ՀՐԱՆՈՒՇ
ԱՐԵՎԻ ԾԱՂԻԿԸ
Սև, չորուկ կեղևը հողի խոնավությունից փափկեց: Ասես դարավոր քնից արթնացավ ծիլը: Նեղվածք էր ու մութ: Ոչինչ չէր երևում: Ջերմությունից խլրտաց: Փոքրիկ գլխիկով հրեց հողի հատիկներն այս ու այն կողմ: Շնչել էր ուզում, տեսնել էր ուզում: Բարձրացավ: Տերևի երկու բողբոջիկներով մի կողմ գցեց նախկին պատյանն իր, որ այլևս իմաստը կորցրել էր: Հենց բաց արեց աչքերը, կապույտ տեսավ ու Արև: Շողերի առատությունից կկոցեց աչքերը, հետո կամաց – կամաց վարժվեց լույսին: Ուզեց բարձրանալ – բարձրանալ, որ շուտ հասնի Արևին:
Նա արթնանում էր, երբ խավարը կապտում էր, ճերմակում: Գիտեր, թե Արևը ո՛ր սարի գագաթից է գալիս և որտե՛ղ է պահվում: Ամենից շատ կեսօրն էր սիրում, որովհետև իր սիրելին անասելի քաղցր ժպիտով ժպտում էր հենց իր գլխավերևում և շոյում իր խավոտ իրանն ու թևիկները: Իր փոքրիկ խավիկներն առաջանում էին գիշերները, երբ դեռատի ծաղիկը ոչինչ չէր տեսնում և մրսում էր մենությունից: Ոչ ոք չգիտեր, թե ի՛նչ ապրումներ ու մտատանջություններ էր ունենում նա այդ անորոշ ու ձգված ժամերին և ի՜նչ անհամբերությամբ էր սպասում հաջորդ հանդիպմանը: Արևով հիացած՝ ծաղիկն անվերջ ձգվում էր հրե գնդին կենարար, որ գիտեր շոյել, գգվել ամենքին: Հետո նա սկսեց զուգվել. կանաչ գլխիկին ոսկեզօծ գնդիկներ հայտնվեցին, պսակաձև տարածվեցին: Նա ավելի գեղեցկացավ: Ծիրանագույն մանր ծաղիկներով քող քաշեց դեմքին և Արևի հետ շրջեց հորիզոնից հորիզոն: Նա դարձավ Արևի ծաղիկը, և Արևը շատ սիրեց իր ծաղկին, բազում զավակներ նվիրեց նրան: Արդեն Արևն էլ էր վաղ արթնանում և շտապում հանդիպման, որպեսզի սիրեր, գգվեր և անվերջ երջանկություն նվիրեր ծաղկին:
Օրերն արագ էին սահում: Արևի ծաղիկն իր տեսքով, սիրուց շողացող աչիկներով շատերի ուշադրությունն էր գրավում: Ու մի օր էլ անծանոթ մի ձեռք պոկեց ու տարավ ծաղիկն Արևի: Ծաղիկն իր վերջին շնչում «Արև» շշնջաց: Իսկ երբ Արևը փնտրեց ու չգտավ իր ծաղկին, թախծեց, տխուր դեմքը ծածկեց ամպերով:
Երկար ժամանակ նա իր շուրջը ոչ ոքի չէր նկատում: Գլորվում էր հենց այնպես, և շողերը նրա առաջվա պես էլ չէին այրում:
Ու գարնանը, երբ արթնացած ծիլերի մեջ նկատեց ծանոթ տերևիկները, անսպասելիությունից գլուխը կորցրեց մի պահ: Անչափ ուրախացավ: Կրկին ջերմացավ: Նոր ուժով ու ջերմությամբ սկսեց փայփայել իր ծաղկին:
Այսպես ամեն տարի Արևն ու Ծաղիկը գտնում ու կորցնում են իրար: Երջանկանում են, վշտանում և երբեք չեն մոռանում իրենց սերը:
Էդվարդ ՄԻԼԻՏՈՆՅԱՆ
ԱՄԵՆԱՄԵԾ, ԱՄԵՆԱԼԱՎ ՆՎԵՐԸ
Տաթևիկը սիրում էր, երբ իրեն նվերներ էին բերում, իբր գյուտ արեցի, էդ ո՞ր երեխան նվեր չի սիրում, նա բակ էր ելնում և պատմում, որ իրեն նվիրել են աշխարհի ամենալավ կոշիկը, ամենալավ գլխարկը, ամենալավ սահնակը, և սկսվում էր վեճը, մյուս երեխաներն էլ էին հպարտանում, թե իրենց կոշիկն է ամենալավը, գլխարկն է ամենալավը և սահնակն է ամենալավը։
Տարթևիկի պապը չէր սիրում, երբ երեխաները վիճում են. մի օր Տաթևիկին ասաց.
– Ես քեզ այնպիսի բան կնվիրեմ, որ ոչ մի երեխա և հատկապես դու, էլ չես վիճի։
Դա, իհարկե, զարմացրեց աղջկան, բայց նա ավելի զարմացավ, երբ մյուս օրը պապը, երեք հսկա ամպ գրկած, դարպասից ներս մտավ ու ամպերը կախեց Տաթևիկենց բարձր ծառերի սաղարթներից։
Սկզբում աղջնակը ոչինչ չհասկացավ, հետո, երբ պապը հրամայեց.
– Առաջի՛ն ամպ, անձրև բեր, նվիրիր Տաթևիկին։
Եվ անձրևը կաթ-կաթ իջավ պապի, Տաթևիկի և բոլոր բույսերի վրա, անգամ պլշած Սևուկ կատվի, աղջնակը ժպտաց ու ճչաց.
– Ի՛մն է անձրևը։
Ճիչը լսելով՝ բակ մտան հարևանի երեխաները։ Նրանք տեսան անձրևից թրջվողներին ու քանի որ ամառ էր, իրենք էլ վազելով կանգնեցին ամպի տակ։
Տաթևիկը հպարտացավ.
– Իմ նվերն է անձրևը, ամենալավ անձրևը։
Պապը հրամայեց.
– Երկրո՛րդ ամպ, մանր-մանր կարկուտ տեղա, այնպես, որ ուրախանան փոքրիկներն ու բույսերը։
Եվ, ով զարմանք, երկրորդ ամպից մանր-մանր կարկուտ իջավ, այնքան մանր կարկուտ, որ հողին չհասած՝ հալչում էին։
Տաթևիկն էլի հպարտացավ.
– Ի՛մն է կարկուտը, իմ նվերն է, ամենալավ նվերը։
Փոքրիկները փորձում էին օդից բռնել կարկուտի հատիկները, թռվռում էին, ու մի քանիսն էլ բռնում էին առաջին ամպի՝ անձրևի կաթիլները։
Մեկ էլ պապը մի այլ հրաման արձակեց.
– Երրո՛րդ ամպ, ձյուն բեր, խոշոր-խոշոր փաթիլներով ձյուն։
Պատկերացնո՞ւմ եք, մի ամպ անձրևում էր, երկրորդը՝ կարկուտ ցանում, իսկ երրորդը խոշոր փաթիլներով ձյուն տարածում։
– Իմն են անձրևը, կարկուտը, ձյունը,- բացականչում էր Տաթևիկը։
Ոչ մի երեխա չէր վիճում, նրանք վեճի ժամանակ չունեին, խաղում էին ամռան շոգ կեսօրվա մեջ ու չգիտեին, կանգնե՞ն անձրևի տակ, թե՞ կարկուտ որսան, թե՞ ձնագնդի սարքեն։
Պապը նորից հրաման արձակեց.
– Իսկ հիմա ծիածան նվիրեք, ամպե՛ր։
Եվ երեք ամպերը միաձայն կտրեցին իրենց անձրևը, կարկուտը և ձյունը ու մի հրաշք ծիածան կապեցին Տաթևիկենց այգու վրա։
Թռչունները կչկչում էին, բույսերը զվարթացած ձգվում էին վեր, իսկ երեխաները հիացած նայում էին ծիածանին ու վազվզում նրա կամարի տակ։
– Իմ ծիածանն է, իմ նվերն է, ամենալավ նվերը,- կանչեց Տաթևիկը։
Բայց նրան ոչ ոք չէր լսում, որ վիճի, ո՞վ տեսնի այսպիսի ծիածան ու դատարկ-դատարկ խոսի և ավելի դատարկ՝ վիճի։
Ճչում էին երեխաները, թռչունները՝ կչկչում, առուն՝ կարկաչում, և այդ ամենը մի անմոռաց հանդես էր։
Հանկարծ պապը ևս մի խիստ հրաման արձակեց.
– Ամպե՛ր, չվեք ձեր երկիրը։
Ամպերը գիտեին, որ իրենց երկիրը երկինքն է, ու այնպես արագ վեր թռան երկինք ու այնտեղից բոլորի վրա տեղացին անձրև, մանր կարկուտ ու խոշորափաթիլ ձյուն։
Երեխաները վազեցին փողոց, նրանց միացան թաղամասի, քաղաքի ու աշխարհի մանուկները, մեծերը, թռչունները, բույսերը, և ոչ մեկը չէր վիճում, ոչ էլ Տաթևիկն էր կանչում, թե դա իր նվերն է. նա մյուսների հետ թռչկոտում էր ու խաղում անձրևի կաթիլներով, կարկուտի հատիկներով ու ձյան փաթիլներով։ Նա հասկացել էր, որ ամենալավ նվերն այն է, որ ուրախացնում է բոլորին և ոչ թե միայն իրեն։
Իսկ պապը այդ ժամանակ գրկել էր Սևուկ կատվին ու բարի ժպիտով մրմնջում էր.
– Ես քեզ ծածկել եմ իմ գլխարկով, մի՛ վախեցիր անձրևից ու կարկուտից, դու հո շնի՞կ չես։
Սևուկ կատուն հպարտ մլավեց.
