Ամերիկյան Մոնտերեյ քաղաքի մասին պատմող մի վավերագրական ֆիլմում բնակիչներից մեկը, որ կետ ձկների պաշտպանությամբ է զբաղվում, ուղիներ է փնտրում՝ ինչպե՞ս պետք է ապրեն մարդիկ, որ կետերին չխանգարեն ապրելու: Մտածում ես՝ իսկ ինչպե՞ս պետք է պահենք մենք՝ նեկայի հայերս, որ եթե անգամ չենք կարողանում մեր ազգակիցների համար կարևոր, օգտակար գործեր կատարել, գոնե մենք մեզ չխանգարենք ինքնամաքրվելու, ինչպես դա անում են հոսող գետերը:
Նորից ու նորից, կրկին և վերստին պետք է խոսենք ու անդրադառնանք, թե ի՞նչ հնարներ կան և կա՞ն արդյոք հնարներ՝ ինչպե՞ս ենք մաքրելու հեռուստատեսային այս անծայրածիր հնարավորություններով լի դաշտը: Իսկ որ սա իրականում վիթխարի խոպան հող է, որի հիմնական մասն այժմ բռնազավթված է տգետ, գուցեև անմեղսունակ մի զանգվածի կողմից, «ծլում-ծաղկում» է անպատժելիությունից ու լավ ախորժակից փարթամացած, պարզ երևում է նրանց՝ խոպանչիների հաղթական վերվարումներով: Ո՞վ է նրանց արգելում մեր լեզուն աղավաղելը, բարոյական վնասակար դասեր տալով՝ հանրությանը ծայրահեղ վտանգավոր վիրուսներով վարակելը, անճաշակության մակերեսներն ընդարձակելը, իրենց իսկ ազգակիցների գիտակցական, ինքնապաշտպանական բնազդներն ուզածների պես իջեցնելը: Ոչ ոք: Օրենսդիրները երևի թե այս հույժ կարևոր հարցերը «ուչաստկովիի» լուծելիքն են համարում:
Սերիալային այս բում-մղձավանջում, որի մեջ ընդգրկված են նաև բազում տղամարդիկ, հիմնականում մայրիշխանություն է: Տղամարդկանց հոխորտանքներն ու վայրենի պահվածքը՝ նույնիսկ երբ տոչորվում են սիրուց, ավելի են հզորացնում կանանց հակառակության ոգին: Մեր «ազգային» սերիալներում կանայք հիմնականում զուգված-զարդարված, շքեղ առանձնատներում ապրող, անբանությունից, իրենց ինչ անելը չիմանալուց խելքները կտրածի չափ ինտրիգներ որոնողներ – մոգոնողներ են: Իսկ քանի որ այս ինտրիգները թեթև ձեռքով, հեշտորեն իրենց փոխարեն հորինում են ոչ թե կյանքից, այլ սցենարից ու արվեստից բան չհասկացողները, կատարող-դերակատարուհիներին (նաև դերակատարներին) մնում է անգիր անել ու կրկնել անիմաստ, էկրանային ժամանակը լցնող երկխոսությունները, խաղալ կանանց ու աղջիկների կերպարներ, որոնց նմաններին գուցե չեն էլ տեսել կյանքում (քանի որ, եթե անգամ դրանց բնօրինակները կան, չնչին տոկոսն են կազմում իրենց էկրանային մարմնավորումների) կամ էլ վերջապես գտել են իրենց երազած «կինոյի աղջկա» մաշկի մեջ մտնելու երանելի պահը:
Կարելի էր մեծ կարևորություն չտալ այս կերպարներին, որ եկել են, ասենք, «բուլվարային» գրականությանը փոխարինելու: Բայց եթե 20-րդ դարում «բուլվարային գրականությունը» կարդում էին միայն գրաճանաչներն ու գրքամոլները, ապա սերիալ դիտելու համար գրագիտությունը ոչ միայն պարտադիր չէ, այլ նույնիսկ պայման է տգետ, բռի ու անճաշակ լինելը: Սերիալամոլներից շատերը չեն էլ անդրադառնում, որ ասենք՝ «Քարե դարդի» բազում ամբողջական սերիաներ բացարձակապես ասելիք չունեն, բացի գռեհկության ու տափակության այդ օրվա չափաբաժնից: Ասվածը ստուգելու համար համացանցով գտե՛ք և դիտեք ասենք՝ «Մաթեմատիկայի դասը», որ կարելի է հանգիստ խղճով «Ապուշության