Տասներորդում յոթ աղջիկ կար, յոթն էլ միջակ սովորող: Դպրոցի դաժան տնօրենի կարծիքով՝ տհասներ, և նրանք քննություններից մի օր առաջ որոշել էին գնալ Մեղրու Մայր Աստվածածին չգործող եկեղեցին՝ մոմ վառելու, իրենց իմացած կցկտուր աղոթքները հղելու երկինք՝ առ Աստված, որ քննությունները բարեհաջող հանձնեն ու պրծնեն վերջապես անողոք դասատուներից, ահարկու տնօրենից, դպրոցից ընդհանրապես: Մենք այն ժամանակ ութերորդում էինք, և նրանց միջակությունը մեզ առանձնապես չէր զարմացնում, քանի որ մենք էլ սովորելու տեսակետից ոչնչով աչքի չէինք ընկնում: Կային, իհարկե, լավ սովորողներ, նույնիսկ՝ գերազանցիկներ, որոնց ինչ-որ տեղ նախանձում էինք, չէինք սիրում, և ինչպես կյանքը ցույց տվեց, նրանց մեծ մասը ընտանիք անգամ չկարողացավ կազմել և դարձան իրենց գերազանցիկության գերին: Գիտե՞ք ինչու, որովհետև նրանք՝ այդ գերազանցիկները, մեզ վերևից էին նայում, ծնողներն ու դասատուները թույլ չէին տալիս մեզ նման ծույլերի, անբանների ու փողոցայինների հետ խաղալ, շփվել, և բնականաբար իրենք իրենց մեկուսացրել էին: Օրինակ, մեր դասարանում մեկը կար (անունը հասկանալի պատճառով չեմ տալիս), որ հենց այդպես էլ դասավորեց իր կյանքը՝ աննպատակ, անհամ և մինչև հիմա ապրում է Աբովյանում՝ մենակ, սմքած և ամեն գիշեր քնելուց առաջ իր բախտն է անիծում: Մարդամոտ չէր, գեղեցիկ էր, բայց՝ անհրապույր, ման էր գալիս քիթը ցցած, և դասատուները մեր տխմարությունը երեսով տալիս ասում էին՝ օրինակ վերցրեք նրանից: Անշուշտ, կային և՛ լավ սովորողներ, և՛ շրջապատի հետ համաքայլ գնացողներ, բայց դե նրանք քիչ էին և մեզ հետ ընկերություն էին անում դասատուներից ու ծնողներից թաքուն: Այս պահին ես մեր դասարանցիներին հիշեցի, բոլորը մեկ-մեկ եկան, աչքիս առջևով անցան, ու ո՜նց սիրտս թպրտաց, լացս եկավ. ո՜նց եմ կարոտել բոլորին. կյանքը մեզ ցրիվ տվեց աշխարհով մեկ՝ ամենքիս ուսերին ցավի ու տանջանքի հսկայական բեռներ դնելով:
Շատ երկարեց, ներող կլինեք: Մենք պիտի իրար ներենք: Չենք ներում, ատում ենք, և, խնդրեմ, երկրագունդը փուլ է գալիս, մարդուց խռովել է. ջրհեղեղներ, երկրաշարժներ, ցրտահարություն և այլ համաճարակներ… Մի հարցնող լինի. էսքան ռումբ որ ստեղծել եք, ո՞ւմ գլխին եք թափելու: Էլ երկրագունդ կդիմանա՞…
Լավ, առաջ անցնեմ: Մայր Աստվածածին եկեղեցին մեր տնից մի քիչ վերև էր, ու ես այդ յոթ աղջիկներին տեսա, թե ինչպես մի փեղկանի դարպասից ներս մտան ու հետո էլ չերևացին, պարիսպը չէր թողնում: Իմ մտքով չանցավ, թե նրանք գնում են մոմ վառելու, որովհետև մեղրեցիները ընդհանրապես եկեղեցի չէին գնում, չէին աղոթում, ավելի շատ հեթանոսներ էին, կամ, ինչպես Լիլիկ Պողոսյանն էր ասում՝ արևորդիներ – արևի զավակներ: Սակայն ուշադրություն դարձրեցի, որ նրանց մեջ գերազանցիկը չկար:
Եկեղեցին խաչ չուներ: Խաչը, ասում էին, գմբեթից հանել-իջեցրել էր Հարություն Կոլյովը, որին հիշում եմ թերթի թղթով փաթաթած ծխախոտը բերանին, շրթունքների մոտ միշտ թրջված, կկոցած աչքերով, կարմիր, մազակալած երեսով ու հեգնախառը ժպիտով:
ՃԱԿԱՏԱԳՐԻ ԽԱՂԸ / ՀՐԱՆՏ ԳՅՈՒԼԱՍԱՐՅԱՆ