– Շնիկները շատ հաց ու պանիր պիտի ուտեն կատու դառնալու համար։
Պապը համաձայն էր, ի՞նչ աներ, նա շատ էր սիրում իր Սևուկ կատվին։
ԼԻԼԻԹ
ԱՆԻ ԱՆՈՒՆՈՎ ԶԱՏԻԿԸ
Անի անունով զատիկը ապրում էր անտառում։ Զանգակ ծաղիկը նրա տնակն էր։ Զատիկը սիրում էր ճանապարհորդել, մե՛րթ կեչիների բացատ էր թռչում, մե՛րթ երիցուկների։ Նա շատ թիթեռնիկ ընկերուհիներ ուներ։ Սիրում էր նրանց մոտ հյուր գնալ և երկար զրուցել անտառի նորություններից։
Մի առավոտ ամբողջ անտառով լուր տարածվեց, թե տոնահանդես է լինելու։ Անտառի բնակիչներն իրար անցան։ Ծաղկե դիմակներ էին պատրաստում, տերևներից հագուստներ կարում…
«Ես ինչպե՞ս զարդարվեմ»,- մտածեց Անի անունով զատիկը և որոշեց իր զգեստը նախշել։ Գնաց գետափ ու խնդրեց ջրաշուշանին.
– Գեղեցկուհի՛, զարդարիր զգեստս։
– Չէ՛, չեմ կարող, իմ զգեստը կխունանա։ Ավելի լավ է գնաս անմոռուկի մոտ։
Զատիկը թռավ ու կանգնեց երկնագույն աչքերով անմոռուկի մոտ։
– Խնդրում եմ, նախշիր զգեստս, որ մի քիչ նորաձև դառնա։
– Ես սիրով կներկեի, բայց իմ գույնը քիչ է, չի բավականացնի քո զգեստը նախշելու համար։ Գուցե դիմես կակաչին։
Զատիկը տխուր մոտեցավ կակաչին։
– Գոնե դու ինձ օգնիր, սիրո՛ւն կակաչ, շուտով արևը մայր կմտնի, իսկ ես դեռ իմ հնաոճ զգեստով եմ։
Կակաչը թեքեց գլուխը, և սև ծաղկափոշին պուտ – պուտ շաղ եկավ զատիկի կարմիր զգեստի վրա։
Այդ օրվանից զատիկների կարմիր զգեստը դարձավ սև պուտիկներով։
Անուշ ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ
ԴՂՅԱԿԻ ԳԱՂՏՆԻՔԸ
Ճերմակ քարով կառուցված դղյակը շողշողում էր արևի ճառագայթներից, իսկ գիշերներին արտացոլվում էր լուսնի փայլատ լույսը։
Գեղակերտ դղյակը կառուցված էր բարձր բլրի վրա։ Դղյակի տերը` Առնոլդը, ապրում էր գեղանի կնոջ և երեք զավակների հետ։ Դղյակի հարուստ հավաքածուների և ճոխ միջոցառումների մասին լեգենդներ էին պտտվում։ Ժամանակի արվեստագետներն ու անվանի մարդիկ երազում էին հյուր լինել ճերմակ դղյակում, քայլել գունավոր խճանկարներով զարդարված սրահներում, տեսնել բարձրարվեստ քանդակների և նկարների հավաքածուն։
Հյուրասիրությունն էլ նույնքան հարուստ և համեղ էր։ Սեղանները զարդարված էին գույնզգույն մրգերի բլուրներով, համեղ թխվածքներով, շոկոլադե բազմագույն կոնֆետներով։ Հյուրերը փայլում էին տաղանդներով. մեկը ջութակ էր նվագում, մյուսը նստում էր դաշնամուրի մոտ։ Իսկ վերջում բոլոր հյուրերը հավաքվում էին մեծ սրահում, որտեղ տեղադրված էր հզոր երգեհոնը։
Առնոլդը՝ դղյակի տերը, նստում էր փափուկ աթոռին, և սրահը լցվում էր երգահան Բախի խորալներով։
Աստվածային երաժշտությունը մեծ բավականություն էր պատճառում բոլորին։ Երգեհոնն ու երաժիշտը կատարյալ էին։ Կինը հիացած էր Առնոլդի տաղանդով։ Նա խնդրում էր ավագ որդուն էլ սովորեցնել երգեհոն նվագել, բայց Առնոլդը մերժում էր՝ ասելով, որ շատ դժվար արվեստ է։
Տարիներն անցնում էին երջանիկ պահերով լեցուն։ Եվ օրերից մի օր ծերունազարդ Առնոլդը մահացավ։ Նրան թաղեցին դղյակը շրջապատող պարտեզի ծայրին։
Երբ օրերից մի օր տիկինը հրավիրեց հյուրերի և երգեհոնահարի, որպեսզի հնչի երաժշտություն, բացվեց գաղտնիքը։ Երգեհոնահարը փորձեց գործիքը և ասաց.
– Բայց սա երգեհոն չէ, այլ դեկորացիա։
Հետո գտան նաև գաղտնի սենյակում դրված մագնիտոֆոնը, որից հնչեց երգեհոնային հոգեպարար երաժշտությունը։
Նվարդ ԿԱՐՈՒՄՅԱՆ
ՏՌՈՒԶ ԱՄՊԻԿԸ
Մի ամառ առավոտից մինչև երեկո անդադար անձրև էր գալիս։ Այս անձրևի դադարի մասին տեղեկություն ստանալու համար գլուխս դուրս հանեցի պատուհանից ու նայելով երկնքին՝ ասացի,- Սա դեռ ինչքա՞ն է գալու։ – Դրա մասին միայն Տռուզ Ամպիկը գիտի,- լսեցի ես ի պատասխան։ «Տռուզ Ամպի՞կը,- մտածեցի ես,- դա ո՞վ է»։ Հիշողություններ, որ ունեի «Տռուզ» բառի հետ կապված, ինձ տանում էին դեպի իմ մայրիկը։ Մեկը կապված էր աշնանային գունազարդ շուկայի հետ, ուր մայրիկիս ձեռքը բռնած գնում էինք «տռուզ, տռուզ ընկույզ» առնելու։ Մյուս հիշողությունը կապված էր հայաստանյան ամռան մի շոգ օրվա հետ, երբ մեր հարևանները, տեսնելով բակի երեխաներից մեկին, ասացին. «Վա՜յ, հըլը մի նայեք` ի՜նչ տռուզ, տռուզ թուշիկներ ունի մեր Արամիկը»։ Մեկ էլ հիշում եմ, երբ Ամանորի տոներին մայրիկս ու քույրս մեր ավանդական թփով տոլման էին փաթաթում, մայրիկս անընդհատ ասում էր. «Տռուզ, տռուզ փաթաթիր»։ Եվ հիմա էլ՝ «Տռուզ Ամպիկ»։ Նայեցի վեր, որտեղ և ապրում էր «Տռուզը Ամպիկը», ու միակ բանը, որ կարողացա տեսնել, երկինքն էր, որ գտնվում էր մի հսկա, մոխրագույն ամպի գրկում, և որքան էլ որ կապուտակ երկինքը փորձում էր ազատվել նրանից, չէր ստացվում։ Հենց այդ մտքերով էլ մտա անկողին ու «Տռուզի» հետ միասին քնեցի։ Առավոտյան նայեցի, արևը արդեն շա՜տ վերևում էր, ծիտիկները վաղուց սկսել էին իրենց ծլվլոցը, անձրևից հետո ամեն ինչ թարմացել ու կանաչ էր հագել։ Միայն թե «Տռուզ Ամպիկից» այլևս ոչինչ չէր մնացել, ոչ մի հետք։ Հենց այստեղ էր, որ հասկացա, թե ինչ էր նշանակում «տռուզը» և որքան համեղ էին տռուզ-տռուզ ընկույզները, թե ինչ առողջ բալիկի մասին էին խոսում բակում և հիշեցի մայրիկիս այնքան համեղ, տռուզ- տռուզ տոլմայի բուրմունքն ու համը:
Սուսաննա ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ
ՆԵՂԱՑԿՈՏ ԹԶԵՆԻՆ
Շատ տարիներ առաջ տատիկն իր տան դիմացի այգում տնկեց թզենու մատղաշ մի շիվ: Ամեն օր նա հոգատարությամբ ու սիրով խնամում էր նորատունկ թզենուն: Առավոտ կանուխ արթնանում էր, մտնում էր այգի, սկսում էր ծառերը ջրել, այգին մաքրել մոլախոտերից, իսկ երբ հերթը հասնում էր փոքրիկ ու անօգնական թզենուն, տատը նրա խնամքին բավականին ժամանակ էր հատկացնում: Նախ խնամքով փխրեցնում էր հողը, պապակ արմատներին զուլալ, սառնորակ ջուր էր տալիս, տերևների վրայից մաքրում էր շատ հարմար տեղավորված բզեզներին: Գեղեցիկ ու հաճելի խոսքեր էր ասում թզենուն, որն էլ այդ խոսքերից շոյվելով՝ մանկան թաթիկների նման շարժում էր իր տերևիկները: Երբեմն էլ տատի միտն էր գալիս հին օրերի երգը, և նա սկսում էր քթի տակ մրմնջալ այդ երգի մեղեդին: Մեղեդու հոգեպարար երևէջները շոյում էին թզենու զգայուն հոգին, և նա սկսում էր տարուբերել իր մատղաշ ճյուղերը: Այսպես տարիներն անցնում էին: Թզենին մեծանում էր, փարթամանում ու շատ համեղ, մեղրածոր, գայթակղիչ թզեր էր տալիս: Տատիկը թզենու բարիքներից հյուրասիրում էր բոլորին ու ասում, որ թուզն օգտակար է մարդու առողջությանը, հատկապես՝ սրտին, երբ այն ուտում են առավոտյան՝ նախաճաշից առաջ: Թզենին, որ հսկա մի ծառ էր դարձել, այգու զարդն էր, նրա բարձրուղեշ ու փարթամ ճյուղերը հսկա տարածություն էին գրավում, իսկ մեծ, կանաչ տերևներն աչք էին շոյում:
