Էդ­վարդ ՄԻԼԻՏՈՆՅԱՆ/ ԼՌՈՒԹՅԱՆ ՀԱԶԱՐ ԵՐԱՆԳՆԵՐԸ

Երբ Սո­վե­տա­կան Միութ­յուն էր, Սում­գա­յի­թի ոճ­րա­գոր­ծութ­յու­նից հե­տո ԽՍՀՄ մար­դա­սեր­նե­րը հան­կարծ զար­ման­քով, ա­մո­թից կարմ­րե­լով ի­մա­ցան, որ ադր­բե­ջան­ցի ինչ-որ խու­լի­գան­ներ, հայ­րե­նա­սի­րա­կան մղում­նե­րով, կա­րող են հա­յե­րի սպա­նել։ Զար­մանքն այն­քան մեծ էր, որ ան­գամ Գոր­բա­չո­վը մի քա­նի օր ու­շաց­րեց զոր­քի մուտ­քը Սում­գա­յիթ, ա­պա՝ Բա­քու, ա­պա «­Կոլ­ցո» օ­պե­րա­ցիա­յով հա­յե­րին դուրս քշեց Շա­հում­յա­նի Գե­տա­շեն և­ այլ գյու­ղե­րից, ա­պա ու­շա­ցավ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի, հատ­կա­պես՝ Շու­շիից Ս­տե­փա­նա­կեր­տի վրա գրա­դի ար­կե­րի դեմն առ­նե­լու…

Մի խոս­քով, շատ մեծ էր զար­ման­քը, և դա օգ­նեց հա­վա­սա­րութ­յան նշան դնել դահ­ճի և զո­հե­րի միջև։
Այս դի­վա­նա­գի­տա­կան ճար­պիկ նշա­նը պատ­մա­կան թռիչք­ներ է ապ­րում, հի­մա էլ Իշ­խա­նա­սա­րի վրա, հայ գե­րի­նե­րին գնդա­կա­հա­րե­լու տե­սան­յու­թե­րը հպար­տո­րեն տա­րա­ծող Ադր­բե­ջա­նի գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րը նույն այն զար­մանքն են ծնել ու դրա հետ նաև կես խոսք, կես լռութ­յուն Եվ­րա­միութ­յան, ԵԽԽՎ-ի, ԱՄՆ-ի բարձր ղե­կա­վար­նե­րի շրջա­պա­տում։ Այս լռութ­յու­նը նրանք ի­մաս­տուն են եր­ևի հա­մա­րում, սա­կայն հո­գի­նե­րում հա­մոզ­ված են՝ հա­վա­սա­րութ­յան փորձ­ված, անվ­նաս, դի­վա­նա­գի­տուն նշան է զո­հե­րի և դա­հիճ­նե­րի միջև։ Նաև հա­վա­տում եմ, որ ա­մո­թից կրկին կարմ­րում են (հատ­կա­պես՝ հինգ ե­րե­խա­յի մայր Ուր­սու­լա ֆոն դեր Լե­յե­նը) և գազ ու նավ­թի ադր­բե­ջա­նա­կան (ա­սում են՝ ռու­սա­կան) հոս­քի դեմ լռակ­յաց մո­ռա­նում են ԻԳԻԼ-ի գլխատ­ման, քա­ռատ­ման, գնդա­կա­հար­ման հա­րա­զատ ձե­ռա­գի­րը սեր­տած­նե­րին (պատ­մա­կա­նո­րեն հարևան ազ­գե­րի վրա փոր­ձար­կած մեծ ու փոքր եղ­բայր­նե­րին) գո­նե ժպտա­լով սաս­տել։ Այս զար­մա­ցած­նե­րին են զգու­շա­վոր միա­ցել ՀԱՊԿ-ի մե­ծա­վոր­նե­րը, Ռու­սաս­տա­նի ԱԳՆ-ի խոս­նա­կը, ո­րը Լոն­դո­նում ադր­բե­ջա­նա­կան դես­պա­նա­տան վրա ձու կամ պո­մի­դոր նե­տած­նե­րին էր տե­ղը դնում։ Ախ, նա էլ՝ զար­ման­քով լրագ­րո­ղի հար­ցին ի պա­տաս­խան, վարժ սա­հում է գա­լա­րապ­տույտ տա­լով՝ պի­տի սպա­սի հրե­շա­վոր տե­սան­յու­թի իս­կութ­յան հե­տա­զոտ­մա­նը։ Էս ադր­բե­ջան­ցիք էլ ի՞նչ գա­զա­նութ­յուն ա­նեն, որ մեր հար­գե­լի բա­րե­կամ­ներն ու մար­դու ի­րա­վունք­նե­րի պաշտ­պան­նե­րը զար­ման­քից բաց­ված բե­րան­նե­րից հո­դա­բաշխ մի քա­նի մարդ­կա­յին բառ ա­սեն։
Լ­ռե­լու դի­վա­նա­գի­տութ­յու­նը ադր­բե­ջան­ցի­նե­րին հա­վա­քել է գի­շա­տիչ­նե­րի սե­ղա­նի շուրջ, իսկ աշ­խար­հի բախ­տը ո­րո­շող­նե­րը ե­թե չեն էլ մաս­նակ­ցում այդ քե­ֆին, ա­պա հա­մեստ, ժպտե­րես մա­տու­ցող­ներ են։ Դժ­վար է սպա­սել, թե կխան­գա­րեն գործ­նա­կան պատ­ժա­մի­ջոց­նե­րով և­ այլ ոչ հա­ճե­լի, դա­ռը կե­րա­կուր­նե­րով։
Ա­հա այս­պես հա­վա­սա­րութ­յան նշա­նը, դի­վա­նա­գի­տա­կան լռութ­յու­նը, ար­տիս­տիկ զար­ման­քը աշ­խար­հը վե­րա­ծել են նավթ ու ար­յան, գազ ու խղճի վակ­խա­նա­լիա­յի։
ՄԱԿ-ում, բա­րե­բախ­տա­բար, զսպում են ծա­փա­հա­րութ­յան խե­լա­հեղ կիր­քը։
Բա մե՞նք։ Մենք էլ ար­դա­րամ­տո­րեն, միամ­տո­րեն, դոն­կի­խո­տա­բար հող­մա­ղաց­նե­րի տակ սպա­սում ենք սան­չո­նե­րի հաս­ցեա­կան դա­տա­պար­տում­նե­րին։ Բայց նա՝ Սան­չոն, ան­տար­բեր իր էշն է քշում։
Հար­գե­լի՛ ըն­թեր­ցող­ներ, ա­հա այս­տեղ ևս բա­ցա­հայտ­վեց Սեր­վան­տե­սի մեծ գրող լի­նե­լու հան­գա­մանքն ու մեր զար­ման­քը՝ նա Դոն Կի­խո­տի և Սան­չո­յի, Ռո­սի­նանտ ձիու և­ է­շի միջև հա­վա­սա­րութ­յան նշան չի դրել։
Բա՜, աշ­խար­հի մեծ ու սի­րե­լի գրող­ներ։