ՖՐԱՆՍԻԱԿԱՆ ՇՈԿՈԼԱԴ / Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Փոքրիկ տղան ծուռումուռ քայլերով հետևում է պապիկին: Ժպտում եմ փոքրիկին` հազիվ զսպելով ձեռքիս ակամա շարժումը: Ուզում ես շոյել մետաքսե մազերը: Կամ գոնե նայել: Արագացնում եմ քայլերս: Տղայիս տարիքին է: Գրպանումս կոնֆետ կա: Ստիպում եմ ինձ` չշրջվել: Սիրտս մեկ րոպեում հազար անգամ խփում է: Արդեն հեռու եմ: Խորը շունչ եմ քաշում ու քայլում դանդաղ`վտանգից ազատվածի պես: Հոգեբանն ասում էր` փոքրիկ տղաների մեջ փնտրում ես տղայիդ, ասում էր` ներում ես փնտրում, ասում էր, երբ ցավը հասնում է կոկորդիդ, իմ նշանակած դեղերն ընդունիր, ասում էր, ես Աստված չեմ, որ ներեմ քեզ: Ասում էր` ներում չես փնտրում:

***
– Ո՞ր բրենդային խանութներն եք նախընտրում, հագուստ ընտրելիս հաշվի եք առնում գի՞ նը, որա՞կը, թե՞ բրենդը, վերջին անգամ ի՞նչ եք գնել ձեզ համար, ի՞նչ մասնագիտություն ունեք, քանի՞ տարեկան եք…
Ես նայեցի աղջկան:
– Դուք թաքցնո՞ւմ եք ձեր տարիքը, թե՞ տարիներն եք այդպես անխնա ապրել,-շարունակեցի հարցումս` ձայնի միևնույն տոնով: Այդ հարցի համար ինձ կարող էին հեռացնել աշխատանքից: Նա ընտրեց երկրորդը: Ես մտածեցի, որ տարիները ոչ մի կապ չունեն տարիքի հետ ու անցա հաջորդ հարցին:
– Ամուսնացա՞ծ եք:
– Բաժանված:
– Նա՞ է ձեզ թողել:
– Ես՝ նրան:
25-ամյա կինը կռահեց սոցհարցումի հետ որևէ կապ չունեցող իմ հաջորդ հարցը…
– Նա անասուն է,- ասաց:
-Երեխաներ ունե՞ք…
Իր ութամյա աղջկան նա կարող էր ասել նույնը` հայրդ անասուն էր, բացատրելու համար նրա անհայր մեծանալու պատճառը: Ահա թե ինչու ես ինքնասպանության բոլոր ձևերից ընտրելու էի կյանքը: Ես չէի կարող պատասխանել քո հարցերից ոչ մեկին: Ճիշտ կլինի ասել, ես չէի կարող պատասխանել քո լռությանը: Իմ էսքլյուզիվ սոցհարցումի ժամանակ, իրականում, ես չգիտեի, որ մի օր հարցերիդ պատասխանելու-չպատասխանելու երկընտրանքի առաջ էի կանգնելու: Հիմա, այսքան տարի անց, երբ հիշում եմ աշխատանքային վերջին օրս, հասկանում եմ, որ գիտեի…
– Շնորհակալություն:
Սոցհարցումն ավարտված էր: Ես պատկերացնում եմ տնօրենիս դեմքը, երբ կկարդա սեղանիս մնացած վերջին սոցհարցումը և կնկատի իմ ոչ մի կերպ (նրա սիրած արտահայտությունն էր) չպատճառաբանված բացակայությունը:

