«ՄՈՐՈՒՍ ՀԱՍՐԱԹՅԱՆ. ԻՆՔՆՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԺԱՌԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ՎԱՎԵՐԱԳԻՐԸ»

Սեպ­տեմ­բե­րի 9-ին Ե. Չա­րեն­ցի ան­վան Գ­րա­կա­նութ­յան և­ ար­վես­տի թան­գա­րա­նում տե­ղի ու­նե­ցավ «­Մո­րուս Հաս­րաթ­յան. Ինք­նութ­յան և ժա­ռան­գութ­յան վա­վե­րա­գի­րը» գրքի շնոր­հան­դե­սը՝ նվիր­ված ա­կա­նա­վոր գիտ­նա­կան, պատ­մա­բան, բա­նա­սեր, հնա­գետ Մո­րուս Հաս­րաթ­յա­նի 120-ամ­յա­կին։ Հաս­րաթ­յան-­Մի­նաս­յան հիմ­նադ­րա­մի և Newmag հրա­տա­րակ­չութ­յան ա­ռա­ջար­կով գիր­քը հե­ղի­նա­կել է Մ. Հաս­րաթ­յա­նի սան՝ ՀՀ ԳԱԱ թղթա­կից ան­դամ, բան. գիտ դոկ­տոր, պրո­ֆե­սոր Աե­լի­տա Դո­լու­խան­յա­նը։ Ար­խի­վա­յին փաս­տաթղ­թե­րի, ա­կա­նա­տես­նե­րի վկա­յութ­յուն­նե­րի և հու­շե­րի վրա հիմն­ված ու­սում­նա­սի­րութ­յու­նը բա­ցա­հայ­տում է ոչ միայն Հաս­րաթ­յան գիտ­նա­կա­նի կյան­քի ող­բեր­գա­կան, խի­զա­խում­նե­րով լի, ազ­գի խնդիր­նե­րով մտա­հոգ քա­ղա­քա­ցու կյան­քի տար­բեր կող­մեր, այլ նաև ու­սա­նե­լի դաս է ժա­մա­նա­կա­կից­նե­րիս հա­մար։ Մ. Հաս­րաթ­յա­նի կյան­քը մի ամ­բողջ «է­պո­խա­յի պատ­կեր է», ինչ­պես նկա­տում է հե­ղի­նակ Ա. Դո­լու­խան­յա­նը։
Newmag հրա­տա­րակ­չութ­յան գոր­ծա­դիր տնօ­րեն Ար­տակ Ա­լեք­սան­յա­նը բաց­ման խոս­քում ներ­կա­յաց­րեց Մ. Հաս­րաթ­յա­նի կյան­քի կար­ևոր, հի­շար­ժան դրվագ­նե­րը։ Ս­տա­լին­յան ճնշում­նե­րը, դատ­վա­ծութ­յունն ա­մեն­ևին չխո­չըն­դո­տե­ցին գիտ­նա­կա­նին. նա հա­վա­տա­րիմ մնաց Ե­ղի­շե Չա­րեն­ցի հետ ըն­կե­րութ­յա­նը, մաս­նակ­ցեց Կո­մի­տա­սի հու­ղար­կա­վո­րութ­յա­նը, թարգ­մա­նեց Սա­յաթ-­Նո­վա­յի թուր­քե­րեն և վ­րա­ցե­րեն խա­ղե­րը (Եր­ևան, 1963), իր պա­հան­ջով սրբագր­վեց Բ­րի­տա­նա­կան թան­գա­րա­նում պահ­վող Ա­նա­հիտ աստ­վա­ծու­հու կի­սանդ­րու գրութ­յու­նը, հիմ­նեց Է­րե­բու­նի-Եր­ևան տո­նը։
Գիտ­նա­կա­նի կյան­քի ու գոր­ծի տար­բեր կող­մեր արժ­ևո­րե­ցին Մ. Հաս­րաթ­յա­նի հա­րա­զատ­ներ և գիտ­նա­կան­ներ։ Ե. Չա­րեն­ցի ան­վան ԳԱԹ-ի տնօ­րեն Վա­հագն Սարգս­յանն ընդգ­ծեց Մ. Հաս­րաթ­յա­նի կյան­քի տա­րեգ­րութ­յունն ար­տա­ցո­լող գրքի դերն ու հրա­տա­րակ­չա­կան բարձր ո­րա­կը։