Տարվա բոլոր եղանակներին թզենին յուրովի է գեղեցկանում: Ամռանն իր զմրուխտյա կանաչ զգեստով շատ ծառերի նախանձն էր շարժում: Իսկ աշնանը, օ՜, նա առանձնահատուկ տեսք էր ընդունում: Նա վերից վար գունագեղ զգեստ էր հագնում՝ ոսկեդեղին, կարմիր, վառ ծիրանի: Հետո գալիս էին հովերը, որոնք արթնանում էին ամռան քնից, թախտի միջից հանում էին շվիներն ու սկսում էին իրենց սիրած աշնան մեղեդին հնչեցնել: Շվիի դյութիչ ելևէջներից տերևներն օդում սկսում էին աշնան վալսը պարել: Եվ սկսվում էր մեծ ու շքեղ պարահանդեսը: Այգին տարվա այդ եղանակին ամենագեղեցիկն էր: Ու այսպես՝ ամեն տարի…
Աշնան այդպիսի օրերից մեկն էր, երբ տատիկը որոշեց, որ թզենին բավականին մեծ է. նրա ճյուղերը շատ են վեր խոյացել, ճյուղերից մի քանիսն էլ բաղհյուսվել են բալենու ճյուղերին և խանգարում են միմյանց, պետք է ճյուղերից մի քիչ թեթևացնել, մաքրել ավելորդ մանր-մունր շիվերից: Իսկ հաջորդ տարի, վստահ էր տատիկը, ավելի մեծ ու թմբլիկ թզեր կտա: Բայց ճյուղերը կտրելուց ոչ ոք չնկատեց, թե թզենին ինչպես սկսեց լաց լինել՝ ճյուղերից թափելով կաթնագույն արցունքներ: Հաջորդ տարի թզենին բերք չտվեց: Նա նեղացել էր: Բայց տատիկը հույսը չէր կտրում: Ավա՜ղ, հաջորդ տարի թզենին նույնպես թուզ չտվեց: Ու այդ ժամանակ տատիկը թզենու կողքից մի մատղաշ, շատ փոքրիկ շիվ հանեց ու տանելով այգու վերջը՝ տնկեց: Ամբողջ աշուն խնամեց ու խնամեց ճստիկ-պստիկ թզենուն, որ շուտ մեծանա և մյուս աշնանը բերք տա: Այդպես էլ եղավ: Հաջորդ աշնանը փոքրիկ թզենին, որ արդեն բավականին մեծացել էր, տվեց իր առաջին բերքը: Բոլորը շատ ուրախացան, որ նորից կհամտեսեն քաղցրիկ թզեր: Տարեց թզենին հեռվում լուռ կանգնած մտածեց՝ եթե ինքն այդպես շարունակի համառորեն բերք չտալ, ապա իրեն կկտրեն որպես ոչ պտղատու ծառ, և վերջ կտրվի տարեց իր կյանքին: Թզենին որոշեց, որ մյուս աշնանն անպայման բերք է տալու: Որոշեց և այդպես էլ արեց: Աշնանը թզենին բերք տվեց, այն էլ ինչպիսի՜ բերք՝ է՛լ ավելի հյութեղ, մեղրածոր, քաղցր-քաղցր, թմբլիկ, տռզած թզեր: Դրանից հետո թզենին էլ երբե՛ք, երբե՛ք չէր նեղանում ու շատ համեղ թզեր էր տալիս՝ խորհրդավոր ժպտալով իրենից փոքր թզենուն:
ԲՈՌԸ, ՈՐ ՆԵԿՏԱՐ ԷՐ ՀԱՎԱՔՈՒՄ
Սաթենիկ ՂԱԶԱՐՅԱՆ
Կար մի գեղեցիկ, հրաշք երկիր: Այդ երկրում սարերն ու դաշտերը պատված էին երփներանգ ծաղիկներով: Երկրի լեռները մեկը մյուսից բարձր ու զարմանալիորեն հիասքանչ էին: Եվ ահա, այդ երկրի բարձր լեռան ստորոտին, անմիջապես գույնզգույն ծաղիկների գրկում, դրված էին մեղվափեթակներ: Ովքեր չգիտեն, ասեմ, որ մեղվափեթակը փոքրիկ տնակ է` տանիքով ու պատուհան-դռնակով: Այդպիսի բազմաթիվ փոքրիկ տնակներում ապրում են մեղուները, որոնք առավոտից մինչ երեկո աշխատում են: Յուրաքանչյուր տնակն ունի իր մեղվաընտանիքը, իսկ մեղվաընտանիքի գլխավորը Մայր մեղուն է, որի շուրջն էլ հավաքվում են ընտանիքի փոքրիկ անդամներն ու չեն հեռանում փեթակից: Փեթակների ներսում, շարք – շարք դրված են մեղրաշրջանակները: Դրանք փայտե շրջանակներ են, մետաղալարով հյուսված, որոնց վրա էլ աշխատավոր մեղուները կառուցում են իրենց մեղրաբնիկները:
Ահա այսպես, փեթակում նստում է Մայր մեղուն, իսկ երիտասարդ, աշխատասեր մեղուները գնում են նեկտար հավաքելու, ապա կառուցում են իրենց մեղրաբնիկները: Այդ փոքրիկ արագաշարժ միջատներն այնքան են գնում – գալիս, հազարավոր ծաղիկներից այնքան շատ նեկտար են վերցնում իրենց պարկիկների մեջ ու բերում, մինչև լցվում է մեղրաշրջանակը:
Լեռան ստորոտի փեթակներից մեկում ապրում էր գեղեցիկ մեղու Մեղինեն: Մի օր, երբ հերթական թռիչքի էր գնում մեր գեղեցիկ, շողշողուն աչքերով մեղու Մեղինեն, նկատեց փեթակի դռան մոտ նստած Բոռին: Բոռն այնքան մրոտ ու կեղտոտ էր, որ Մեղինեն միանգամից չհասկացավ՝ ով է նա: Բոռը, բերանը լայն բացած, իր պսպղուն աչքերով հետևում էր փեթակի դռան անցուդարձին: Ոչ մի մեղու նրան չէր մոտենում: Նրանք թռչում էին, ասես չէին նկատում:
Իրականում բոռերը ծույլ են: Նրանք աշխատել չեն սիրում: Նեկտար չեն հավաքում և բացի ուտելուց, ոչինչ չգիտեն: Երևի այս բոռը նստել ու սպասում էր, թե ո՞վ իրեն կխղճա և մի քիչ մեղր կտա, որպեսզի ինքն ուտի:
Մեղինեն մոտեցավ Բոռին:
– Նրան մի՛ մոտեցիր,- ասացին մյուս մեղուները:
– Ինչո՞ւ,- զարմացավ Մեղինեն,- չէ՞ որ նա այնքան անօգնական և կեղտոտ է:
– Որովհետև նա ծույլ բոռ է,- ասաց մի մեղու:
– Մայր մեղուն մեզ արգելել է բոռերին ներս թողնել և մանավանդ կերակրել,- ասացին հերթապահ մեղուները, որոնք կանգնում էին մուտքի դռնակի մոտ:
– Չէ՛, ի՞նչ եք ասում, նա քաղցած, մրոտ ու անօգնական է, գուցե նաև վիրավոր է, ապա թե ոչ ինչո՞ւ պետք է ժամերով այդպես նստած մնար դռնակի անկյունում: Շուրջը շատ ծաղիկներ կան, կգնար ու նեկտար կհավաքեր իր համար,- բացատրեց Մեղինեն:
Պահակներն ու դռան մոտ հավաքված երիտասարդ, աշխատավոր մեղուները միաժամանակ թոթվեցին իրենց ուսերը, տարուբերեցին գլուխները, թափահարեցին թևիկները և ոչինչ չպատասխանեցին: Նրանք, ովքեր շտապում էին` արագ թռան դեպի ծաղիկները: Նրանք, որոնք բեռնավորված էին նեկտարով, ներս մտան փեթակ՝ իրենց հավաքած նեկտարը դատարկելու, իսկ Մեղինեն մոտեցավ Բոռին:
– Բարև:
– Բարև,- քրթմնջաց Բոռը:
– Դուք ինչո՞ւ եք այդքան կեղտոտ, ինչո՞ւ եք նստել այստեղ, ինչո՞ւ չեք գնում նեկտար հավաքելու, ինչո՞ւ եք այդպես նայում, ինչո՞ւ եք եկել մեր փեթակ, ասեք ձեր անունը, ինչո՞ւ չեք լողանում ծաղիկների ցողով, որտե՞ղ է ձեր փեթակը, մոլորվե՞լ եք, հիվա՞նդ եք, վիրավո՞ր եք, դուք…
– Սպասի՛ր, սպասի՛ր, այդ ինչքան շատ հարցեր տվեցիր, եթե ուզում ես պատասխանեմ, ուրեմն մի պահ լռիր և լսի՛ր ինձ,- ասաց Բոռը:
– Լա՛վ, կլսեմ,- և Մեղինեն փակեց իր գեղեցիկ բերանն ու լռեց:
– Սարի մյուս կողմում մարդիկ հանք են փնտրում: Քանդում են, աղմկում, ինչ-որ գործիքներով փորում են լեռը: Մեզ շատ հետաքրքիր էր, թե ինչո՞վ են զբաղված մարդիկ, թե այդ ի՞նչ են փնտրում: Մենք ընկերներով գնացինք այն կողմը, նայեցինք, հետո այդտեղ թռչում էինք, խաղում, հետո որոշեցինք ցողվել այդ մեքենայից ու քարերից դուրս եկող ջրով, որը հավաքվել էր ու լճակ դարձել: Մյուս բոռերը սատկեցին: Նրանց թևիկները մնացին այդ մածուցիկ ու կպչուն լճակի մակերեսին, իսկ ես, որ ավելի ուշ էի մոտեցել լճակին, միայն հասցրի քիչ կեղտոտվել և վախից արագ պոկվեցի ու փախա: Հեռացա այդ սև լճակից հեռու, հասա այս ծաղիկների մոտ, տեսա ձեր փեթակը և մնացի այստեղ նստած…
– Վա՜յ, վա՜յ, այդ ի՜նչ սարսափելի է,- վախեցավ Մեղինեն,- խեղճ ընկերներ: Ի՜նչ լավ է, որ դուք կարողացել եք թռչել ու մեզ հասնել: Հարկավոր է ասել Մայր մեղվին, որ նա արգելի մեր մեղուներին լեռան մյուս կողմը թռչել: Դուք այստեղ սպասեք: Հիմա կգամ:
Մեղինեն ներս թռավ: Փեթակի խորքում Մայր մեղուն հետևում էր, թե ինչպես են խնամում ձագուկներին, ինչպես են երիտասարդ մեղուները լցնում մեղրաշրջանակները: Տեսնելով Մեղինեին՝ նա բարկացավ.
– Ինչո՞ւ ես այս ժամին այստեղ, անգործ, չէ՞ որ դու պետք է դաշտում լինեիր, և ինչո՞ւ են քո պարկիկները դատարկ:
Մեղինեն արագ-արագ պատմեց Բոռի պատմածը: Վախեցած, անհանգստացած Մայր մեղուն հրամայեց շեփորել և հավաքել բոլոր մեղուներին ժողովի: Երիտասարդ շեփորահար մեղուները նվագեցին իրենց շեփորներով: Բոլոր մեղուներն իրենց ներքին զգայարաններով լսում են շեփորահար մեղուների շեփորների ձայները: Տարբեր կողմերից հարյուրավոր մեղուներ, թողած իրենց ծաղիկները, շտապեցին փեթակ: Փեթակի մուտքի մոտ հավաքված մեղուներին Մայր մեղուն պատմեց Բոռի պատմությունը, որը լսել էր Մեղինեից: Մայր մեղուն արգելեց աշխատավոր մեղուներին գնալ լեռան այն կողմը, որտեղ ջրերը սև են, իսկ ծաղիկները՝ մրոտ ու գրեթե չորացած: Բացատրեց, որ այդ ծաղիկների նեկտարը բոլորովին էլ համեղ չէ և հարկավոր չէ իրենց: Դրանից շատ վատ մեղր կստացվի, իսկ մեղուներն էլ կա՛մ կոչնչանան, կա՛մ կհիվանդանան: Մայր մեղուն նաև թույլ տվեց կերակրել Բոռին:
Երբ Բոռը կուշտ կերավ և այլևս քաղցած չէր, Մեղինեն ասաց.
– Դուք կօգնե՞ք ինձ նեկտար հավաքել: Եվ հետո, դուք անպայման պետք է լողանաք ծաղիկների ցողով:
– Բայց ես չգիտեմ ինչպես են նեկտար հավաքում,- պատասխանեց Բոռը:
– Դուք միայն ինձ հետ եկեք,- ասաց Մեղինեն:
– Լավ: Դուք այնքան գեղեցիկ եք, ձեզանից ծաղկի հոտ է գալիս, և միայն դուք հավատացիք ինձ և կերակրեցիք, ես ձեզ չեմ մերժի: Եթե դուք չլինեիք, ինձ ոչ մի մեղու չէր նկատի, նույնիսկ կքշեին այստեղից:
Բոռը և Մեղինեն թռան ծաղկից ծաղիկ: Բոռը լողացավ ծաղիկների ցողով: Նրա թևիկները մաքրվեցին: Բոռը փայլեց իր բնական գեղեցկությամբ: Նրանք միասին փոշոտվեցին ու խաղացին ծաղիկների թերթերին: Բոռն օգնում էր տեղափոխել նեկտարը, և նրանք այնքան էին գնացել ու եկել դեպի մեղվափեթակ ու դեպի ծաղիկները, որ մտերմացել էին:
– Իմ կարծիքով, ես քեզ սիրեցի, սիրո՛ւն Մեղինե,- խոստովանեց Բոռը:
Բոլորը զարմացել էին, թե ինչպե՞ս է այդ բոռն աշխատում:
– Գուցե սիրո՞ւց է,- քչփչացին մի քանիսը:
– Գուցե նա մի նոր տեսա՞կ է,- զարմացան մյուսները:
Իսկ աշնանը, երբ բոլոր մյուս բոռերը սատկել էին սովից ու ցրտից, փեթակի մուտքի մոտ, միմյանց գրկած մնացել էին Բոռն ու Մեղինեն:
Մեղինեն իր փոքրիկ ջերմությամբ տաքացնում ու փրկում էր Բոռին: Այդ տեսնելով՝ Մայր մեղուն թույլատրեց Բոռին ապրել իրենց փեթակում: Չէ՞ որ Բոռն իրենց բարեկամն ու փրկիչն էր:
Օլգա ԴԱՐՅԱՆ
ՍԻՐԻՐ ԱՆՏԱՌԸ
Սունկը հողի տակից ելավ
Ու ժպտալով շուրջը նայեց.
– Թե ուզում ես՝ ես միշտ լինեմ,
Իմ անտառը պիտի սիրես։
Որ ծառի տակ աղբ չլինի,
Կայծ չմնա այրած փայտից,
Դու պահպանիր անտառը իմ,
Որ հայտնվեմ հաճախակի։
Զավեն ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ
ՔՈՒՅՐ ՈՒ ԵՂԲԱՅՐ
Լաց էր լինում փոքրիկ Միլան՝
Տիկնիկս տո՜ւր՝ եղբորն ասում։
Բայց չէր տալիս Հայկը նրան՝
Ձևացնելով, թե ինքն էլ է
Խաղալ ուզում։
Մայրիկն ասաց.
– Մի՛ լա, Միլա՛,
Որ ուզում է՝
Թող մի քիչ էլ Հայկը խաղա։
– Ի՜նչ ես ասում, մայրի՛կ, մի տե՛ս,
Ես աղջիկ եմ, Հայկը՝ տղա։
Թող տիկնիկս ինձ տա հիմա,
Գնդակով կամ հրացանով
Ինքը խաղա։
Հայկը լսեց ու ամաչեց,
Իր քույրիկի այտը պաչեց։
Նրան տվեց տիկնիկն ապա
Ու ձեռքն առավ հրացանը,
Կանգնեց որպես սահմանապահ,
Խրոխտ հնչեց նրա ձայնը.
– Ճիշտ է,- ասաց։- Ես զինվոր եմ,
Քո տիկնիկը թող քեզ լինի,
Տիկնիկիդ հետ հանգիստ խաղա,
Իսկ զինվորը ձեզ պաշտպանի։
ԾԻԱԾԱՆՆ ՈՒ ՄԵՐԻՆ
Ամպերն իրար հենց դիպան,
Անձրև եկավ շփշփան։
Երբ անձրևը կտրվեց,
Մի հրաշք բան կատարվեց։
Երկնքում լա՜յն, ծիծաղկոտ
Մի ծիածան կամարվեց։
Մերին նայեց ու ասաց.
– Ա՛յ ծիածան յոթ գույնով,
Ո՞վ է քեզ պես սիրուն, ո՞վ։
– Դո՛ւ ես սիրուն, Մերի՛ ջան,
Ինչպես նախշուն ծիածան։
Բայց ես երկար չեմ կարող
Ծիծաղել վառ, երփնաշող։
Ես երկնքից կգնամ,
Բայց քո մտքում կմնամ։
Դու լուսերես կժպտաս,
Արևի պես ոսկեվարս,
Ու ժպիտում քո սիրուն
Կլինեմ ես՝ վառվռուն։
Ռոլանդ ՇԱՌՈՅԱՆ
ԼԻՆՈՒՄ Է, ՉԻ ԼԻՆՈՒՄ ՄԻ ԿԱՊԻԿ
Լինում է, չի լինում մի կապիկ։ Նա ապրում է Հնդկաստանի ջունգլիներում։ Մի օր մի խելառ որսորդ հանդիպում է նրան անտառում։ Այն ժամանակ է տեսնում, երբ կապիկը ծառի մեջ նստած՝ ախորժակով բանան է ուտում։ Եվ քանի որ այդ որսորդը շատ բկլիկ է լինում, խնդրում է, որ կապիկը իրեն էլ բանան տա։ Կապիկը պատասխանում է.
– Դու ինձ որևէ մի բան տուր, ես էլ քեզ բանան կտամ։
Որսորդը հրացանից բացի ուրիշ բան չի ունենում։ Եվ քանի որ շատ բկլիկ է, ստիպված հրացանն է տալիս։ Կապիկն էլ նրան մի քանի բանան է տալիս։ Բայց արի ու տես, որ կապիկն էլ է խելառ։ Հրացանը գցում է ուսն ու ծառից ծառ թռչկոտելով՝ շրջում անտառով մեկ։ Եվ ի՜նչ զարմանք, ով տեսնում է կապիկին, գլուխը բռնում է ու խելակորույս փախչում։ Իսկ կապիկը քա՜հ – քա՜հ ծիծաղում է նրանց վրա և կարծում է, թե իրենից են վախենում ու փախչում։ Եվ մինչև այսօր էլ այդպես է մտածում։
Խաչիկ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ
ԹՌՉՆԱՊԱՐ
Ծիտը ծտին
Ծտավարի
Հրավիրեց
Թռչնապարի,
Մի ուրիշ ծիտ
Հենց նույն պահին
Տխրեց՝ թառած
Կողքի ծառին.
Ինչքա՜ն պիտի
Դեռ համբերի,
Որ իրեն էլ
Կանչեն պարի։
Մեկ էլ մտքով
Մի բան անցավ.
Ծլվլաց ու
Ուրախացա՜վ.
«Ինչի՞ պիտի
Զուր սպասեմ,
Ես էլ թռչե՜մ՝
Նրանց հասնեմ»։
Չեմ մոռանա
Ես այս պահը՝
Շա՜տ սիրուն էր
Թռչնապարը։
Սերյոժա ԳԱՍՊԱՐՅԱՆ
ՁԻԵՐԸ
Ձիերը վրնջում ու դոփում են ձիանոցում…
Ցանկապատի մասրենու վրայից ձյունը հալվում է, հուլունք դարձած կաթելով բնի մաղված հողի վրա, գլորվելով, իր ետևից թողնելով փոքրիկ առվակ:
Գարուն է…
Ձիերը վրնջում ու դոփում են՝ ռունգերից գարուն արտաշնչելով: Ձյունը հալվելով, հովտից նահանջում է լեռներն ի վեր՝ իր ետևից թողնելով կանաչ թավիշ:
Ձիերը կանաչների հետքերով հետապնդում են ձյանը՝ տանելով դեպի լեռները:
Լեռներում ձյունը նահանջել է մինչև գագաթը:
Ձիերը վրնջում են ու դոփում՝ պահելով ձյունը լեռան գագաթին:
Ամառ է…
Ձիերը վրնջալով պտտվում են գագաթի շուրջը՝ հսկելով կանաչի ու ձյան սահմանը: Լեռան գագաթի վրա կռունկների երամը, պտույտ գործելով, գնում է դեպի հարավ: Ձիերը կամաց – կամաց իջնում են դեպի հովիտը՝ վրնջալով դոփում լեռան փեշերը:
Աշուն է…
Ձիերը վրնջում ու դոփում են աշնան թավշե կանաչին:
Ձիերն իջել են հովիտ՝ բաշերին եղյամ:
Նորից վրնջում են ձիանոցում:
Ձմեռ է…
Ձիերը գարունը տարան լեռան գագաթ, պահեցին ձյունը և ձմեռը վերադարձրին: Ձիերը դոփում ու վրնջում են: Նրանք երազներիս պես հրեղեն են, գնացին ու վերադարձան…
Նունե ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ
ՉԱՐԱՃՃԻՆ
Ճյուղերի արանքում Սարդը ոստայնից ճոճանակ հյուսեց, հետո գնաց տուն, վերցրեց ակնոցն ու գիրքը, որ գա, հանգիստ պառկի ճոճանակին, իր համար ճոճվի ու կարդա:
Բայց մինչև Սարդը ակնոցն ու գիրքը կգտներ, ճոճանակն արդեն զբաղված էր։ Երկնքով մի թռչուն էր անցնում, որի կտուցում ջուր կար։ Թռչունը ինչ – որ բանից շատ զարմացած, բացեց կտուցը ու Ջրի Կաթիլը չը՜լմփ… ցած ընկավ։ Ջրի Կաթիլը կարծում էր, թե երկար ճանապարհ է անցնելու, որովհետև գետնից շատ բարձր էր, բայց բախտը բերեց։ Նա թրմփաց ուղիղ Սարդի ճոճանակի վրա և անսպասելիությունից վեր ցատկեց։ Դա նրան այնքան դուր եկավ, որ նորից իջավ ճոճանակին ու սկսեց ցատկոտել։
– Հո՛պ – պա՜,- բացականչում էր նա և կրկին ու կրկին վեր ցատկում։
Զարմացած Սարդը կանգնեց ու երկար նայեց իր ճոճանակի վրա ցատկոտող Ջրի Կաթիլին։
– Լսիր, հարգելի՛ս,- վերջապես խոսեց նա,- գուցե, այնուամենայնիվ, տեղս զիջե՞ս ինձ։
– Ի՞նչ,- չհասկանալու տվեց Ջրի Կաթիլն ու շարունակեց ցատկոտել։
– Սա ի՞նչ ավազակություն է,- և Սարդն իր թաթիկները ծալեց ուռած փորին։- Օրը ցերեկով գալ և զբաղեցնել… Չէ՛, ես ոչինչ չեմ հասկանում… Նրա այդ զայրացկոտ խոսքի վրա հավաքվեցին բազմաթիվ միջատներ։
– Հետաքրքիր է, ո՞վ է այդ անպիտանը,- բարալիկ ձայնով հարցրեց Մոծակը։- Ես կյանքում շատ արարածներ եմ տեսել, բայց այս մեկին չեմ ճանաչում։
– Հո՜պ – պա՜,- անվրդով բացականչում էր Ջրի Կաթիլն ու շարունակում ցատկել, ասես ոչինչ չէր լսում։
– Ինչ էլ փայլո՜ւն է,- նկատեց Թրթուրը, որը ոչ մի փայլուն բանի կողքով չէր կարողանում անտարբեր անցնել։
– Հետաքրքիր է, ինչպե՞ս կարելի է դրան վռնդել,- չէր հանգստանում Մոծակը։- Ես իմ սուր կնճիթով այնպես կծակեի դրան, բայց վախենամ կնճիթս կոտրվի։
Արևի Ճառագայթը, որ թափառում էր այդ կողմերում, լսեց միջատների զրույցը և կանգնեց նրանց կողքին՝ իմանալու, թե ի՞նչ է պատահել։ Երբ նկատեց Ջրի Կաթիլին, ծիծաղեց։ Հետո նայեց շվարած Սարդին, զարմանքից քիթն ավելի երկարած Մոծակին, շողշողացող աչքերով Թրթուրին ու որոշեց բոլորին զարմացնել։ Նա իր շողիկը պահեց Ջրի Կաթիլի վրա, և հանկարծ բոլորը ցատկոտող Ջրի Կաթիլի փոխարեն տեսան մի պստիկ – պստիկ ու ճերմակ ամպիկ, որը թեթև – թեթև սլացավ դեպի վեր։
– Իմ ճոճանակն ազա՜տ է,- ուրախացած բացականչեց Սարդը։
– Իսկ ի՞նչ եղավ այն չարաճճին,- զարմացավ Թրթուրը։
– Ինչ լավ է, կնճիթս չվնասվեց,- գոհունակությամբ քիթը շոյելով՝ ասաց Մոծակը։
Իսկ Արևի Ճառագայթը փոքրիկ ամպիկի հետ սլացավ երկինք։
ՆԱՆԵ
ԾԻՐԱՆԵՆԻՆ
Այգին փոքրիկ էր, բայց այնտեղ՝ իրար կողք կողքի աճում էին Հայոց աշխարհի գրեթե բոլոր պտղատու ծառերը. և՛ խնձորենի, և՛ սալորենի, և՛ ընկուզենի, նռնենի, դեղձենի, բալենի, տանձենի, փշատենի, ծիրանենի: Բարդի էլ կար, չնայած այն պտուղ չի տալիս (նրա պտուղները փոքրիկ, թավշամազ սերմիկներն են միայն), բայց այգու տերերը շատ հպարտ էին երկնաձիգ կատարով ու շրջակայքին ասես հսկող իրենց հաստաբուն այդ ծառով: Իսկ ամենաշատը նրանց ուրախացնում էին ամեն գարնան հեռվից իրենց տուն վերադարձող արագիլները, որոնք մի հսկա բույն էին հյուսել բարդու կատարին: Արագիլները նորոգում էին ձմռան քամիներից վնասված իրենց բույնը, մեծացնում իրենց նոր ծնված ձագերին, նրանց թռչել սովորեցնում, իսկ աշնանը նորից ողջ ընտանիքով չվում էին տաք երկրներ: Այգու ծառերն էլ էին բարեկամացել արագիլների հետ, նրանք այնքան հետաքրքիր պատմություններ էին պատմում հեռու երկրների մասին: Ծառերը, որոնք միշտ մի տեղում տնկված, երբեք այգուց բացի որևէ այլ բան տեսնել չէին կարող, այնպիսի հափշտակությամբ էին լսում իրենց թևավոր ընկերներին և միշտ, ամեն գարնան անհամբեր սպասում էին նրանց վերադարձին: Եվ ահա, ձյունառատ ու սառնաշունչ ձմռանից հետո բնությունն սկսել էր քիչ – քիչ արթնանալ: Այգում նույնպես գարնանային եռուզեռ էր. հողը կանաչով էր պատվել, ծառերն էլ բողբոջել էին, բայց ծաղկելու համար դեռ վաղ էր: Մարտ ամիսը հայտնի է իր թեթևամիտ վարքով, մեկ էլ տեսար՝ արևոտ ու տաքուկ օրվա մեջ, Աստված գիտե, թե որտեղից գտած անկիրթ ու ձնախառն քամիներով հանկարծ կարող էր ողջը իրար խառնել: Ծաղկելու համար ծառերը սպասում էին ապրիլյան դեղնածամ արևին: Արդեն նաև արագիլների գալու ժամանակն էր: Բայց մի օր, գիշերը այգու ծառերի հին ծանոթ զեփյուռիկը տագնապած իրեն ներս գցեց ցանկապատից և արթնացրեց արդեն անուշ երազների գիրկն ընկած բոլոր ծառերին.
– Արագիլները մոլորվել են,- հուզված հայտնեց նա:- Գիշերն ամպամած է ու խավար. ո՛չ լուսին կա, ո՛չ աստղ, որ նրանք կարողանան գտնել ճանապարհը:
– Հիմա ի՞նչ է լինելու… Նրանք կարող են շեղվել ու վտանգների մեջ հայտնվել,- բոլոր ծառերը անհանգստացած էին:
– Ա՛յ, եթե գոնե մեկ ծաղկած ծառ լիներ, նրանք հեռվից կտեսնեին այգին,- տխուր շշնջաց զեփյուռիկը:
– Այս ցրտերի՜ն, այս անհանգիստ օրերի մե՜ջ, դա անհնար է,- բացականչեցին բալենին ու դեղձենին: Մյուսները, որպես համաձայնության նշան, օրորեցին իրենց կատարները:
– Ես կօգնեմ արագիլներին,- գանգրաճյուղ ծիրանենին էր,- հո չե՞նք թողնելու, որ նրանք կործանվեն:
– Դու լրիվ գժվել ես,- սարսափահար եղան ծառերը:
– Այդպիսի բան չանես, նույնիսկ չես պատկերացնում, թե ինչ կարող է լինել,- սաստեց ծեր ընկուզենին,- ես կյանքը գիտեմ, ես այնքա՜ն բան եմ տեսել:
– Ոչինչ, ինչ ուզում է, թող լինի. թե չէ, ո՞ւմ է պետք գարունը առանց մեր սիրելի բարեկամների:
Եվ… ծաղկե՜ց ծիրանենին: Նա բացեց իր ճեփ – ճերմակ ու անուշաբույր ծաղիկները և լուսավոր ջահի պես հառնեց խավարի մեջ:
Արագիլները տեսան գիշերվա մեջ փարոսի պես շողշողացող ծիրանենուն, այդ լույսի մեջ՝ իրենց բույնը ու տուն թևեցին:
Ճիշտ է, հետո ավելի ցուրտ օրեր եկան, նույնիսկ ձյուն նստեց ծիրանենու նրբին ծաղիկներին, և ամռանը շատ քիչ էին նրա շեկլիկ ու արևահամ պտուղները, բայց ամեն անգամ հրճվում էր՝ տեսնելով արագիլների ճախրանքը երկնքում:
Այդ ժամանակից ի վեր ծիրանենին սկսեց ծաղկել բոլորից շուտ, իրեն գիժ մարտի քմայքներին հանձնած, որ հանկարծ հեռվից տուն թևող ընկերները նորից չմոլորվեն ճանապարհին:
Լիպարիտ ՍԱՐԳՍՅԱՆ
ՀԱՎԱՏԱՑԵ՛Ք ՀԵՔԻԱԹԻՆ
Մասիս սարի փեշերի
Ամպը տխուր է ասես,
Ինչ – որ թախծոտ հուշերի
Հայացքով է նայում մեզ…
Շշնջում է ինչ – որ բառեր,
Պատգամներ է հաղորդում,
Որպես խորհուրդ, որպես սեր,
Որ ապրում են սրտում:
Որ պայքարի են մղում
Արդարության ու պատվի,
Մինչ այն օրը, երբ անտես
Շղթաներից կազատվի…
Մասիս սարի գագաթին
Հույսն է ապրում դարավոր,
Հավատացե՛ք հեքիաթին,
Կկատարվի՛ այն մի օր…
Մանիկ ԱՃԵՄՅԱՆ
ԱՇՈՒՆ
Տերևներին, աշո՛ւն,
Դու թևեր ես տալիս,
Ու ասում ես նրանց.
– Թռե՜ք, թռե՜ք հեռու,
Շատ անգամ է քամին
Ձեզ հետ կատակ արել
Հնարովի, սիրուն
Պատմություններ պատմել
Հեռու աշխարհների
Դաշտ ու սարի մասին:
Թռեք հիմա ազատ,
Թռեք հիմա խինդով,
Իսկ թե ճանապարհին
Դուք հանդիպեք քարի,
Չհառաչեք իզուր
Ու չխշշաք ցավից,
Վերադարձի ճամփան
Քամին ձեզ չի ասի:
Էլֆիք ԶՈՀՐԱԲՅԱՆ
ԱՄՊԵՐԻՑ ԱՅՆ ԿՈՂՄ
Միայն երեխաներն էին կարողանում տեսնել իրենց հետ խաղացող Ծերուկին: Նա երբեմն ավելի առույգ էր թռչկոտում կամ վազում գնդակի ետևից, քան շատ երեխաներ: Հազվադեպ էր հոգնում: Ծոցագրպանից ջրով լի շիշ էր հանում, նախ՝ հրամցնում փոքրիկներին, վերջում՝ ինքը խմում: Երբեմն էլ շիշը դատարկվում էր, և նա մնում էր ծարավ:
– Ծերո՛ւկ, ի՛նձ գցիր գնդակը:
– Արի է՛ս կողմով վազենք, Ծերո՛ւկ:
– Մինչև տասը չհաշվես, աչքերդ չբացե՛ս, Ծերո՛ւկ,- ասում էին փոքր աղջիկները և զվարթ վազում թաքնվելու:
Ոչ ոք չգիտեր՝ նա որտե՞ղ է ապրում, ունի՞ ընտանիք կամ գիշերն ո՞ւր է գնում: Ծերուկը հաճախ հայտնվում էր իր ընկեր – երեխաների սենյակներում, օգնում դաս սովորել, տնային գործեր կատարել ու կրկին անհետանում: Կարճահասակ այս տարեց մարդը սիրում էր գիրք կարդալիս չարաճճիություններով խանգարել առաջադեմ աշակերտներին՝ գիտակցելով, որ ինչ էլ անի, միևնույնն է՝ նրանք լավ են սովորելու: Նա սիրում էր, երբ երեխաները բռնոցի էին խաղում անգամ տանը, իսկ ծնողները զայրանում էին իրենց տարօրինակ երեխայի վրա, որ տանը ծիծաղելով վազում էր՝ խոսելով ինչ – որ մեկի հետ:
– Լսի՛ր, տղա՛ս, քո կողքին մարդ չկա… Ո՞ւմ էիր ասում՝ «տո՛ւր գրիչս, Ծերո՛ւկ»:
– Մեր Ծերուկին,- պատասխանում էր տղան:
– Ի՞նչ ծերուկ, գի՛ժ: Քո սենյակում ոչ ոք չկար…
– Կա՛ր: Քիչ առաջ գնաց: Ծերուկը մեր ընկերն է, հայրի՛կ… Նա շատ բարի է: Գիտե՞ս՝ էնքա՜ն արագ է վազում, որ չենք կարողանում բռնել…
Հայրիկը թաքուն հետևում էր երեխաներին, ովքեր դաշտում գոչում էին՝ «Ծերո՜ւկ, գնդակը ինձ տշիր», և տարակուսած ու ապշած տեսնում, որ բացի երեխաներից ոչ այլ ոք չկա խաղադաշտում:
– Ամբողջ օրը նրա մասին ես պատմում,- ասաց փոքրիկ գեղեցկուհու մայրը,- ո՞ւր է, ցույց տուր, տեսնեմ նրան:
– Ա՜յ, էն նստարանին նստածն ինքն է՝ Ծերուկը:
– Դու ինձ ձե՞ռ ես առնում: Նստարանին մարդ չկա,- զայրացավ գեղեցկուհու մայրը:
– Վա՜յ, ո՞նց չկա: Տե՛ս, նա մեզ է նայում ու ժպտում: Ողջո՜ւյն, Ծերո՛ւկ,- գոչեց աղջիկն ու ձեռքով արեց իր տարեց ընկերոջը:
– Չէ՛, ոնց որ գժված լինեք. օդի հետ խոսում եք: Բոլոր երեխաների հետ ինչ – որ բան է կատարվում: Ծերո՛ւկ, հա Ծերո՛ւկ…- բարկացավ մայրը՝ նորից զննելով շուրջը:
Մի անգամ էլ երեխաներից մեկը չլսեց իր ավագ ընկերոջը՝ Ծերուկին, մտավ վարարած գետը, և ջուրը սկսեց տանել նրան:
– Ա՜, օգնե՜ք,- բղավում էր երեխան:
Ծերուկը նետվեց գետը: Դժվարությամբ հանեց երեխային, հանգստացրեց, բայց և մեղմ նախատեց՝ միշտ չէ, որ պետք է ռիսկի դիմել… Ծերուկի համբավն ավելի տարածվեց, սակայն տարեց մարդկանց մեջ այդպես էլ չգտան երեխայի կյանքը փրկողին: Ծնողները շարունակ հետևում էին, որ վերջապես տեսնեն այդ հռչակավոր ծերունուն, բայց այդպես էլ նրանց աչքին չերևաց «փրկիչը»: Մեծահասակները եկան այն համոզման, որ ոչ մի ծերուկ չկա. դա երեխաների կատակ – հորինվածքն է: Անցավ մի քանի տարի: Երեխաները պատանի դարձան, Ծերուկի սպիտակ մորուքը երկարեց: Նա մի վերջին անգամ խաղաց իր հին ու նոր ընկերների հետ և բոլորին շուրջը հավաքելով՝ ասաց.
– Իմ սիրելի՛ ընկերներ, գնալուս ժամանակն է…
– Ո՞ւր, ո՞ւր ես գնում, Ծերո՛ւկ,- միաբերան հարցրին բոլորը:
– Ես ընդմիշտ գնում եմ լուսավոր ու անտեսանելի մի տեղ… Երբ ձեր տարիքում էի, պատերազմը սպանեց ծնողներիս… Իմ քույրն ու եղբայրը, տատիկն ու պապիկը նույնպես սպանվեցին… Մի քանի օրվա մեջ ծերացա…
– Պատերա՞զմը…- հարցրին երեխաներն, ու լրջություն իջավ նրանց վրա:
– Հա՛, պատերազմը: Հետո, երբ ունեցա ձեզ պես անուշ աղջիկներ ու տղաներ, կրկին մի օր պատերազմ պայթեց, ու թշնամին ոչնչացրեց իմ ընտանիքը: Բալիկներս ունեին ճերմակ ու նուրբ թաթիկներ… Քանի՜ անքուն գիշերներ նրանց խնամել ենք, օրորել, որ մեծանան, լավ մարդ դառնան… Ի տարբերություն ձեզ՝ մեծահասակներն իսկական պատերազմ են խաղում…,- դադար տվեց ծերունին, ապա կոկորդը սեղմված շարունակեց,- ոչ ոք ինձ չէր նկատում, որովհետև ինձ նմանները շատ էին… Իսկ երբ խաղաղություն հաստատվեց, մարդկանց մոտ սովորական դարձավ չտեսնելը… Հետո նրանք կարծես կորցրին շատ բաներ տեսնելու կարողությունը…
– Իսկ ի՞նչ են ուզում թշնամիները,- հարցրեց մի հետաքրքրասեր տղա:
– Նրանց ստիպում են միշտ գրավել հարևանների հողերը, որպեսզի… մի օր երջանիկ ապրեն,- պատասխանեց ծերունին:
– Մարդը մարդուն սպանելով, հողեր գրավելով երջանկանո՞ւմ է,- զարմացավ տղան:
– Դա կհասկանան 2291 տարի հետո, բայց արդեն ուշ կլինի,- գլուխը կախեց Ծերուկը, մի պահ լռեց,- իսկ հիմա ես գնամ… Ձեզ կկարոտեմ, բայց… ի՞նչ արած: Ժամանակն է… Ես ընդամենը եկա ասելու՝ ե՛տ տվեք իմ մանկությունը… Ես այն ժամանակ չունեի ո՛չ խաղալիք, ո՛չ գնդակ: Միայն ռումբեր էին պայթում, ու մարդիկ միայն խաղաղություն էին երազում: Իսկ մանկությունը մեկ անգամ է տրվում… Ու եկա ասելու՝ վերադարձրե՛ք իմ մանկությունը…
– Մենք էլ քեզ հետ կգանք մանկությունդ հետ ուզելու: Չտխրե՛ս, Ծերո՛ւկ,- ասաց ամենափոքր տղան:
– Հա՛, բոլորս էլ կգանք,- տղային միացան մյուս երեխաները:
– Ումի՞ց ուզենք: Պատասխան դեռ չկա… Շնորհակա՜լ եմ ձեզ, սիրելի՛ երեխաներ, որ դուք կաք…
– Իսկ ո՞վ է վերադարձնելու քո մանկությունը, Ծերո՛ւկ: Կամ ո՞վ է պատասխան տալիս նման թանկ կորուստի համար,- կրկին հարցրեց հետաքրքրասեր տղան:
Ծերուկը չպատասխանեց… Ժպտաց և ամպե աստիճաններով սկսեց բարձրանալ: Նա ձեռքով հրաժեշտ էր տալիս, իսկ երեխաներն ապշած հետևում էին նրան, մի քանիսն էլ՝ ձեռքով անում: Նա կամաց – կամաց փոքրացավ ու ձուլվեց սպիտակ ամպերին:
– Շնորհակալ ենք քե՛զ, Ծերո՛ւկ: Դու երևի երջանիկ կլինես ամպերից այն կողմ: Գնամ հայրիկիս հարցնեմ, թե մարդն ումի՞ց պետք է հետ ուզի իր չստացված մանկությունը,- ասաց մի փոքր տղա:
Տիգրան ՆԻԿՈՂՈՍՅԱՆ
ԾԱՂԿԱԾ ԾԱՌԻ ՀԵՔԻԱԹԸ
– Պապի՛կ,- ծափ զարկեց փոքրիկ աղջիկը,- շուտ գնանք, սահնակը հանենք։
Նա նոր միայն արթնացել ու պատրաստվում էր նետվել պապի գիրկը, երբ հայացքը սահեց պատուհանից դուրս. տնամերձ այգու ծառերը մի գիշերվա մեջ սպիտակել էին և ուղղակի փայլում էին նոր իջած ձյուն հիշեցնող ճերմակ հանդերձների մեջ։