***
«Քո տունը հազարավոր մղոններ հեռու է ինձնից, իսկ ես ճամփորդության եմ ելնում առանձնահատուկ դեպքերում»:
Ռիչարդ ԲԱԽ
Ես անցա իմ քաղաքի կողքով, տրանսպորտային թանկացումների, գրկախառնվող ակտիվիստների, 150 դրամ վճարող ու 150 դրամ չվճարող ուղևորների մոտով, անցա Կոմիտաս փողոցն իրենց մարմնով ծածկող երևանցիների կողքով, ակտիվիստների պարանոցը պաչպչող, փիս-փիս բաներ ասող ոստիկանների կողքով, ես անցա օֆշորա և այլ ցավերից տապակվող, բիոզուգարաններից բան չհասկացող ու անվերջ շատախոսող իմ ֆեյսընկերների մոտով, ֆեյքերին թողեցի չթարմացրած հաշիվս, թող անեն ինչ ուզում են, գրողի ծոցը ուղարկեցի վերջին օրերին արված հարցումներս, հոնորարներս, չմարված վարկերը, կոմունալ վճարները, ամենակարևորը` ես չմտա ճանապարհին հանդիպած առաջին կրպակը և չգնեցի ճաշատեսակների ու դեղատոմսերի մասին մորս խոստացած ամսագրի վերջին համարը, ես չմասնակցեցի եղբորս աղջկա տարեվերջյան հանդեսին, սեղանին թողեցի չարդուկած սպիտակեղենը, երկտող չթողեցի ամուսնուս, ես ոչինչ, ոչինչ, ոչինչ չասացի իմ չապրած օրերի մասին…
Ես գնացի այնտեղ, որտեղ հազար անգամներ չէի գնացել` սոցհարցումների երեսից, հանդեսների, բանկետների, գնումների, տնային գործերի, չմարված վարկերի…
Ինքնաթիռի բարձունքից նայելն ինձ երբեք չի վախեցրել, ես գիտեի, որ այնտեղ` իմ հեռացող քաղաքում ինձ ոչ ոք չի փնտրի:

***
Տարօրինակ զգացում ունեի. ինձ թվում էր, ոչ թե մեկնում եմ, այլ՝ վերադառնում:
Առավոտյան աչքերս մի կերպ բացեցի: Քիչ էր մնում ուշանայի չվերթից:
Աշխատանքից միշտ էի ուշանում:
Ի՞նչ ես անում առավոտները…
Տնօրենս ասել էր, որ աշխատանքային օրվա վերջին մոտենամ իրեն: Ինձ թվաց «սոցհարցում է անում», բայց երբ լռությունը ծանր նոտայի պես ձգվեց, հասկացա, որ չի կատակում:
Նա կրկնեց հարցը` ի՞նչ ես անում, երբ արթնանում ես:
Օրվա թերթերն եմ կարդում,- ասացի ու որպեսզի ավելի պարզ լիներ առավոտս, ավելացրի,- զուգարանում:
Հո չէի ասելու, որ առավոտյան նրա հետ եմ, ով հազարավոր կիլոմետրեր հեռու է ինձնից: Որ փակ աչքերով հետևում եմ ամուսնուս շարժումներին: Երբ գնում է, ես ավելի ամուր եմ փակում աչքերս, մինչև որ բջջայինս երգում է Բեթհովենի 23-րդ սոնատը: Սոցհարցումներով լցված նրա ուղեղը դժվար թե պատկերացներ իմ առավոտը:

***
Մոտակա սրճարանում պատրաստում են ամենահամեղ թխվածքաբլիթը: Վիսկիով բրաունի: Բաղադրությունը`150գ սև շոկոլադ, 150գ կարագ, 60մլ վիսկի, մի քիչ ընկույզ, մի քիչ ալյուր, շաքարավազ… համտեսում ես, ու մատներիցդ արևի հոտ է գալիս: Չե՞ս հավատում: Ի՞նչ ես նախընտրում, վիկսի՞, թե՞ բրաունի` վիսկիով: Ֆրանսիական շոկոլադ` ասում եմ: Ե՞րբ կլինես` հարցնում ես: Երբ ինքնաթիռը վայրէջք կատարի:
Ընկնող ինքնաթիռներն ինձ երբեք չեն վախեցրել: Երևի երկինքն ավելի հուսալի է թվում, քան, ասենք, ծովը, թեև երկնքում մարդկանց օգնության հասնող դելֆիններ չկան:
Ինքնաթիռը վայրէջք է կատարում երազներիս հետ: Քո քաղաքում ինձ դիմավորում է իրականությունը` մոխրագույն աչքերի, պարանոցիս հպվող մատների, կարոտի, չլվացված ամանների, լրիվ չհավաքված ճապրուկների տեսքով… Չդադարող զանգերը, գործնական խոսակցությունները հուշում են, որ առավոտյան մեկնելու ես:

