­Հեր­մի­նե ՆԱՎԱՍԱՐԴՅԱՆ / ՃՇՄԱՐԻՏ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԼՈՒՅՍՈՎ

«408 թվա­կա­նին Սուրբ Մես­րոպ Մաշ­տո­ցը Գողթ­նից Բաղք է ե­կել այս վայ­րով»,- լեռ­նա­ձոր­յան մեր դպրո­ցի պա­տին էր գրված: Սր­բութ­յան պես էր այդ գրա­ռու­մը մեզ հա­մար: Ու խոր­հուրդ ու­ներ՝ սրբութ­յուն­նե­րի ո­րոն­ման:
Դպ­րո­ցում էր «Գ­րա­կան թեր­թի» հետ իմ ա­ռա­ջին հան­դի­պու­մը: Երբ ա­ռա­ջին ան­գամ գրա­կա­նութ­յան դա­սա­րան մտանք, հսկա մի տոհ­մա­ծառ կար պա­տին՝ գրա­կան տոհ­մա­ծառ: Ար­մատ­նե­րից հառ­նող բնի հիմ­քում Մաշ­տոցն էր, հե­տո Խո­րե­նա­ցին, Ե­ղի­շեն, Նա­րե­կա­ցին, Ֆ­րի­կը… դա­րե­դար բո­լոր մե­ծե­րը. ճյու­ղեր, տերև­ներ… Թու­ման­յան, Ի­սա­հակ­յան, Տեր­յան, Չա­րենց, Դուր­յան, Մե­ծա­րենց, Սիա­ման­թո, Վա­րու­ժան, Ս­ևակ… Վեր­ևում նոր ճյու­ղեր ու տերև­ներ էին. Հա­մո Սահ­յան, Հ­րանտ Մաթ­ևոս­յան, Ռազ­միկ Դա­վո­յան… Կա­յին նաև ա­նա­նուն տերև­ներ ու ճյու­ղեր: Ման­կա­կան իմ աչ­քե­րին թվում էր, թե ծառն ինքն է ընտ­րում գրվե­լու ա­նուն­նե­րը: Կար­դա­ցած գրքերս կեն­դա­նութ­յուն էին հա­ղոր­դում ծա­ռին, գրող­նե­րի հա­յացք­նե­րը՝ հա­րա­զա­տա­նում: Պա­տի տակ մի սե­ղան կար, ամ­սագ­րեր ու թեր­թեր էին այն­տեղ: «­Գա­րուն» ամ­սա­գիրն եմ հի­շում ու «Գ­րա­կան թեր­թը»: «Գ­րա­կան թեր­թի» գի­րը մինչև հի­մա այդ ա­ռա­ջին տպա­վո­րութ­յամբ է իմ մեջ: Մ­տա­ծե­ցի այն ժա­մա­նակ, որ ծա­ռին է նման. ինքն է ար­ժա­նաց­նում տպագ­րութ­յան: Բաց քո կեղ­ևը, ծա՛ռ… Ման­կութ­յու­նից ձգվող մեր ճամ­փին կար­ևոր են խորհր­դան­շան­ներն ու ու­ղե­նիշ­նե­րը: Խորհր­դա­վոր էր մկրտութ­յու­նը Ռազ­միկ Դա­վո­յա­նի ձե­ռամբ՝ ջրով, հո­գով ու բա­ռով:
Ան­մո­ռա­նա­լի է ա­ռա­ջին ան­գամ «Գ­րա­կան թեր­թում» բա­նաս­տեղ­ծութ­յուն­նե­րիս տպագ­րութ­յու­նը: 1999 թվա­կա­նի ա­ռա­ջին հա­մա­րում էր: Ա­նա­սե­լի բծախնդ­րութ­յամբ էի ընտ­րել յոթ բա­նաս­տեղ­ծութ­յուն­ներս: Տ­պագ­րութ­յան օ­րը, ա­ռա­վոտ ծե­գից Եր­ևա­նի փո­ղոց­նե­րում էի՝ մինչև կրպակ­նե­րը բաց­վեին: Եր­ջա­նիկ էի, երբ թերթն ար­դեն ձեռ­քիս էր: Բայց հե­տո հա­կա­սա­կան զգա­ցո­ղութ­յուն­նե­րով ո­ղող­վեց հո­գիս. դու ե՞ս գրի­նը, գի՞րն է քո­նը, այդ­պես մեր­կո­րեն հո­գին բառ-բառ թա­փե՞լ մայ­թե­րին, ուր ան­հա­ղորդ քայլքն է մարդ­կանց, թե՞ այն թռչուն­նե­րի ճախ­րան­քինն է, լռա­կամ ծա­ռե­րի սո­սա­փի­նը, հե­ռա­վոր լեռ­նե­րի ձյու­նա­գա­գաթ­նե­րի­նը, ջրե­րի ծփան­քի­նը, վեր տա­րած­վող երկն­քի կա­պույ­տինն ու ար­ևա­գա­լի ղո­ղան­ջի­նը:
Տա­րի­ներ հե­տո, երբ սկսե­ցի աշ­խա­տել Գ­րող­նե­րի միութ­յու­նում, «Գ­րա­կան թեր­թը» աշ­խա­տան­քա­յին ու­ղե­կից ե­ղավ: Ա­մե­նա­հի­շար­ժանն այդ ա­ռու­մով Պոե­զիա­յի մի­ջազ­գա­յին փա­ռա­տո­նի օ­րե­րին տպագր­ված թերթն էր 2013 թ. ապ­րի­լին՝ ար­ձա­գան­քող փա­ռա­տո­նի «Ի սկզբա­նէ էր Բանն» խո­րագ­րին՝ տար­բեր երկր­նե­րից մաս­նա­կից բա­նաս­տեղծ­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յուն­նե­րի թարգ­մա­նութ­յուն­նե­րով: Այ­նու­հետև՝ Գ­րա­կան տա­պա­նին, Թարգ­ման­չաց տո­նե­րին, հա­մա­ժո­ղով­նե­րին, տպագր­ված գրքե­րին ու մի­ջազ­գա­յին կա­պե­րին անդ­րա­դար­ձող հա­մար­ներ: Բա­ցի հի­շար­ժա­նից, կան նաև թեր­թի սի­րե­լի հա­մար­ներ, որ­տեղ տպագր­վել են սի­րե­լի հե­ղի­նակ­ներ, ո­րոնց թարգ­մա­նել եմ՝ Է­մի­լի Դի­քին­սըն և Ֆ­րանց Կաֆ­կա: Թերթն ինձ հա­մար տա­րեց­տա­րի դար­ձել է վա­վե­րա­գի­րը գրա­կա­նութ­յան երկն­քում թռիչք­նե­րի, երկ­րա­յին քայլ­քի, հո­գու փո­թո­րիկ­նե­րի ու խա­ղա­ղութ­յան, ա­ռօր­յա մա­կըն­թա­ցութ­յուն­նե­րի ու տե­ղատ­վութ­յան:
Թող ան­սա­սան լի­նի «Գ­րա­կան թեր­թի» ըն­թաց­քը, ու նրա յու­րա­քանչ­յուր է­ջը՝ լե­ցուն ճշմա­րիտ գրա­կա­նութ­յան լույ­սով: