…Երբ հիանում եմ ես հրաշալի հավքով կամ ճպուռով
Կամ մայրամուտ ապրող հրաշք օրով
Կամ աստղերով հեռու, որ շողում են
այնպես պարզ ու խաղաղ,
Եվ կամ գարնանային երիտասարդ լուսնի
նուրբ կորությամբ:
Ուիթմեն. «Հրաշքներ»
Արամ Պաչյանի «Աշխատանք, աշխատանք» պատմվածքը մոլորակի բաց, ամբողջական կտավ է: Գործազուրկն իր չաշխատելով ամենամեծ մասնակցությունն ունի կյանքին, քան առաջին հայացքից` «զբաղվածները» Կյանքի ռիթմը ներսում կրող, հասարակության աղբը տեսանողը հասցնում է այնքան գործ անել, որքան հնարավոր չէ պատկերացնել: Ամեն ինչ իրենց ուսերին տանող, առատ հևքով կարճ նախադասությունները կարողանում են պատումային հորձանք տալ հերոսի` առաջին հայացքից տխուր ու անհետաքրքիր կյանքի դրվագներին:
Պատմվածքում հետաքրքիր քննություն են բռնում տարածությունն ու ժամանակը: Փոքրիկ սենյակից կյանքը տեղափոխվում է քաղաքի փողոցները, ինտերնետ ակումբների գաղջությունից հասնում բացարձակ իրականություն… Այս ամենի հետ` հերոսի հոգու թափառումները սառնարանի դատարկությունից մինչև մարդկանց աղքատ ու սառնարանից էլ սառը հոգիների ներկայությունը: Եվ քաղաքում կյանքն այնքան սիրող հերոսի բացառիկ ներկայությունը: Ներկայություն, ով այնքան շատ բան գիտի չարության մասին, ում համար ներելը հաճույք է վաղուց: Մի բան, ինչը արդեն մոռացվում է մեզանում: Ներկայություն, ով բոլորին կարծես խանգարում է. դերձակ հարևանն անընդհատ հիշեցնում է, որ նա գործազուրկ է, բայց երբ սկսում է աշխատել որպես մատուցող, դուր չի գալիս ծանոթ-բարեկամներին: Իր լավ աշխատելով էլ անգամ չի գոհացնում «Մոցարտ» կոնֆետ ուտող և միաժամանակ խոսող ինտերնետ ակումբի տնօրենին:
Ամեն ինչ զգացող ու հասկացող հերոսը շարունակում է հետաքրքիր ապրել: Կյանքը անսահման հաճույք է պատճառում Նրան, ով իր թիկունքից հաճախ է լսում` անպետք արարած, դո՞ւ ես… Բայց նրա ուշադիր հայացքից չի վրիպում անգամ ճանճերի սիրախաղը, բաժակի գեղագիտությունը, մուրացկանի ներկայությունը, սիգար վաճառող սքանչելի վաճառողուհին և էլի շատ բաներ: Իր մոտ հայտնված փոքրիկ գումարով նա գեղեցկություն է քաղում կյանքից` գնելով գիրք, սիգար և ժամանակը գեղեցիկ անցկացնլու հնարավորություն:
Պատմվածքն առանձնանում է արձակի արվեստի կարևոր մի առանձնահատկությամբ ևս` ռիթմով: Արագահոս, ոչինչ չխնայող, իրականության բաց պատկերներով առաջ շարժվող` այն իր մեջ է առնում գրեթե ամբողջ մոլորակը. աշխարհի տարբեր ծագերում իրենց օրն սկսող մարդկանց առօրյան, դիմանկարների ամբողջական պատկերներից հասնում երևանյան քարուքանդ փողոցներ, մետրոյի «ընդերքային օդ»:
Հոգու փրկության կոչով այս պատմվածքն առանձնանում է ժամանակակից արձակի այսօրվա պատկերում իր սրատեսությամբ, իրականության ներկայությամբ, արձակի արվեստի խոր շերտերով և մեծ ասելիքով: Աշխարհը զգացող և նրա երջանկության համար մտորող հերոսի եզակի ներկայությունը կյանքը վերափոխելու, այն շատ ավելի լավը դարձնելու կարևոր առաքելություն ունի: (Հատված «Աշխատանք, աշխատանք» պատմվածքից)
Արևածագին քուն մտա: Երազ տեսա: Իբր քայլում եմ Երևանի փողոցներով` տխուր, անհանգիստ, մերժված: Բազմության միջով անցնելիս մարմինս փշաքաղվում է. մարդիկ քայլում են առանց գլուխների, բայց, չգիտես ինչու, սևեռուն հայացքների ծանրություն եմ զգում, ամոթխածության մշուշով եմ պարուրվում: Քայլերս արագացնում եմ: Փողոցի անկյունում հսկա ձվաձև հայելի եմ նկատում, արագ կերպարանքս հանձնում եմ հայելու դատին: Կարկամած գամվում եմ: Իմ փոխարեն ամբողջովին մերկ մի մարմին է` ծորացող քրտինքի կաթիլներով ողջագուրված: Չեմ հասկանում հետագա անելիքս: Հետաքրքրասեր, անգլուխ բազմությունը շուրջկալում է ինձ: Չգիտես որտեղից ոստիկան է ծլում: Ոգևորված` հասարակական վայրերում մարդկանց պահելաձևի դրույթներն է լուսաբանում: Ապուշ կտրած ծիծաղում եմ` չհասկանալով պահի լրջությունը: Ոստիկանի զարմանքը գնալով խառնվում է անիմաստ քրքիջիս` րոպեական ընդմիջումներով: Հետո ոստիկանի գլուխը վերածվում է էծի գլխի` սուր պոզերով, խիտ մորուքով, որին հենց նոր են կթել և որը, թեթևության հաճույք ըմբոշխնելով, մկկում է հոգեթով շարունակությամբ: Վերջում բոլորս միասին անցնում ենք հայելու անեզրության մեջ…