– Գնա, հագնվիր,- խնդրեց պապը,- ձմեռը բարձրացել է հեռու լեռները, հիմա գարուն է, և գիշերվա ընթացքում պարզապես ծառերը ծաղկել են։
– Ծառերն ինչո՞ւ են ծաղկում, պապի՛կ,- հարցրեց աղջիկը։
Նա այնքան փոքր չէր, որ չհասկանար` ինչ է ծառը, նույնիսկ հայրիկի նվիրած մատիտներով արդեն կարողանում էր ծառ հիշեցնող ինչ – որ բան նկարել, բայց նաև այնքան մեծ չէր, որ հասկանար, թե ինչու են ծաղկում ծառերը։
Մի պահ պապը մտքերի մեջ էր, ու աղջկան այնպես թվաց, որ նա իր հարցը չլսեց։ Իհարկե, շատ վատ է, եթե մեծերը չեն կարողանում ինչպես հարկն է լսել և պատասխանել փոքրերի հարցերին, բայց այս դեպքում դա բնավ այդպես չէր, որովհետև դժվար գտնվի մի պապ, որ չցանկանա պատասխանել իր թոռան հարցերին։ Ես ուղղակի կարծում եմ, որ այգում ամենօրյա աշխատանքից կոշտացած մատներով թոռան մազերը նրբորեն շոյող պապը մտածում էր հնարավորինս ճիշտ և ամբողջական պատասխանի մասին։
– Ինձ այնպես է թվում, որ ամեն ծառ մի մարդ է, որ ժամանակին ապրել է մեր կողքին,- հայացքը պատուհանից դուրս, ասես ինքն իր հետ խոսելով` ասաց պապը։
– Այդ ինչպե՞ս,- զարմացած հարցրեց փոքրիկ աղջկա ավագ եղբայրը, որ մոտեցել ու ակամա լսել էր նրանց զրույցը։
– Ամեն ծառ մի մարդ է,- կրկնեց պապը,- և ծառի ամեն ծաղիկ կիսատ կամ երբևէ չպատմված սիրուն հեքիաթ է ու զրույց, որ ոչ բոլորին է հասու։
Ամեն տարի գարնանը ծառերն իրենց ճյուղերին հեքիաթներ են կախում։ Երբևէ չպատմված սիրուն հեքիաթներ։ Մի ժամանակ մեր կողքին ապրած մարդիկ չեն հասցրել այդ հեքիաթներն ու զրույցները պատմել ու հիմա մեզ են փոխանցում ծաղիկների միջոցով։ Հասցրինք՝ կլսենք, ոչ՝ կմնա հաջորդ տարի։ Եվ այդպես այնքան, քանի ծառը կանգուն է։
– Ծառերն, ի՞նչ է, խոսե՞լ գիտեն,- զարմացած հարցրեց տղան։
– Գիտեն,- համոզված ասաց պապը,- միայն թե բոլորը չէ, որ կարող են լսել նրանց, այլ միայն նրանք, ովքեր գիտեն այդ զարմանալի լեզուն՝ ծառերենը։
Պապն ասես մոռացել էր, որ պիտի հեռացնի դեղձենու չորացած ծառը, որ ամեն գարնան այգուն անկրկնելի գեղեցկություն ու հմայք էր պարգևում` աշխարհին պարզելով մանուշակագույն ծաղկաթերթերը։ Իսկ գուցե չէր ցանկանում, որ թոռները հիշեն չորացած ծառի վերջին գարունը` այդպես էլ չլսելով նրա անավարտ հեքիաթը։
Անահիտ ԹԱՐՅԱՆ
ԹԹԵՆԻՆ
Մայրիկս, ինչպես հսկա թթենին,
Միշտ շեն է պահում օջախը մեր հին,
Իր արմատներով՝ առողջ ու հզոր,
Կյանք է ներարկում մեզ գիշեր ու զօր,
Իսկ իր սաղարթով՝ կանաչ ու փարթամ,
Նա հովանի է մեծ ու փոքրին տան…
Իր ամբողջ կյանքում ճյուղերով բարձր
Սփռում է նա իր բարիքը քաղցր.
Իր անուշ թութը՝ սեր ու բարություն,
Նա մեզ՝ մարդկանց է շռայլ մատուցում…
Եվ այնքա՜ն շատ է այդ սերն անապակ,
Որ շա՜ղ է տալիս մեր ոտքերի տակ…
Գոհար ԳԱԼՍՏՅԱՆ
ԾԱՄԻ ՁԻՈՒԿՆ ՈՒ ՍՈՍԵՆ
Ծամի քուռակի
մազերը սանրել՝
Սոսեն ուզում էր
ձիուկին թամբել.
Բերել էր տատի
բարձերից կլոր,
Կապել ձիուկին՝
մեջքից մինչև փոր։
Հեծնել էր ուզում,
երբ պապը հասավ.
– Սոսե՛ ջան, կընկնե՛ս,-
թոռնիկին ասավ,-
Բարձով չի՛ լինի
ձիուն բարձրանալ,
Ձիուկն էլ մեղք է՝
թող դեռ մեծանա…
Դո՛ւ էլ մեծացիր,
թամբով կնստես.
Ե՛կ, նախ կերակրենք
ձիուկին ու քե՛զ…
Ժաննա ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ
ՇՏԱՊ ՕԳՆՈՒԹՅՈՒՆ
Տառաճանաչ մի թութակ,
Զանգահարեց դեղատուն,
– Ես խնդրում եմ ձեզ, Բուժա՛կ,
Շտապ եկեք մկնատուն։
Այբուբենից մի թերթիկ
Պոկել տարել է մուկը,
Այնտեղ ապրող մի փղիկ
Ընկել, կոտրել է ոտքը։
Ծանր է մեր գիրուկը,
Ձեզ հետ բերեք և՝ շտապ
Դեղ, վերամբարձ մի կռունկ,
Կոնֆետ, մեկ էլ վիրակապ։
– Հասցեն ասեք ու սպասեք։
– Այբբենարան, վերջին էջ,
Հա՜, սոսինձ էլ կբերեք,
Որ սոսնձենք գրքի մեջ։
Ալվարդ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ
ԿԱՆԱՉ ԵՐԳ
Սառցե վերմակը նետեց
Առուն, առուն, խենթ առուն,
Ալիքներով ծափ տվեց,
Երգեր երգեց վառվռուն:
Այնպես քնքուշ էր հնչում
Երգն առվակի քչքչան,
Կարծես ձոն էր արևին
Եվ արթնացող բնության:
Չէ՞ որ երկար էր լռել
Վերմակի տակ սառույցի,
Հիմա բացվել էր լեզուն.
Ում հետ ասես՝ կմրցի:
Ձմեռն արդեն սառնաշուրթ
Նահանջել էր քայլ առ քայլ,
Որը կարծում էր իրեն
Ամենազոր տիրակալ։
Զեմֆիրա ԵՆՈՔՅԱՆ
ԵՐԳԸ ԱՆՏԱՌՈՒՄ
Ծառերն այնպես են կանաչով զուգվել,
Կարծես ներկերից այդ ծեր նկարչի
Միայն կանաչ է տուփում մնացել:
Մայրս էլ այսօր կանաչ
զգեստով անտառ է մտել,
Ու այդ երանգով համահունչ դարձել կանաչ անտառին:
Քամու հով շնչից ծառերն են հուշիկ
Մեղեդի սուլում, իսկ ծեր վարպետը
Կտավի վրա այսպես է գրում.
«Երգը անտառում»:
Վարդգես ԽԱՆՈՅԱՆ
ՀԱՅՐԵՆԻ ԵԶԵՐՔ
Քո լեռները ժպտադեմ
Արևին գիրկն են առել,
Աղբյուրներդ արծաթե
Զնգուն լարեր են դառել:
Ծաղիկներդ ցողաթաց
Բուրում են ջերմ, սրտագին,
Եվ նոր գույներ են խառնում
Իմ երազի ծփանքին:
Արտերդ ծով, ոսկեբերք
Մեղմ օրորվում են անծայր,
Իմ հայրենի լույս եզերք,
Կա՞ քեզ նման անուշ վայր:
Անդրանիկ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ
ԳԱՐՈՒՆ
Մայրիկն ասաց.- Գարուն է,
Այգում խաղեր կան պես – պես,
Իսկ Տաթևը պարում է,
Դե՛, ուրախ եմ նաև ես:
Այգում, իրոք, շատ լավ է,
Արևից հողն է ճաքում,
Տաթևն ուզում է հանվել
Ու լողանալ լճակում:
Կարուսելից դեռ չիջած՝
Պաղպաղակին է վազում,
Դեմքը՝ քաղցր, վրան՝ թաց –
Հանկարծ Տաթևն է հազում:
Մայրն ասում է՝ տե՛ս, շոգ է,
Նաև ուշ է, գնանք տուն,
Այգին էլ է շատ հոգնել,
Գնանք, այգին մտնի քուն։
Թելման ՄԱՅԻԼՅԱՆ
ԱՐԱԳԻԼ
Շոգից հոգնած, քրտնաթոր,
Փոքրիկները իջան ձոր,
Տեսան բարակ առվակում
Մի արագիլ երկարոտ
Ձուկ է բռնում, ուտում գորտ։
Երբ հարցրին՝ ա՛յ ծուռվիզ,
Ի՞նչ ես անվերջ կափկափում –
Ասաց՝ հեռու գնացեք,
Չեք տեսնո՞ւմ, որ ջրերի
Խորությունն եմ ես չափում։
Վան ԱՐՅԱՆ
ԴԵՐՁԱԿ ՈԶՆԻՆ
Բոլորիս համար զգեստներ կարեց
Որակյալ բրդից ու ամուր կաշվից:
Եվ իր համար նա ոչինչ չթողեց՝
Կարճ ասեղների այս կույտից բացի:
Չափուձև արեց, դես ու դեն ընկավ,
Կոտրած ասեղներ շուրջը հավաքեց:
Ու երբ համոզվեց, որ էլ ճար չկա՝
Ասեղներից իր հագուստը կարեց:
Բագրատ ԱԼԵՔՅԱՆ
ԱՆՁՐԵՎԻ ԿԱՏԱԿԸ
Անձրևն այնքան երկար տեղաց,
Որ խեղդվեց մի ջրաղաց:
Սունկը փրկվեց ջրհեղեղից,
Բայց մեռնում է գլխացավից։
Դաշտը լողում է հողմավար,
Մուկը դարձել է նավավար:
Շուն է դարձել թրջված կատուն,
Էշն է գետից հանում ձիուն:
Ո՛չ խիղճ մնաց, ո՛չ հարգ ու կարգ՝
Այս ի՜նչ արեց մի խեղկատակ:
Հելեն ԱՎԱԳՅԱՆ
ԱՂԱՎՆԻՆ
Ճերմակ աղավնին
Թևն էր վնասել,
Գուցե մայրիկին
Նա՞ էլ չէր լսել…
Ընկած էր գետնին՝
Տխուր, միայնակ.