***
«Բաժանում են մեզ օրեր ու քաղաքներ»…
Empyrey –ի երգացանկից
– Ինչո՞ւ երեխաներ չունեք:
– Ես չեմ սիրում նրան:
– Դա՞ է պատճառը:
– Բժիշկներն ուրիշ պատճառ չեն գտնում:
– Իսկ ամուսի՞նդ:
– Իսկ ամուսինս` ի՞նչ:
– Սիրո՞ւմ է քեզ:
– Հա, սիրում է ` տևական է ու անկիրք:
– Իսկ սերն էլ ի՞նչ տեսակ է լինում:
– Մեկ օրում վերջացող սեր էլ կա:
– Վերջացող սեր չկա:
Աչքերիդ մեջ անծանոթ ժպիտ է խաղում, որ չէի կարող տեսնել ոչ կարճատև հանդիպումների ընթացքում, ոչ էլ, առավել ևս, հեռախոսային զրույցների: Կարգի ես բերում խոհանոցը: Հետո ննջասենյակը: Ճամպրուկներդ: Հետևում եմ շարժումներին: Սենյակիցդ կարոտի ու մենակության հոտ է գալիս: Անկողնուցդ` մարմնիդ: Ինչո՞ւ երկու բարձ: Դու այդպես ես քնում: Փորձում եմ հավատալ: Քեզ ոչ միայն երկտեղանի մահճակալը չի հերիքում, այլև կյանքը: Կարոտը մեռնում է ձեռքերիդ մեջ: Սեղանին ես դնում անշաքար սուրճը: Իսկ ֆրանսիական շոկոլա՞դը: Մեքենայիդ մեջ ես թողել: Արևելյան սուրճի հետ: Գրկում ես համակարգիչդ: Ամեն օրվա պես: Երբ կողքիդ չեմ եղել: Հիմա էլ կողքիդ չեմ: Մեկ օրում վերջացող սեր: Ֆրանսիական շոկոլադ: Վիսկիով բրաունի: Բաղադրությունը`150գ սև շոկոլադ, 150գ կարագ, 60 մլ վիսկի, մի քիչ ընկույզ, մի քիչ ալյուր, շաքարավազ… մի քիչ էլ սեր: Համտեսում ես, ու մատներիցդ արևի հոտ է գալիս:
Մատներիցս արևի հոտ չի գալիս:
Մինչև աքաղաղի կանչելը ես երկու անգամ կհեռանամ:
Ամուսինս չի զանգի: Բեթհովենի սոնատը չի արթնացնի ինձ: Շնչառությանդ պաթետիկ հնչյուններն ավելի կսրեն մենակությունս: Մեզ չեն բաժանի օրերն ու քաղաքները: Ինչ-որ տեղ, ուր մենք չկանք, կհնչի «Ապասիոնատան», առավոտը աչքերը կբացի հաճույքից, սենյակից սուրճի ու ֆրանսիական շոկոլադի բույր կգա: Ինչ-որ տեղ անգին է կյանքը: Հոգնում եմ: Դժվար է լուսանում: Գլուխս իջնում է ծալած ծնկներիս: Մեկ ժամվա մեջ հազար անգամ հաշվում եմ րոպեները: Լուսադեմին տաքսին ինձ կտանի: Կփնփնթաս` բաց տեսնելով տանդ դուռը:

***
Ամուսինս զանգում է: Ես միացնում եմ հեռախոսն ու լռում: Ի՞նչ եմ ասելու, որ կյանքիս ամենատխուր օ՞րն եմ թողել օտար քաղաքում: Կյանքիս ամենաուրախ օրը չես հիշում: Վերադարձին ամեն ինչ կասեմ: Կապրեմ առանց նրա: Իսկ ո՞ւր եմ թողնելու մեկ օրում վերջացող սերը: Վերջացող սեր չկա:

***
Դեռ չհավաքած անկողնու վրա շարում է իր նոր աշխատանքները: Նրա լուսա­նկարներում կյանքն ավելի շատ է, քան մեր բնակարանում: Ամեն ինչ նույնն է, եթե չհաշվենք, որ շուտ եմ զարթնել ու աշխատանքի չեմ շտապում: Թվում է, իմ բացակայության ընթացքում կյանքը կանգ է առել: Նայում է աչքերիս ու ոչինչ չի հարցնում կանգնած ժամանակի մասին: Ամեն օրվա պես ձևացնում է, որ չի նկատում տևական ձանձրույթը: Ամեն ինչ նույնն է: Մահու չափ նույնը: Երբեմն ինձ թվում է, որ պատրաստ է երկու ձեռքերով խեղդել ինձ` մեզ միացնող ու բաժանող ձանձրույթը: Բայց երբ շուրթերը հպում է ճակատիս, հասկանում էի, որ պատրաստ է պաշտպանել ինձ ամեն ինչից, անգամ` ինքս ինձնից, (ամենից շատ` ինձնից): Ասում եմ, որ ամեն անգամվա նման չեն լուսանկարները: Ուզում էի ասել` չենք կարող փրկել մի բան, որ չկա: Մինչև աքաղաղի կանչելը ես երկու անգամ կհեռանամ:

