Աննա ՀԱԿՈԲՅԱՆ/ԵՐԱԶ ՉԷԻՐ, Ա՛Յ ԱՄԵՆ, ԵՐԱԶ ԴԱՐՁԱՐ

 

Երազ տեսա, տունս էր, չէ՛, տանս դուռն էր. սովորականի պես միշտ բաց, բայց տանս դիմաց մարդ չկար, նույնիսկ մեղուները չէին գալիս, աչքով անում ու անցնում… Երազս համր էր, կամ էլ ես՝ խուլ։

Տունս՝ ո՛չ շքեղ, ո՛չ մեծ։

Հադրութ քաղաքի մի գողտրիկ անկյունում, ուր միայն թռչունն էր հասնում իր դանդաղ թռիչքով, իմ տունն էր, մե՛ր տունն էր։ Հորս և մորս աշխատանքի շնորհիվ չորս անշուք պատերը տուն էին դարձել այն վայրկյանից, երբ արդեն հենց այդ անշունչ պատերն իրենց վրա կտուր կրեցին և այդ օրվանից պատասխանատվության զգացումով լեցուն սկսեցին ծառայել ինձ, ընտանիքիս և ամեն անցորդի, որ ծարավ էր ու մեր տուն էր մտնում։

Մեր տան մոտակայքով, ա՜յ էն լենջն ի վար մի գետակ էր հոսում՝ ցամաքած, ափերի ձևը կորցրած, բայց հույսը մեծ մի աղբյուր էլ կար, որ երբեք չէր չորանում։ Ջուրը, որ գալիս էր, այնքան սառն էր, որ երկու կումից հետո ուղեղդ կախում էր, գլխիդ երկու կողմից ծակծկոց էիր զգում։ Աղբյուրը երևի հենց դրա համար էր բարակ գալիս, իմաց էր անում, որ քիչ խմենք, բայց հիասթափություն չապրենք՝ հագենանք։ Խմելիս էլ կռանում էինք, նույնիսկ չոքում։ Հիմա եմ հասկանում, որ աղբյուրը շնորհակալություն էր առնում՝ խոնարհեցնելով մեզ, մենք «ապրիս»/«ապրես» չէինք ասում նրան։ Շատ ներքև գնացի։ Մինչև տանս դուռը, չէ՛, մինչև մեր մոխրաժանգագույն դարպասը հասնելը՝ մի եկեղեցի կար, որի ղողանջները այնքան բարձր էին, որ մի ամբողջ քաղաք էր ոտքի կանգնեցնում, մի րոպե լուռ պահում։

Տանս բակը այնքան մեծ էր, որ անցորդների հոսքն անվերջանալի էր, բայց պատերը դրսից այնքան անհավասար էին, որ հենվելիս պառկած վիճակ էր դառնում։ Ծուռ էր, անշուք էր, բայց կար, բայց իմն էր, մերն էր։ Դատարկ չէին գալիս։ Մի բահ կամ հաստ մի փայտ՝ երկար, էն, որ «աստղերն էլ կխառներ», թևատակերին դրած գալիս էին ու տան բակով էնպես էին վազում դեպի ներքև, դեպի էն նույն լենջը, որտեղով ջուրը գնում էր, որ շունը հանկարծ չվազի իրենց մոտ, չլիզի հողից կնճռոտված կոշիկներն ու ավելի անդուր դարձնի։ Շունս այնքան փոքր էր, որ անցորդներից, ինձնից, քեզնից ուշադրություն էր ուզում մանուկ մեկի պես, ով դեռ չգիտի էլ՝ ով է իրեն բարեկամ։

Մեծ հավաբուն ունեինք, տասներեք հավ ու մի մեծ աքլոր։ Հադրութի ամենազրնգուն ձայնով մեկը ղալաթ ա արել աքլորի ձայնի կողքին։ Առավոտյան ծուղրուղու կանչելուց հետո ոչ մի հարևան, ոչ մի մարդ չէր կարող գլուխը հանգիստ բարձին դնել։ Գիտե՞ք՝ ինչու։ Ջղայնանում էր, աքլորը ջղայնանում էր, որ վեր չենք կենում տեղներիցս ու մեր գործին անցնում, իր համար լուսաբացը ժամը վեցից էր սկսում։

Փեթակներ ունեինք, ա՜խ, էն ի՜նչ մեղր էր, էն ի՛նչ համ ու հոտ էր… Հիշում եմ՝ ինչպես էինք ես ու եղբայրս հերթ գցում, որ ամռանը հետևեինք մեղուների ձագ տալուն, որ հանկարծ չփախչի, հաշվում էինք օրը քանիսը ձագ ունեցան, զանգում պապային, ուրախացնում։ Պապաս շատ էր չարչարվում։ Էս տողերը գրելիս չեմ ցանկանա նույնիսկ, որ նա կարդա, շա՜տ է կոտրվել։

Մեզ մի մեծ այգի ունեինք, երեք տարեկան։ Ես ասեմ սերկևիլի այգի, դու ասա խնձորի, պոպոքի, խաղողի… Մի հատ էլ չեմ կերել էդ բերքից, մի հատ էլ։

Սկսվեց… Սեպտեմբերի 27, 2020 թվական, ք. Հադրութ, իմ տունը։

Ամեն ինչ սկսվեց այդ օրը և ավարտվեց հենց այդ նույն մայրամուտին։ Ես ապրում էի, ես զգում էի ինչ-որ բան մինչև անիծված 27-ը։ Պապաս կռվում էր։ Մեզ թողեց հարևանի հույսին, որ մի կերպ դուրս կգանք ու կփրկվենք, իսկ ինքը 3-րդ անգամ նետվեց պատերազմի դաշտ, նետվեց՝ կռիվ տալու համար, նետվեց փրկելու և փրկվելու համար։ Հիշում եմ՝ ինչպես էի ինձ հույս տալիս, որ պատերազմը մի քանի ժամից կավարտվի, որ ուզում էի արթնանայի քնից ու պատմեի, թե ինչքան վատն է երազս, ուզում էի սրբի պատկերը էնպես գրկեի, որ զգայի բոլոր նրանց, ովքեր ինձնից հեռու էին այդ պահին՝ պատերազմի դաշտում։

Շատերն էին այնտեղ, բայց ամենահարազատը՝ պապաս ու ընկերս։ 44 օր ես շնչում էի, բայց օդս չէր ավելանում, 44 օր ես սպասել եմ զանգի, որ մի օր չեմ ստացել, ու էդ օրերի մեջ առաջին անգամ արտասվել եմ և արցունքս չորացնող չունեի, բացել եմ այդ օրվա զոհվածների ցուցակը և, առանց վախենալու, փնտրել հորս ու ընկերջս անունները՝ անընդհատ մտածելով, որ Աստված ինձ միանգամից կոտրեց։ Այդ օրն ինձ համար վերացավ ամեն ինչ։ Հոկտեմբերի 9-ն էր, երբ պապան չզանգեց, իսկ ընկերս անհասանելի էր, ու ես վախենում էի, որ անհասանելին ընդմիշտ կլինի։ Հաջորդ օրը զանգ ստացա երկուսից էլ, փառք Աստծո. ավագը կռիվ էր տալիս ու օգնում վիրավորներին, փոքրը կռիվ տալով հասել էր Հադրութ Ջաբրայիլից և մնացել շրջափակման մեջ իր զինընկերների հետ միասին և ոչ մի կերպ օգնություն չէին ստանում։ Երևի սոված էին, համ էլ ծարավ, իսկ ես անկուշտի պես մի կտոր հաց էի ծամել։ Ես չէի ընկճվում, ես չէի թուլանում։ Նույնիսկ 3 անգամ անդամագրվել եմ, որ գնամ հայրենիքիս պաշտպանությանը մասնակցելու, բայց չեն տարել։ Ամեն բան մտածում էի այդ օրերին, միայն ոչ այն մասին, որ տուն այլևս չեմ ունենա իմ հայրենիքում, որ կմնամ անօթևան, կմնամ ինչ-որ ամայի տեղ, որտեղ միայն օդ կա, բայց ոչ շնչող։ Մտածում էի, որ տունս նորից ոտքի կկանգնի, որովհետև այն կիսով չափ վառել էին հոկտեմբերի 10-ին թուրք հատուկջոկատայինները, մտածում էի, որ շունս նորից գիրկս կվազի, երբ բացեմ անձրևից ժանգոտած դարպասս, մտածում էի, որ հետ կգնանք, կգնանք ու կապրենք նորից, ես մտածում էի՝ մենք կապրենք, բայց սխալվեցի։ Հոկտեմբերի 10-ը լուսահոգի տատիկիս ծննդյան օրն էր, ցանկություն կար հենց այդ օրն առանց ոչ մեկին ասելու գնալ Հադրութ, այցել նրա շիրմին և մնալ հենց այնտեղ։ Այդ պահին կարևոր չէր ինձ համար՝ ես ինչ կարգավիճակում կմնամ Հադրութում՝ անմահացած թե շնչող հերոսացած։ Բայց ո՞վ կկարծեր, թե այդ օրը բոլորս կենդանի անշունչներ կդառնանք՝ Հադրութը կորցնելուց հետո։

Հադրութը չկա, չկամ ես, չկա իմ պատուհանից ներս սողոսկող արևի այն շողը, որն ինձ արթնացնում էր և խոստանում լավ օր, չկա այն նռանման տաքությունից և տարիների կանգունությունից կորացած դուռը, որը շատ դժվար էր բացվում, չկա արդեն այն սովորությունը, որ տան բակ վազելիս հագնեմ մե՛կ իմ, մե՛կ մամայիս հողաթափերը, գրկեմ անմեղ շնիկիս, որից շատերը վախենում էին, չկան այն աչքերը, որ ամեն առավոտ բացվում էին, չկան այն առավոտները, որ բացվում էին, չկան կա-երը։

Ես ուրախությամբ եմ հիշում տունս ու տեղս, այն ամենը, ինչ ունեի, բայց հիմա չկա, ես անեզերված կարոտ եմ զգում։

Կարոտալըմ ես իմ վըղը, կարոտալըմ ես իմ տըղը,

Կարոտալըմ տոնըս, տըղս, տանը տակը

          մեր բյանդը։

Կարոտալըմ մեր սըհարը, կուտըրատած 

          ծըմըռնվա մեր փյադը։

Կարոտալըմ թուփը, ծուպը,

          իմ Հադրութա քաղցր վըտը։

Կարոտալըմ մեր Լարիսին թուռնավ հացը

          Կարոտալըմ յէրէ թաղը։

Կարոտալըմ ժամեն տոռնը,

          մեր քըրքարուտ լենջը, բաղը։

Թա՛ շնչավոր, թա՛ անշունչ, կարոտալըմ է ես ծեզ։

Կարոտալըմ քե՛զ, ա իմ քա՛ղցր Հադրութ։

 

Տանս էի, երեկ էր կարծես… կողքիս էիք, երեկ էր կարծես…

Գրեք մեկնաբանություն

Ձեր էլ․փոստի հասցեն չի հրապարակվելու։ Պարտադիր դաշտերը նշված են * -ով։