դաս» վերնագրել: Սերիալամոլը շատ հաճախ չի էլ անդրադառնում, որ իր համար ոչ այնքան թանկ ժամանակը նվիրեց սերիալ շինողի այդ օրվա ձախողվածությանը և անցնում է հաջորդ սերիալին: Չի էլ նկատում, որ իր տան աղջիկը կամ տղան, անգամ թոթովախոս երեխաները միմյանց հետ և իրենց մոր, հոր, տատի հետ էլ սկսել են խոսել սերիալային նորաստեղծ լեզվով, նրանց բառապաշարի մեջ հայտնվել են անպարկեշտ արտահայտություններ, հնչերանգներ, նույնիսկ՝ մտքեր, շարժուձևերի, շպարի, հագուկապի ձևեր, որ հաստատ ընդօրինակված են այս ու այն սերիալից:
Քանի՞ ժողովուրդ գիտեք, որ մերի նման գեղեցիկ ու ճոխ լեզու ունի, զարմանահրաշ հնչյուններով, և քանի՞սն են, որ այսպիսի դաժանությամբ փչացնում, խոյահարում, ոտնատակ են տալիս իրենց ունեցած գանձերը: Որքա՜ն ավելի մարդասիրաբար, ազգասիրաբար վարված կլինեին «սերիալային աստղերը», եթե իրենց այսօր յուրացրած համայնական դաշտերում ազնիվ սերմեր ցանեին: Բայց դրա համար իրենց շտեմարանների անկյունում գոնե որոշակի պաշար պետք է ունենային, իմանային, թե ո՞րն է արվեստի դերը՝ բերանը բացած սերիալամոլին ինչ ասես «կըլլեցցնե՞լը», թե՞ նրա մեջ դեպի բարին, դեպի վսեմը ձգտում քաջալերելը: Նրա լեզուն ոչ թե ավելի ու ավելի փչացնե՞լը, թե՞ օր օրի մաքրելը:
Կան որոշ դերասան – դերասանուհիներ, որ պարզապես սպառել են իրենց՝ նույն ջուրը հազար անգամ տարբեր լողազգեստներ հագած մտնելով: Մկրտիչ Արզումանյանին, օրինակ՝ թվում է, թե իրեն սիրող հանդիսականը ամեն օր կարոտում է իրեն՝ իր հարազատին, որ նա էկրանին ինչ էլ անի, լավ է. մեր տղեն է, կուտվի: Բնությունից օժտված այս հասուն մարդուն, որ հիմա արդեն հասուն զավակներ ունի, ինչո՞ւ է թվում, թե իր զավզականալու հնարավորությունները դեռ չեն սպառվել: Անվերջ մի ալիքից մյուսը նետվելու միջակայքում (տպավորություն կա, թե չկան այդ միջակայքերը), ինչո՞ւ չի փորձում գուցե իրենից ավելի խելացի մարդկանց միջոցով լայնացնելու իր «ծիծաղելի» հերոսների հորիզոնը: Ցավոք, նա միակը չէ:
Նժդեհի դերը հաջողությամբ իրականացրած, մի շարք միջազգային նախագծերի մասնակից Արտաշես Ալեքսանյանը նույնպես առանց ընտրություն կատարելու նետվում է սերիալային հրավերների հորձանուտը՝ մոռանալով արտիստի իր բարձր կոչումը… Սերիալներում արտասանում է անվերջ անիմաստ նախադասություններ՝ առանց մտահոգվելու իր վաստակը չգետնելու կամ գոնե գտածը չկորցնելու մասին:
Իսկ եթե հրաշքով փոխվեր (տա՜ր Աստված՝ փոխվեր) սերիալային այս ագրեսիվորեն չարիք տարածող քաղաքականությունը, գուցե շարքային դերասաններն էլ՝ նկարահանող խցիկի առաջ անկաշկանդ կանգնելու իրենց փորձառությամբ, հմտությամբ փորձեին նոր ու գեղեցիկ նվաճումների՞ հասնել: Եվ ոչ թե միայն եկամուտ, ճանաչում, այլ նաև հարգանք ու վայելուչ հեղինակություն վաստակեին…
Մի փոքր այլ է դպրոցն ու դպրոցահասակ երեխաներին ներկայացնող սերիալների վիճակը…. Այստեղ դեռ չկողմնորոշվածությունը, անհասկանալի սլաքներն ու դրանց թիրախներն են տիրապետողը… Գուցե հաճա՞խ դիտենք «Կապրենք մինչև երկուշաբթի», «Հարյուր օր մանկությունից հետո» և նման այլ ֆիլմեր… Բարու սերմեր ցանենք ու սպասենք արդյունքին…