Գր­քի հյուս­ման մա­սին հե­տաքր­քիր և տ­պա­վո­րիչ ման­րա­մաս­նե­րով հան­դես ե­կավ հե­ղի­նակ Ա. Դո­լու­խան­յա­նը։ Նա հի­շա­տա­կեց ստա­լին­յան բռնաճն­շում­նե­րի և բան­տար­կութ­յան ժա­մա­նակ Մ. Հաս­րաթ­յա­նի դրսևո­րած բյու­րեղ­յա ազն­վութ­յան, Չա­րեն­ցի հետ ու­նե­ցած ան­դա­վա­ճան ըն­կե­րութ­յան, գիտ­նա­կա­նի հայ­րե­նա­սի­րութ­յան մա­սին։ Հի­շար­ժան էին հատ­կա­պես Ա. Դո­լու­խան­յա­նի անձ­նա­կան հի­շո­ղութ­յուն­նե­րը Մո­րուս Հաս­րաթ­յան դա­սա­խո­սի մա­սին։ Գիտ­նա­կա­նի սխրան­քը պատ­մութ­յան վտանգ­նե­րը կան­խա­տե­սե­լու մեջ է. Մ. Հաս­րաթ­յա­նը քաջ գի­տակ­ցել է Ար­ցախ-Ս­յու­նիք դար­պա­սի ռազ­մա­վա­րա­կան նշա­նա­կութ­յունն ու ծա­վալ­վե­լիք վտանգ­նե­րը և պատ­մա­կան ար­դա­րութ­յան վե­րա­կանգ­նու­մը դարձ­րել իր գի­տա­ման­կա­վար­ժա­կան գոր­ծու­նեութ­յան նպա­տա­կը։ Ա. Դո­լու­խան­յա­նի սրտա­ռուչ ե­լույ­թով հառ­նեց ստա­լին­յան բռնաճ­շում­նե­րից հրաշ­քով փրկված, սա­կայն ստեղ­ծա­գոր­ծե­լու ջիղն ար­թուն պա­հած հայ­րե­նան­վեր մար­դու և­ ու­սուց­չի կեր­պա­րը։
Վար­դան Մա­մի­կոն­յա­նի գե­րեզ­մա­նի տե­ղի՝ Մ. Հաս­րաթ­յա­նի վար­կա­ծի առն­չութ­յամբ հնչեց ՀՀ ԳԱԱ հնա­գի­տութ­յան և­ ազ­գագ­րութ­յան ինս­տի­տու­տի գի­տաշ­խա­տող, հնա­գետ Տիգ­րան Ա­լեք­սան­յա­նի խոս­քը Սի­սիա­նի շրջա­նի Ան­գե­ղա­կո­թի տա­րած­քում ի­րա­կա­նաց­վող պե­ղում­նե­րի ներ­կա ըն­թաց­քի մա­սին։
Մ. Հաս­րաթ­յա­նի մա­սին ջերմ գնա­հա­տա­կան­ներ հնչեց­րին գիտ­նա­կա­նի որ­դին՝ ՀՀ ԳԱԱ թղթա­կից ան­դամ, ար­վես­տա­գի­տութ­յան դոկ­տոր, պրո­ֆե­սոր Մու­րադ Հաս­րաթ­յա­նը, Օր­բե­լի եղ­բայր­նե­րի տուն-թան­գա­րա­նի հիմ­նա­դիր տնօ­րեն Գե­րա­սիմ Մկրտչյա­նը, պատմ. գիտ. դոկ­տոր, պրո­ֆե­սոր Է­դիկ Մի­նաս­յա­նը, ՀՀ ԳԱԱ Մա­նուկ Ա­բեղ­յա­նի ան­վան Գ­րա­կա­նութ­յան ինս­տի­տու­տի տնօ­րեն, բան. գիտ. դոկ­տոր Վար­դան Դև­րիկ­յա­նը։ Տա­ղան­դա­վոր գիտ­նա­կա­նի կեր­պարն ամ­բող­ջա­ցավ լրագ­րող Շա­քե Ղա­զար­յա­նի՝ Ծի­ծեռ­նա­վան­քի, Վար­դան Մա­մի­կոն­յա­նի գե­րեզ­մա­նի պե­ղում­նե­րի մա­սին պատ­մող տե­սան­յու­թե­րով։ «­Մարդ ծնվե­լը սո­վո­րա­կան, բնա­կան եր­ևույթ է, մարդ լի­նելն է դժվար».­ այս­պես էր հա­մա­րում և­ այս­պես էլ՝ որ­պես մեծ Մարդ, ապ­րեց իր կյան­քը հայ ժո­ղովր­դի նվիր­յալ զա­վակ Մո­րուս Հաս­րաթ­յա­նը։
Լի­լիթ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ
Խ. Ա­բով­յա­նի ան­վան ՀՊՄՀ-ի
Հայ հին և միջ­նա­դար­յան գրա­կա­նութ­յան
և ն­րա դա­սա­վանդ­ման մե­թո­դի­կա­յի
ամ­բիո­նի դո­ցե­նտ

Գրեք մեկնաբանություն

Ձեր էլ․փոստի հասցեն չի հրապարակվելու։ Պարտադիր դաշտերը նշված են * -ով։