Դեղին աշուն էր՝
Սառը եղանակ:
Ոչ ոք չէր օգնում
Ընկած աղավնուն.
Ես նրան վերցրի,
Բերեցի մեր տուն:
Վիրավոր թևը
Բուժեցինք իսկույն,
Ու բաց թողեցինք,
Որ գնար իր բույն:
Չէ՞ որ մայրիկը
Փնտրւմ էր իրեն,
Որ ջերմ գուրգուրեր,
Տար համեղ ցորեն…
Արտակ ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ
ԲԺՇԿՈՒԹՅՈՒՆ
Մի օր Նարեն՝
կատվին գրկած,
Սոսեի մոտ
եկավ հուզված.
– Բժշկուհի՛,
երեկվանից
Մեր փիսիկը
ոսկեմազիկ
Ո՛չ ուտում է, ո՛չ խմում է,
Հենց մի գլուխ մլավում է:
– Առանձնապես չկա՛ ոչինչ,-
Ասաց Սոսեն «բժշկուհի»,-
Առավոտյան՝ մկնոմիցին,
Ճաշից հետո՝ պոչոցիկլին,
Քնելիս էլ՝ երեք կաթիլ
Քիչ տաքացրած կաթոֆիլին՝
Երեք – չորս օր նրան կտաս,
Եվ քո փիսոն կառողջանա:
Սամվել ԿՈՍՅԱՆ
ԳԼՈԲՈՒՍԸ
– Սա ի՞նչ գունդ է.
Գլոբուս է։
Գլոբուսն էլ
Տիկնիկի պես
Սուս ու փուս է։
Գետեր ունի,
Որ չեն հոսում՝
Հավետ հարթ են։
Մարդիկ այստեղ
Չեն էլ խոսում,
Եվ ամեն ինչ
Այնպես բարդ է։
Եվ ամեն ինչ
Գույն է ու գիծ,
Երկրները՝
Իրար դրկից,
Քաղաքները՝
Փոքր ու մեծ
Շրջանագիծ…
Այդ գծերի,
Գույների մեջ
Ես գտնում եմ
Քաղաքը մեր,
Որտեղ ջուրն է
Հոսում անվերջ,
Ծաղիկներ կան,
Երգ ու լույսեր։
Հովիկ ՎԱՐԴՈՒՄՅԱՆ
ԹԶՈՒԿՆԵՐԻ ԳԱԶԱՆԱՆՈՑ
Թզուկի հետ մեկ թզանոց
Սոսեն գնաց գազանանոց:
Թզուկն ասաց,- ա՛յ Սոսե,
Որ չտեսնես, ափսոս է:
Արի գնանք, չեմ խաբի,
Դե շուտ, շտապի:
Քեզ ցույց կտամ գազաններին,
Թռչուններին թզուկական,
Բոլոր թզուկ սողուններին
Ողջույն կտանք ընկերական:
Հենց որ մտան գազանանոց,
Ողջույն տվին միանգամից
Գազանները մեկ թզանոց,
Մեկ թզանոց թռչունները,
Մեկ թզանոց մողես ու օձ:
Ու բոլորը մոտ վազեցին,
Նրա շուրջը պար բռնեցին:
Ա՛յ քեզ հրաշք գազանանո՜ց,
Ո՛չ վանդակ կա, ո՛չ էլ վզնոց,
Ազատ, ուրախ, իրենց քեֆին
Վազվզում են գայլերն ու ձին:
– Մի՛ զարմացիր, սիրո՛ւն Սոսե,-
Ասաց թզուկը մեկ թզանոց,-
Դու եկել ես հրաշք աշխարհ՝
Թզուկների գազանանոց:
Գագիկ ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ
ՄՈՌԱՑԿՈՏ ԱՐԵՎԸ
– Այս ո՞ւմ արևն է, պապի՛կ,
Ձմռանը մեզ հյուր եկել,
Նրա շողերից տաքուկ
Ծառերն էլ են արթնացել:
– Մեր արևն է, Արուսի՛կ,
Ջերմ ու պայծառ մշտակա,
Միայն կարծես նա հիմա
Մոռացել է տուն գնա:
– Պապի՛կ, արևին ասա՝
Հենց հիմա թող տուն գնա,
Շար – ամպերին ճամփա տա,
Որ սպիտակ ձյունը գա,
Փռի գորգն իր սպիտակ,
Ծածկի փողոց ու պուրակ,
Որ այդ գորգին մենք խաղանք
Ձնագնդիկ ու սահնակ:
Հրաչ ԲԵԳԼԱՐՅԱՆ
Հրաչիկը զատիկ տեսավ.
– Վա՛յ, արևից այրվել է, տե՜ս ,
Մայրի՛կ, մեջքին քսուք քսենք,
Մի՛ թող գնա մանկապարտեզ:
– Չէ՛, ա՛յ խենթուկ,- մայրիկն ասաց,-
Դա զատիկի շորն է նախշուն,
Հագել, ելել զբոսանքի,
Մայրիկի հետ դառնում է տուն:
Ռոզա ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ
ԲԶԵԶՆ Ու ՏՂԱՆ
Բզեզն եմ ես փոքրիկ – փոքրիկ,
Ունեմ թևեր ու զույգ տոտիկ,
Բզբզում եմ, գնում, գալիս,
Խռովում եմ, բայց չեմ լալիս:
Իսկ չար տղան խռովկան,
Նեղացկոտ ու լալկան,
Ամբողջ օրը լաց է լինում,
Պատճառն ինքն էլ չի հասկանում:
Մի՛ լաց, մի՛ լաց, գի՛ժ տղա,
Դուրս եկ բակ ու խաղ արա,
Թե չէ թաթիդ կնստեմ,
Որ չլռես՝ կխայթեմ:
Լալկան տղան վախեցավ,
Լացը իսկույն մոռացավ,
Պահեց նրան ափի մեջ,
Հետը խաղում էր անվերջ:
Բաբկեն ՍԻՄՈՆՅԱՆ
ՓՈՔՐԻԿ ԱՆՆԱՆ
Փոքրիկ Աննան՝ անուշ, նազուկ,
Խաղալիքներ ունի բազում:
Շնիկ, արջուկ, մկնիկ, փիսիկ
Եվ նապաստակ՝ սուսիկ – փուսիկ:
Ու երբ քնից է արթնանում,
Բոլորի հետ խաղ է անում:
Զրուցում է, շոյում, սիրում,
Գրկում նրանց ու համբուրում:
Կատակում է նա մեծի պես
Ու նրանց հետ խոսում այսպես.
«Ա՜յ իմ շնիկ, իմ լավ փիսո,
Ձեզ տամ ճաշիկ՝ համով մսով:
Իսկ քեզ, ծիտի՛կ, սիրո՛ւն ծիտիկ,
Կտամ ուտես ցորեն – հատիկ:
Քեզ, նապաստա՛կ՝ կաղամբ, բանջար,
Իսկ քեզ, մկնի՛կ՝ ձավար, հաճար:
Բա քեզ ի՞նչ տամ, ա՜յ իմ արջուկ,
Հա՜, սիրում ես դու միայն ձուկ…»:
Զրուցում է այսպես անվերջ,
Խոսք ու խինդին էլ չկա վերջ:
Նա զրույց է այսպես անում,
Մեկ էլ հանկարծ քունն է տանում:
Երբ արթնանում, ի՜նչ է տեսնում.
Մի մեծ տոպրակ ծաղկանախշուն:
Մեջը՝ մրգեր, չիր ու չամիչ,
Չի՛ կշտանում բույրից, համից:
Վրան գրված. «Քո շնիկից,
Քո փիսիկից ու մկնիկից,
Քո արջուկից, քո ծիտիկից,
Քո սուսուփուս նապաստակից:
Մեր սիրելի՛ փոքրիկ Աննա,
Անուշ արա, որ մեծանաս»:
Հովիկ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ
Ա՛Յ ԻՄ ԱՌՈՒ
– Ա՛յ իմ առու,
Զուլա՛լ առու,
Ճանապարհդ
Հեռո՜ւ – հեռու,
Չէ՞ որ երգդ
Շատ եմ սիրում,
Դու ինչո՞ւ ես
Հիմա լռում։
– Չէ՛, պատանյա՛կ,
Իմ անուշիկ,
Ես քեզ համար
Կուզեմ երգել,
Կուզեմ խաղալ
Ու համերգել,-
Սառցի տակից
Խոսեց առուն,-
Մի քիչ էլ կաց՝
Կգա գարուն,
Ու կհոսեմ
Ես վարարուն։
Ծիլ ու ծաղիկ
Ելած քնից,
Կժպտան ջերմ՝
Ե՛վ քեզ, և՛ ինձ…
Ու… ցնծությամբ,
Ես ձեզ համար
Կերգեմ զիլ,
Խինդով անմար։
Ստեփան ՄԻՔԱՅԵԼՅԱՆ
ՏԱՏԻ ՇԱԼԸ
Տատի շալը՝
Տաքուկ, տաքուկ,
Տատի շալը՝
Փափուկ, փափուկ:
Տատը շալը
Ծնկից պապի
Բերեց թոռան
Մեջքին կապի,
Որ լավանա
Մրսած տեղը,
Շալն է տատի
Միակ դեղը:
Տատի շալը
Դեղ է կարգին
Ձմռան ցրտից
Մրսածներին:
Տատի շալը՝
Սիրուն, նախշուն,
Առնես վրադ
Ու մտնես քուն:
Երազ տեսնես
Ու հիանաս,
Հենց որ զարթնես,
Առողջանաս:
Կիմ ԳԱԲՐԻԵԼՅԱՆ
ՍԱՐՈՆ ԱՐՑԱԽՈՒՄ
Սարոն եղավ
Մեր Արցախում,
Բարձր լեռներ
Տեսավ բազում:
Վստահ հենված
Իրար ուսի,
Նեցուկ կանգնած
Մեկ – մյուսին,
Թվաց՝ լերանք
Ճամփա ելել
Ու գնում են
Դեպ հեռուներ:
Եվ նայելով
Լեռնաերթին՝
Սարոն խորհեց
Մտքում լռին.
– Եթե նստեմ
Ուսին լեռան,
Չի՞ տանի ինձ
Մինչ Երևան:
