրանք բոլորը մեռան որպես գաղթական:

Մեր տունը վագոն էր՝ իրար վրա
լցված հորաքույր-հորեղբայրներով,
ծանոթ-անծանոթ մանր վաճառականներով,
սոված ճամփորդներով,
կարոտն առնելու եկած հին երկրացիներով,
պապիս երգերով՝ վաղ լուսաբացին
Լեյլիխանե Քովարիի առասպելական թովչանքի մասին,
որից կոտորվում էին ամբողջ Անատոլիան՝
արցունքաքամ անելով վագոնի ուղևորներին:

Վագոնը լքվում էր վաղ լուսաբացին,
մնում էր տատս՝ մխացող օջախի կողքին,
որի վրա ճաշ էր քլթքլթում
առնվազն երեսուն մարդու համար:

Իմ ծնունդի պահին
Մեկը թփթփացրել է հորս ուսին և բարի բառեր խոսել:
Հայրս շուռ է եկել, նայել շուրջը,
ոչ մեկի չի տեսել,
ձյուն է եղել ու մշուշ ու մշուշ ու ձյուն:

1988
Մի պստլիկ եռագույն դրոշ ընկավ ձեռս,
փակցրեցի «Գարունի» խմբագրատան սենյակի պատին,
գլխավերևումս՝ հրճվելով, որ ահա ես էլ իմ չափով
կռիվ եմ տալիս,
հայրենասեր եմ և այլն:
Երկու օր անց դեռ լրիվ չըմբոշխնած դրոշի հմայքը
մեզ այցի եկավ կոմսոմոլի կենտկոմի կին քարտուղարը:
Նա սարսափով տեսավ փոքրիկ եռագույնը
և հրամայեց ահեղագոչ՝
– Հանե՛լ իսկույն:
Ես չհանեցի:
– Բա ո՜նց,- ճչաց նա,- եթե մեր երկրի
գաղափարական այս
դարբնոցում եռագույն են պարզում, էլ ինչ պահանջենք
դասադուլի ելած ուսանողներից:
Ու գնաց տիկինը՝ ահավոր զայրացած,
որ հետո այդ նույն դրոշի ներքո դառնա
պատգամավոր ու նախարար:
(«ՎԵՐՋԻՆ ԽՈՍՔԻ ՊԵՍ», 2007 թ.)