***
Մաքրամաքուր է բնակարանս: Ամենօրյա վազքից հետո ու առաջ կարգի եմ բերում բնակարանս: Նույնիսկ երբ ամբողջ աշխարհում քաոս է, սենյակումս ամեն ինչ իր տեղում է: Թե չէ կմեռնեմ անկարգությունից: Զայրույթի, հոգնածության, դատարկության դեմ պայքարի մի ձև է բնակարանային իմ անցուդարձը: Փոշեկուլի ձայնը, կահույքը փայլեցնող լաքի հոտը, համակարգչի ստեղների մեկիկ-մեկիկ մաքրումը, ամանների չխկչխկոցը, լվացքի մեքենայի միալար տզզոցը, լվացք փռելու-հավաքելու, չորացած լվացքը սանտիմետրերի ճշգր­տությամբ պահարանում տեղադրելու արարողությունը: Փլվում եմ հենց նոր կարգի բերած անկողնու ծածկոցին: Առաստաղից կախված սարդը համարյա քթիս տակ օրորվում է: Նա միակն էր, որ նկատել էր իմ ան­սպասելի հեռացումը և իրեն չկորցնելով` տեղավորվել իր իսկ հյուսած թելին: Մտովի ծրագրավորում եմ վաղվա օրը. գործնական հանդիպումներ, զանգեր, հեռագրեր, մաքրամաքուր բնակարանի հետ ոչ մի կապ չունեցող արցունքներ:

***
Անծանոթ կլինիկայում եմ: Օրվա վերջ է: Բոլոր դռները կիսափակ են, բժիշկներ չկան: Հաջորդ երազը համարյա նույնն է: Առավոտ է, ես օտար, անծանոթ քաղաքում եմ, դու հեռանում ես լույսը չբացված, թողնելով ինձ քո քաղաքում: Տեսնում եմ հեռանալդ: Չեմ կանչում քեզ: Հավաքում եմ իրերս: Անսխալ հաջորդականությամբ կրկնվում են միևնույն երազներն ու ընդհատվում նույն կետում: Գիտեմ, որ երազում եմ: Մութուլույս է ու դատարկ: Կարող էր, չէ՞, երազիս հետ անհետանալ կյանքը: Արթնանում եմ սրտխառնոցից: Բեթհովենի «Ապասիոնատան» խլանում է գիշերվա տնքոցներից:

***
Մինչ բոլոր նշանները խոսում էին արտաարգանդային հղիության մասին, հետազոտման արդյունքները ցույց տվեցին, որ երեխան արգանդում է: Չգիտեմ էլ, որն է ավելի վատ:
Հո չէի կարող փոքրիկին ասել, որ անհայր է շոկոլադի պատճառով, մեկ օրում վերջացող սիրո, որ ամենուր իրեն եմ փնտրում, որ հանգստացնող հաբերն այլևս չեն օգնում, իսկ նա օր-օրի մեծանում է:
Քեզ համար մեկ է նրա չլինելը, ինպես և մեկ կլիներ, եթե նա լիներ: Ես ընտրեցի վերջինը: Ինքնասպանության բոլոր տարբերակներից ընտրեցի կյանքը: Բառարանի հազար ու մի բառերից ինչո՞ւ ընտրեցիր լռությունը:

***
Գերմանացի գիտնականներին հաջողվել է մի ամբողջ րոպեով կանգնեցնել լույսի ընթացքը` լույսը բյուրեղի մեջ պահելով: Դա չափազանց երկար ցուցանիշ է` եթե հաշվի առնենք, որ մեկ րոպեում լույսը 11 մլն մղոն տարածություն է անցնում:

Մինչ դու մեկնում ես, ես անվերջ վերադառնում եմ: Դու մեկնելիս բաց ես թողնում տանդ դուռը: Ես վերադառնում եմ կեսգիշերին ու հեռանում` լույսը չբացված: Դու չես փնտրում ինձ: Երբ կարոտում ես, վիսկիով բրաունի ես պատվիրում: Ես պատվիրում եմ առաջին պատահած չվերթը: Մեզ չեն բաժանում օրերն ու քաղաքները: Օտար քաղաքներ չկան: Երբ քո քաղաքում մայր է մտնում արևը, իմ քաղաքում բացվում է լույսը: Դու սեղանին ես դնում դառը սուրճն ու միացնում ես համակարգիչը: Ես արթնանում եմ արևից շուտ` անցյալի սովորությամբ, որտեղ չի դադարում հնչել Բեթհովենի` ինձ արթնացնող երաժշտությունը: Վեր եմ թռչում անկողնուց, կիսաքուն միացնում եմ համակարգիչը, որ չընդհատվի «Ապասիոնատան»… իմ առավոտը: