(Ծննդեան 75 ամեակի առիթով)
Դոկտ. Հենրիկ Բախչինեանի կարգ մը գործերուն ծանօթացած էի 2008 թուականին, երբ Երեւանի մէջ տեղի ունեցած էր Հայաստանի գրողներու միութեան հերթական համաժողովը:
Հ. Բախչինեան հանրածանօթ անուն է Հայաստանի մասնագէտ գրողներու շրջանակին մէջ, որպէս գրականագէտ, թարգմանիչ, միջնադարի գրականութեան հմուտ մասնագէտ: Չորս տարի առաջ մտերմացանք, երբ քանի մը տարուայ ընթացքին մեր մատենաշարով Հ. Բախչինեանի արժէքաւոր 7 գիրքերը հրատարակուեցան:
Ըսած են. «Ապրիլ՝ կը նշանակէ աշխատիլ: Աշխատանքը մարդու կեանքն է»: Այս խօսքը ամբողջապէս կը բնորոշէ Դոկտ. Բախչինեանը, որ տաղանդի եւ մեծ աշխատասիրութեան գումարած է գրականութեան հանդէպ ուժգին սէրը, պրպտելու կարողութիւնը, նոր որակի եւ տեսակի գրականագիտական գիրքեր ստեղծելու իւրայատուկ ունակութիւնը: Մէկ խօսքով անկրկնելի անձնաւորութիւն, մեծ եւ անխոնջ միջնադարագէտ:
ԿԵԱՆՔԸ
Հենրիկ Բախչինեան երկար տարիներ աշխատած է Գրականութեան կաճառի մէջ, որպէս գիտաշխատող: 1992-էն մինչեւ 2004 թուականը եղած է Եղիշէ Չարենցի գրականութեան եւ արուեստի թանգարանի ժրաջան տնօրէնը: Իր շրջանին հրատարակուած է բազմաթիւ գրողներու (արեւմտահայ, սփիւռքահայ) անտիպ գործերը, դասական ուղղագրութեամբ:
Վերջին տարիները նուիրած է բազմաթիւ գիրքեր հրատարակելու շնորհակալ գործին, միշտ նորութիւններ բերելով մեր գրականութեան անդաստանին:
Գործունէութիւնն է, որ առաքինութեան կու տայ իսկական արժէք ու արժանապատւութիւն: Դոկտ. Բախչինեան իր հիանալի գործունէութեամբ օրինակ է այսօրուայ մասնագէտ բանասերներուն, որոնք շատ սորվելիք ունին իրմէ:
ԳՈՐԾԵՐԸ
Տարբեր դասագիրքերու հեղինակ եւ համահեղինակ է: Ֆրանսերէնէ թարգմանած եւ հրատարակած է՝ Ն. Բուալոյի, Ժ. Դիդրոյի, Շ. Բոդլերի, Վ. Հիւգոյի, Ա. դը Վինյիի, Պ. Վեռլէնի եւ այլ հեղինակներու բազմաթիւ գործերը:
Որպէս Սայեաթ-Նովայի մասնագէտ հրատարակած է Սայեաթ-Նովայի երգերու 4 ժողովածուները (1984-2003 թթ.), Սայեաթ-Նովայի կեանքը (2021), Սայեաթ-Նովայի գործերը (2021):
Դոկտ. Հ. Բախչինեանի բազմաթիւ գործերէն կը յիշենք՝ Չարենցապատում ըստ անտիպ վաւերագրերի (1997), Պաղտասար Դպիր (1999), 17-18-րդ դարերի հայ գրականութիւնը (1999), 15-րդ դարի հայ գրականութիւնը (2004)։
Հ. Բախչինեանի գլուխգործոցը կը նկատուի, իր տեսակին եւ որակին մէջ առաջինը, ամբողջականը Հայ միջնադարեան բանաստեղծութիւնը, հինգ հատորով: Հրատարակուած «Յովսէփ եւ Գարոլին Նալպանտեան» մատենաշարով:
Ա հատոր, Երեւան 2021, 391 էջ: Էջ 2-ի վրայ կը կարդանք. «Հատորում քննւում է 5-10-րդ դարերի հայ բանաստեղծութեան գրապատմական ուղին՝ երեք փուլերով. Ոսկեդար, 7-8-րդ դարեր, 10-րդ դար: Առաջին փուլն ընդգրկող բաժնի ներածականում քննուած է հայ անհատական բանաստեղծութեան սկզբնաւորումը որպէս օրհներգութիւն, ապա ստեղծագործութիւնների գաղափարական եւ գեղարուեստական վերլուծութեամբ ներկայացուած են ոսկեդարեան օրհներգուները (Մեսրոպ Մաշտոց, Սահակ Պարթեւ, Գիւտ Արահեզացի, Մովսէս Խորենացի, Յովհան Մանդակունի, Ստեփանոս Սիւնեցի Ասողիկ):
Երկրորդ փուլն ընդգրկող բաժնում առկայ է ժամանակի պատմամշակութային հարցերին նուիրուած ներածական, եւ ներկայացուած են այդ շրջանի բանաստեղծութեան խոշոր ներկայացուցիչները (Կոմիտաս Աղցեցի, Դավթակ Քերթող, Սահակ Ձորոփորեցի, Յովհան Օձնեցի)՝ առանձնակի, եւ երկրորդական կարգի հեղինակները՝ միասնաբար:
Երրորդ փուլն ամբողջութեամբ վերաբերում է միջնադարեան հայ քերթութեան հանճարի՝ Գրիգոր Նարեկացու ստեղծագործութեան քննութեանը: Հատորն ունի նաեւ մասնակի թեմաներ արծարծող երկու յաւելուած»:
Բ հատոր, Երեւան 2022, 303 էջ: Էջ 2-ի վրայ կը կարդանք. «Անմիջապէս շարունակութիւնն է 5-10-րդ դարերի հայ բանաստեղծութեան քննութիւնը բովանդակող «Ոսկեդարից մինչեւ Նարեկացի» հատորի: Ներկայացնում է 11-12-րդ դարերի հայ բանաստեղծութեան գրապատմական ուղին: Ունի պատմամշակութային հարցեր լուսաբանող ներածութիւն: Երկերի գաղափարական եւ գեղարուեստական վերլուծութեամբ առանձնակի ներկայացուած են ժամանակի բանաստեղծութեան խոշոր դեմքերը՝ Պետրոս Գետադարձ, Գրիգոր Տղայ: Համեմատաբար երկրորդական կարգի հեղինակների ժառանգութիւնը քննուած է «Այլ բանաստեղծները» ընդհանուր խորագրի ներքոյ: Հատորն ունի նաեւ յաւելուած, որտեղ դիտարկուած է հայ միջնադարեան բանաստեղծութեան աբեղեանական տեսութիւնը»:
Գ հատոր, Երեւան 2022, 355 էջ: Էջ 2-ի վրայ կը կարդանք. «Հատորում քննութեան է ենթարկուած 13-14-րդ դարերի հայ բանաստեղծութեան գրապատմական ուղին: Ունի պատմամշակութային հարցեր լուսաբանող ներածութիւն: Երկերի գաղափարական եւ գեղարուեստական վերլուծութեամբ առանձնակի ներկայացուած են ժամանակի բանաստեղծութեան խոշոր ներկայացուցիչները (Յովհաննէս Պլուզ Երզնկացի, Ֆրիկ, Կոստանդին Երզնկացի, Յովհաննէս Թլկուրանցի), իսկ համեմատաբար երկրորդական կարգի հեղինակների ժառանգութիւնը քննուած է «Այլ բանաստեղծներ» ընդհանուր խորագրի ներքոյ: Հատորն ունի յաւելուած, որտեղ ներկայացուած են ժամանակի խոշոր չորս բանաստեղծների կենսագրական ակնարկները»:
Դ հատոր, Երեւան 2022, 331 էջ: Էջ 2-ի վրայ կը կարդանք. «Հատորում քննութեան է ենթարկուած 15-16-րդ դարերի հայ բանաստեղծութեան գրապատմական ուղին: Ունի պատմամշակութային հարցեր լուսաբանող ներածութիւն: Երկերի գաղափարական եւ գեղարուեստական վերլուծութեամբ առանձնակի ներկայացուած են ժամանակի բանաստեղծութեան խոշոր ներկայացուցիչները (Առաքել Սիւնեցի, Առաքել Բաղիշեցի, Մկրտիչ Նաղաշ, Գրիգորիս Աղթամարցի, Յովասափ Սեբաստացի), իսկ համեմատաբար երկրորդական կարգի հեղինակների ժառանգութիւնը քննուած է «Այլ բանաստեղծներ» ընդհանուր խորագրի ներքոյ: Հատորն ունի յաւելուածներ, որոնց մէջ տրուած են որոշ բանաստեղծների կենսագրական ակնարկները, քննուած են Գրիգորիս Աղթամարցուն վերագրուած տաղերը, ինչպէս նաեւ հայ աշուղութեան սկզբնաւորումը»:
Ե հատոր, Երեւան 2022, 311 էջ: Էջ 2-ի վրայ կը կարդանք. «Հատորում քննութեան է ենթարկուած 17-18-րդ դարերի հայ բանաստեղծութեան գրապատմական ուղին: Ունի պատմամշակութային հարցեր լուսաբանող ներածութիւն: Երկերի գաղափարական եւ գեղարուեստական վերլուծութեամբ առանձնակի ներկայացուած են ժամանակի բանաստեղծութեան խոշոր ներկայացուցիչները՝ Մարտիրոս Ղրիմեցի, Երեմիա Չելէպի Քեոմիւրճեան, Նաղաշ Հովնաթան, Պաղտասար Դպիր, Պետրոս Ղափանցի, Սայեաթ-Նովա: Հատորն ունի երկու յաւելուած. առաջինը վերաբերում է ժամանակի աշուղներին, երկրորդը՝ Խաչատուր Էրզրումցու բանաստեղծութեան տեսութեանը»:
Հինգ հատորները միասին՝ 1691 էջ:
2023-ին Հ. Բախչինեան հեղինակեց Յովհաննէս եւ Կոստանդին Երզնկացիներ, բնագրեր եւ քննութիւն, դասական ուղղագրութեամբ: Նաեւ Սայաթնովագիտական հարցեր հատորը, նւիրուած մեծ աշուղ-բանաստեղծի ծննդեան 300 եւ սայաթնովագէտ Հ. Բախչինեանի 75 ամեակին:
Կրկին 2023-ին, Հ. Բախչինեանի եւ իր դստեր՝ Արուսեակ Բախչինեան-Գրինոնի թարգմանութեամբ լոյս տեսաւ Շարլ Բոդլերի Չարի ծաղիկներ ժողովածուն:
Դոկտ. Բախչինեանի ծննդեան 75 ամեակի, ապա 50 տարիներու գրական, գրականագիտական, մշակութային, ազգային-հասարակական բեղուն գործունէութեան նշումը առիթ է նաեւ ըսելու՝ գրիչդ դալար, աւիւնդ անսպառ, կեանքդ երկար, սիրելի աւագ գրչընկեր, լեզուասէր եւ ազգասէր Հայ: Հպարտ ենք Ձեր անսակարկ նուիրումով եւ գործունէութեամբ:
Կրկնապէս կը շնորհաւորեմ:
